Της Αλεξάνδρας Βαλληνδρά,
Ιδιαίτερα έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια το ζήτημα της αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης σε πλήθος ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδίως σε χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αλλά και η Κίνα —που μάλιστα θεωρείται η Μέκκα της τεχνολογίας— φέρνουν στο προσκήνιο νέες μεθόδους και εργαλεία, προωθούν την ανάπτυξη και σηματοδοτούν την έναρξη μίας νέας εποχής, της αποκαλούμενης από πολλούς 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Δεδομένης της σημασίας που έχει αποκτήσει η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης για όλα τα σύγχρονα κράτη, αλλά και των κινδύνων που η χρήση της εγκυμονεί, χρήσιμο θα ήταν, νομίζω, να επιχειρήσουμε μία συγκριτική προσέγγιση του φαινομένου, λαμβάνοντας υπόψιν τις πρωτοβουλίες των διαφόρων κρατών και εστιάζοντας κατά κύριο λόγο τη μελέτη μας στις ελληνικές και ευρωπαϊκές καινοτομίες.
Η συζήτησή μας για την τεχνητή νοημοσύνη, θαρρώ, πως πρέπει να ξεκινήσει από την μάλλον απαισιόδοξη πλην ρεαλιστική διαπίστωση ότι οι ευρωπαϊκές χώρες και ιδίως η Ελλάδα υστερούν σημαντικά σε ό,τι αφορά τα θέματα τεχνολογίας συγκριτικά τουλάχιστον με τις ΗΠΑ, την Κίνα και άλλες χώρες, που χρόνια τώρα επενδύουν πόρους και τεχνογνωσία, στοχεύοντας στην τεχνολογική τους ανάπτυξη. Τη στιγμή που σε παγκόσμιο επίπεδο λαμβάνονται πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση των κατάλληλων υποδομών που θα στηρίξουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και δημιουργούνται, με τη συνδρομή μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών και πλήθους επιστημόνων, εφαρμογές, οι οποίες ενσωματώνουν εργαλεία AI, η Ευρώπη υιοθετεί μάλλον μία θέση παρατηρητή των εξελίξεων και, ίσως ασθμαίνοντας, προσπαθεί να αναπληρώσει το “innovation gap” από το οποίο πάσχει. Ενδεικτικός της έλλειψης καινοτομίας, ερευνητικής δραστηριότητας και εξειδικευμένου προσωπικού είναι και ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Καινοτομίας και Ψηφιακής Οικονομίας “Digital Economy and Society Index”, ο οποίος βρίσκεται σε απογοητευτικά χαμηλό επίπεδο. Το θετικό της όλης υπόθεσης, ωστόσο, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση τα δύο τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να δραστηριοποιείται ενεργά στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.
Πράγματι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο και προτεραιότητά της, την υλοποίηση του οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία ενός ισχυρού οικοσυστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό έχει καταστρώσει ένα καλά οργανωμένο και πολλά υποσχόμενο πρόγραμμα δημιουργίας υπολογιστικών υποδομών και βάσεων δεδομένων, απολύτως απαραίτητων για τη στήριξη και την αποτελεσματική λειτουργία των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, που πρόκειται να δημιουργηθούν από τις ιδιωτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτό τον τομέα. Μάλιστα, προκειμένου το πρόγραμμα αυτό να υλοποιηθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε πρόσφατα ένα νέο όργανο, το λεγόμενο European High Performance Computing Joint Undertaking (EuroHPC), που στόχο έχει να εποπτεύει τις υπολογιστικές υποδομές που θα κατασκευαστούν. Πρόκειται για τα επονομαζόμενα “AI Factories”. Αξίζει δε, εδώ να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις 13 ευρωπαϊκές χώρες —μαζί με την Αυστρία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Βουλγαρία, τη Πολωνία, τη Σλοβενία, την Ισπανία και το Λουξεμβούργο— που θα αποκτήσουν AI factories, κάνοντας ένα πραγματικά γενναίο βήμα στην τεχνολογική της ανάπτυξη. Τι είναι όμως τα AI factories και ποιές ακριβώς λειτουργίες θα επιτελέσουν;
Τα AI Factories είναι, στην πραγματικότητα, κόμβοι διασύνδεσης του δημόσιου, ιδιωτικού και ερευνητικού τομέα. Πρόκειται για δυναμικά οικοσυστήματα που περιλαμβάνουν υπολογιστική δύναμη και δεδομένα που θα στηρίξουν τη λειτουργία εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, θα αποτελέσουν παράγοντα διασυνδεσιμότητας και θα δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για την προώθηση start-up επιχειρήσεων, συμβάλλοντας στη γενικότερη ανάπτυξη της οικονομίας.
