Της Δήμητρας Ψύλλια,
Η ευθανασία αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα της σύγχρονης ιατρικής πράξης. Εμπλέκει βαθιές ηθικές και φιλοσοφικές έννοιες, νομικά διλήμματα και προκλήσεις για τους επαγγελματίες υγείας. Ετυμολογικά, ο όρος «ευθανασία» προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «ευ» και «θάνατος», δηλαδή «καλός θάνατος». Στην ιατρική, αφορά την πρόκληση ή επίσπευση του θανάτου ενός ασθενούς με ανίατη νόσο ή αφόρητο πόνο, συνήθως κατόπιν αιτήματός του.
Τύποι Ευθανασίας
Η ευθανασία διακρίνεται σε διάφορες κατηγορίες:
- Εκούσια ευθανασία: Ο ασθενής ζητά συνειδητά και ρητά να τερματιστεί η ζωή του.
- Ακούσια ευθανασία: Ο ασθενής δεν είναι σε θέση να εκφράσει συναίνεση (π.χ. σε κώμα).
- Μη εκούσια ευθανασία: Ο ασθενής έχει ικανότητα έκφρασης, αλλά δε ζητά το θάνατο.
- Ενεργητική ευθανασία: Περιλαμβάνει την άμεση παρέμβαση του ιατρού (π.χ. χορήγηση θανατηφόρου ουσίας).
- Παθητική ευθανασία: Διακοπή ή μη έναρξη θεραπείας που διατηρεί τεχνητά τη ζωή.
Ιατρική Διάσταση
Οι γιατροί βρίσκονται σε μια ευαίσθητη θέση, καθώς καλούνται να σταθμίσουν ανάμεσα στον όρκο του Ιπποκράτη («μη βλάπτειν») και το σεβασμό στην αυτονομία του ασθενούς. Η ευθανασία σχετίζεται κυρίως με ανίατες νόσους, όπως ο τελικός καρκίνος, η ALS ή σοβαρές νευροεκφυλιστικές καταστάσεις. Η παρηγορική φροντίδα (palliative care) επιχειρεί να προσφέρει ανακούφιση χωρίς επιτάχυνση του θανάτου. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η παύση του πόνου θεωρείται ανεπαρκής και η ευθανασία τίθεται στο τραπέζι ως ηθική επιλογή.
Ηθική Προσέγγιση
Η ευθανασία προκαλεί σημαντικά ηθικά διλήμματα:
- Αυτονομία vs Ιατρική δεοντολογία: Η αρχή της αυτονομίας υποστηρίζει το δικαίωμα του ασθενούς να επιλέγει για τη ζωή και το θάνατό του. Αντίθετα, η ιατρική δεοντολογία υπογραμμίζει τη διατήρηση της ζωής.
- Ποιότητα ζωής vs Ιερότητα της ζωής: Ορισμένοι θεωρούν ότι η ζωή έχει αξία μόνο όταν έχει ποιότητα, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη ζωή είναι ιερή, ανεξαρτήτως κατάστασης.
Νομικό Πλαίσιο
Το νομικό καθεστώς της ευθανασίας διαφέρει παγκοσμίως:
- Ολλανδία, Βέλγιο, Καναδάς: Η ενεργητική ευθανασία είναι νόμιμη υπό αυστηρούς όρους.
- Ελβετία: Επιτρέπεται η υποβοηθούμενη αυτοκτονία (με τη βοήθεια τρίτου).
- Ελλάδα: Δεν επιτρέπεται καμία μορφή ενεργητικής ευθανασίας. Η παθητική ευθανασία εφαρμόζεται μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις (απόσυρση υποστηρικτικών θεραπειών με συναίνεση).
Ο ρόλος του ιατρού
Ο ιατρός πρέπει να αναγνωρίζει την ευαλωτότητα των ασθενών και να διασφαλίζει: επαρκή ψυχολογική και παρηγορική υποστήριξη, τεκμηριωμένη συναίνεση, συμβουλευτική από διεπιστημονική ομάδα (ιατρό, ψυχολόγο, νομικό, κληρικό κ.ά.), σποφυγή καταχρήσεων ή πίεσης από τρίτους
Συμπεράσματα
Η ευθανασία αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που αγγίζει την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο ιατρός καλείται να δράσει με γνώμονα την επιστήμη, την ηθική, το νόμο και την ανθρώπινη συμπόνια. Η νομιμοποίηση ή μη της ευθανασίας παραμένει ανοιχτή κοινωνική και πολιτική συζήτηση, στην οποία η ιατρική κοινότητα έχει κρίσιμο ρόλο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pereira, S. (2011). “Euthanasia and assisted suicide: A review of the literature.” The Journal of Clinical Ethics, 22(3), 222-233
- Attitudes towards euthanasia among final-year Khartoum University medical students, World Health Organization (WHO), διαθέσιμο εδώ
