Της Στέλλας Πετρακάκη,
Παράλληλα με τις αλλεπάλληλες εξελίξεις που διαδραματίζονται στα ευρωπαϊκά πλαίσια, με τον πόλεμο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας να έχει περάσει από αμέτρητα στάδια διαπραγματεύσεων, χωρίς, ωστόσο, να έχει εξαχθεί μία συμφέρουσα λύση για αμφότερες τις πλευρές, η κρίση έχει επέλθει και στο δυτικοβαλκανικό τομέα, περιοχή η οποία έχει περάσει από σαράντα κύματα μέχρι να είναι υποψήφια για ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λόγος για τη Σερβία, όπου μόλις πριν λίγες ημέρες, στις 6 Απριλίου 2025, ο Πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ανέθεσε στο Δρ. Τζούρο Μάτσουτ την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης, μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Μίλοš Βούτσεβιτς τον Ιανουάριο του ίδιου έτους.
Η παραίτηση του Βούτσεβιτς προήλθε ύστερα από τρεις μήνες έντονων διαδηλώσεων, που ξέσπασαν λόγω κατηγοριών διαφθοράς — καθόλου καινούριο φαινόμενο για τα Δυτικά Βαλκάνια. Ένα στίγμα το οποίο η περιοχή προσπαθεί να αποτινάξει, με αφορμή την κατάρρευση της οροφής στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ το Νοέμβριο του 2024, η οποία προκάλεσε το θάνατο 16 ατόμων. Οι διαδηλωτές, οι οποίοι απαρτίζονταν κυρίως από φοιτητές και αγρότες, απαιτούσαν διαφάνεια και λογοδοσία από την κυβέρνηση. Έκτοτε, οι κινητοποιήσεις όχι μόνο δεν υποχώρησαν, αλλά και εντάθηκαν: δεκάδες χιλιάδες πολίτες έχουν κατακλύσει το Βελιγράδι, ενώ σε μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις, στις 15 Μαρτίου, υπολογίζεται ότι συμμετείχαν πάνω από 100.000 άτομα.
Ο Δρ. Τζούρο Μάτσουτ, γεννημένος στο Βελιγράδι, είναι διακεκριμένος ιατρός με ειδίκευση στην εσωτερική ιατρική. Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε ιατρικές σχολές στην Αθήνα και τα Σκόπια, και τελεί επικεφαλής του Τμήματος Ενδοκρινολογίας στο Πανεπιστημιακό Κλινικό Κέντρο της Σερβίας. Παράλληλα, έχει συνδεθεί με το νέο πολιτικό μόρφωμα «Για τον Λαό και το Κράτος», που ίδρυσε ο ίδιος ο Βούτσιτς, ενισχύοντας τις φωνές που τον παρουσιάζουν περισσότερο ως τεχνοκράτη προσκείμενο στον Πρόεδρο, παρά ως πραγματικά ανεξάρτητη πολιτική προσωπικότητα.
Ο Πρόεδρος Βούτσιτς εξέφρασε την εμπιστοσύνη του στις ικανότητες του Μάτσουτ, δηλώνοντας ότι διαθέτει τα επαγγελματικά και προσωπικά προσόντα για τη θέση του πρωθυπουργού. Τόνισε ότι ο Μάτσουτ θα συνεχίσει την εφαρμογή προγραμμάτων που στοχεύουν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και στην ανάπτυξη τομέων όπως η υγεία, η επιστήμη, η τεχνολογία, η ενέργεια και η γεωργία. Ένα από τα κύρια καθήκοντα της νέας κυβέρνησης θα είναι η προετοιμασία για την Παγκόσμια Έκθεση Expo 2027 στο Βελιγράδι, η οποία αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό σκαλοπάτι για την προσέλκυση επενδύσεων και την αναβάθμιση των αστικών υποδομών.
Η ανάθεση της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης στον Μάτσουτ έρχεται σε μια περίοδο κοινωνικής έντασης και πολιτικής αστάθειας, με παρόμοιες εικόνες να σχηματίζονται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμα και στις χώρες εντός ΕΕ. Οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν το τραγικό συμβάν στο Νόβι Σαντ ανέδειξαν την ανάγκη για διαφάνεια και αποτελεσματική διακυβέρνηση. Από τότε, η πίεση προς την κυβέρνηση δεν έχει μειωθεί. Η φοιτητική κοινότητα συνεχίζει τις καταλήψεις και οργανώνει ποδηλατοπορεία από το Νόβι Σαντ προς το Στρασβούργο, με στόχο να προσελκύσει την προσοχή των ευρωπαϊκών θεσμών.