Στη χώρα μας, η κατασκευή του πρώτου AI factory έχει ήδη ξεκινήσει. Όπως ανακοίνωσε ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών στο πλαίσιο συζήτησης για την τεχνητή νοημοσύνη, τοποθετούνται υποθαλάσσια καλώδια προκειμένου να δημιουργηθεί ο υπερ-υπολογιστής «Δαίδαλος» που θα στηρίξει το AI factory «Φάρος». Ο «Φάρος» θα έχει τόσο ψηφιακή όσο και φυσική έδρα, η οποία θα βρίσκεται στο Λαύριο. Στην πρωτοβουλία, μάλιστα, συμμετέχουν ενεργά πολλοί φορείς, όπως τα ερευνητικά κέντρα «Αθηνά» και «Δημόκριτος», πανεπιστήμια όπως το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, αλλά και διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες, όπως ο Κώστας Δασκαλάκης, καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών του MIT. Η λειτουργία, τέλος, του συστήματος θα εστιαστεί σε τρεις κυρίως τομείς: υγεία, βιωσιμότητα (ενέργεια, περιβάλλον) και γλώσσα και πολιτισμός, ενώ όπως επεσήμανε ο κ. Παπαστεργίου, κομβικής σημασίας για την υλοποίηση της εν λόγω πρωτοβουλίας είναι η ψήφιση του νόμου για τη διακυβέρνηση δεδομένων (“Data Governance Act”), αφού τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, εκ των πραγμάτων, στηρίζονται στη συλλογή δεδομένων.
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στη πρωτοβουλία των AI factories, θα συντελέσει στην ανάπτυξη εξατομικευμένων μεθόδων ιατρικής, στη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των φυσικών πόρων, στην διευκόλυνση των διοικητικών διαδικασιών και την προσβασιμότητα, δίνοντας στη χώρα μας ένα σημαντικό προβάδισμα συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες στον τομέα της τεχνολογίας και της οικονομικής ανάπτυξης. Θα αποτελέσει δε σημαντική ευκαιρία για να καταστεί η Ελλάδα πόλος έλξης κορυφαίων επιστημόνων από όλο τον κόσμο και ίσως θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του χρόνιου προβλήματος της διασποράς των Ελλήνων επιστημόνων στις χώρες του εξωτερικού. Βέβαια, παρ’ όλες τις αναμφισβήτητες θετικές πτυχές της πρωτοβουλίας, δεν παύουν ωστόσο να υφίστανται οι βάσιμες και επίμονες αμφιβολίες που ανακύπτουν ως προς το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, ιδίως ενόψει και του συναφούς θεμελιώδους δικαιώματος, όπως αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 9Α του Συντάγματος. Αν και στην προκειμένη περίπτωση, παρά τους δικαιολογημένους φόβους που ανακύπτουν, η προσοχή μας πρέπει να εστιαστεί μάλλον στην προοπτική μίας τεχνολογικά ανεπτυγμένης Ελλάδας μέσω της αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης, παρά στους κίνδυνους που ενδεχομένως η τελευταία να εγκυμονεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Artificial intelligence (AI) has advanced remarkably in recent years, transforming industries and societies worldwide., epthinktank.eu, διαθέσιμο εδώ
- The EU is set to create 7 new AI factories around Europe. What are they and what will they do?, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- ΑΙ Factory στο Λαύριο: Από το σχέδιο της επιτροπής Δασκαλάκη στον «Φάρο», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- AI Factories – Αντιμετωπίζοντας τις Προκλήσεις και Αξιοποιώντας τις Ευκαιρίες στην Τεχνητή Νοημοσύνη, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- AI Factories, digital-strategy.ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