Στις 14 Απριλίου, λίγες μόλις ώρες πριν την ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, ο Μάτσουτ παρουσίασε το υπουργικό του συμβούλιο. Παρά τις προσδοκίες για ένα φρέσκο και ανανεωτικό πολιτικό σχηματισμό, μόνο 8 από τα 30 μέλη της κυβέρνησης είναι νέα πρόσωπα. Οι περισσότεροι υπουργοί διατηρούν τα χαρτοφυλάκιά τους, μεταξύ αυτών ο Σίνισα Μάλι στο Υπουργείο Οικονομικών (και πλέον Α’ Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης), ο Ίβιτσα Ντάτσιτς στο Υπουργείο Εσωτερικών και ο Μπράτισλαβ Γκάσιτς στο Υπουργείο Άμυνας. Η αντιπολίτευση σχολίασε ότι «πρόκειται για μία κυβέρνηση-αντίγραφο της προηγούμενης», η οποία δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα της κοινωνίας για ουσιαστική ανανέωση και λογοδοσία.
Η αντιπολίτευση, παρά τις πολιτικές διαφωνίες στο εσωτερικό της, εμφανίζεται ενωμένη απέναντι στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Παράταξε εκπροσώπους της στη Βουλή για να τοποθετηθούν ενάντια στην ψήφο εμπιστοσύνης, χαρακτηρίζοντας τη νέα κυβέρνηση «συνέχεια χωρίς μεταρρυθμιστικό περιεχόμενο». Ορισμένοι βουλευτές την παρομοίασαν με «μακιγιαρισμένο καθεστώς», ενώ έντονη ήταν και η αντίδραση της κοινωνίας των πολιτών, που ζητεί πλέον όχι αλλαγή προσώπων αλλά δομών.
Η διεθνής κοινότητα δεν έμεινε απαθής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με ψήφισμα στις 9 Απριλίου, εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία του για τις εξελίξεις στη Σερβία, καλώντας την κυβέρνηση να ανταποκριθεί στα αιτήματα των φοιτητών και να επανεκκινήσει τις μεταρρυθμίσεις. Ειδικότερα στο θέμα της διαφάνειας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας του Τύπου, οι Βρυξέλλες αφήνουν να εννοηθεί πως η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας δε θα προχωρήσει χωρίς σαφή πρόοδο. Την ίδια ώρα, οι Η.Π.Α., υπό την προεδρία Τραμπ, επέβαλαν αιφνιδιαστικά δασμούς στα σερβικά προϊόντα, πυροδοτώντας διπλωματική ανησυχία στο Βελιγράδι.
Η επιτυχία της νέας κυβέρνησης θα εξαρτηθεί από την ικανότητά της να εφαρμόσει πολιτικές που θα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πολιτών και στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, από τη στιγμή κιόλας που φαινομενικά πληροί τα περισσότερα κριτήρια για την ένταξή της στην Ένωση. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: αν μια κυβέρνηση με τόσο εμφανή τη σφραγίδα του Προέδρου μπορεί να πείσει την κοινωνία ότι ενσωματώνει τις φωνές αλλαγής που ακούγονται με ένταση στους δρόμους.
Εάν μπορούμε να εξάγουμε ένα συμπέρασμα από τις ανωτέρω πληροφορίες, η ανάθεση της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης στο Δρ. Τζούρο Μάτσουτ αποτελεί μια κρίσιμη στιγμή για τη Σερβία, μία πρόκληση η οποία πρέπει να εκμεταλλευτεί σωστά, ώστε να επιτευχθούν οι ήδη δεδομένοι στόχοι της χώρας. Η εμπειρία και η τεχνογνωσία του στον τομέα της υγείας, καθώς και η διεθνής του αναγνώριση, ενδέχεται να συμβάλουν στην προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών. Ωστόσο, η πολιτική πραγματικότητα δείχνει πως η κρίση στη Σερβία δεν είναι απλώς θεσμική, είναι και υπαρξιακή. Και το ερώτημα δεν είναι αν ο Μάτσουτ μπορεί να ηγηθεί, αλλά εαν επιτρέπεται να ηγηθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σερβία: Ο Βούτσιτς έδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τζούρο Μάτσουτ, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
