Της Ιρέμ Μόλλα Μουσταφά,
Η οστεοαρθρίτιδα γόνατος (ΟΑ), επίσης γνωστή ως εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων, είναι συνήθως το αποτέλεσμα φθοράς και προοδευτικής απώλειας του αρθρικού χόνδρου. Είναι πιο συχνή σε ηλικιωμένους και μπορεί να χωριστεί σε δύο τύπους, πρωτοπαθή και δευτεροπαθή:
- Πρωτοπαθής οστεοαρθρίτιδα: Είναι αρθρική εκφύλιση χωρίς εμφανή υποκείμενη αιτία.
- Δευτεροπαθής οστεοαρθρίτιδα: Είναι η συνέπεια είτε μιας μη φυσιολογικής συγκέντρωσης δύναμης σε όλη την άρθρωση όπως με τα μετατραυματικά αίτια είτε ανώμαλου αρθρικού χόνδρου, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια επώδυνη, χρόνια διαταραχή των αρθρώσεων που επηρεάζει κυρίως όχι μόνο τα γόνατα αλλά και τα χέρια, τα ισχία και τη σπονδυλική στήλη. Η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει για κάθε άτομο και συνήθως εξελίσσεται αργά.
Τα κοινά κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Διακοπτόμενος ή συνεχής πόνος στο γόνατο που εμφανίζεται σταδιακά και επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα
- Πρωινή δυσκαμψία του γόνατος που διαρκεί λιγότερο από 30 λεπτά και πρήξιμο
- Πόνος μετά από παρατεταμένο κάθισμα ή ανάπαυση
- Κρότος ή ήχος με κίνηση της άρθρωσης
- Κλείδωμα ή υποχώρηση του γονάτου
- Δυσκολία στο περπάτημα, στο ανέβασμα σκαλοπατιών ή/και στην εκτέλεση οικιακών δουλειών
Η θεραπεία για την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος ξεκινά με συντηρητικές μεθόδους κι εξελίσσεται σε χειρουργικές θεραπευτικές επιλογές, όταν η συντηρητική θεραπεία αποτυγχάνει. Η φυσικοθεραπεία και οι ενδοαρθρικές ενέσεις χρησιμοποιούνται συνήθως για τη διαχείριση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος και εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική συζήτηση σχετικά με τη σχετική αποτελεσματικότητά τους. Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει τον αντίκτυπο αυτών των παρεμβάσεων στον πόνο και στα λειτουργικά αποτελέσματα, ωστόσο δεν υπάρχει συμφωνία σχετικά με το ποια προσέγγιση προσφέρει ανώτερα οφέλη.
Μία από τις συντηρητικές μεθόδους που χρησιμοποιείται στη διαχείριση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος είναι κι η φυσικοθεραπεία. Βασικοί στόχοι της φυσικοθεραπείας στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ανακούφιση από τον πόνο, η βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης και η μυϊκή ενδυνάμωση. Η φυσικοθεραπεία συνήθως περιλαμβάνει:
- Εκπαίδευση ασθενών με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας των αρθρώσεων και τη μείωση του πόνου.
- Θεραπευτική άσκηση (ενδυνάμωση, διατάσεις, εύρος κίνησης)
- Τροποποίηση δραστηριοτήτων
- Τεχνικές manual therapy: Κινητοποίηση με κίνηση, παθητική κινητοποίηση αρθρώσεων — αποτελεσματική για τη βελτίωση του ROM
- Χρήση ηλεκτροφυσικών παραγόντων (διαδερμική ηλεκτρική διέγερση νεύρων TENS, θεραπευτικό υπερηχογράφημα, θεραπεία με λέιζερ υψηλής ισχύος κτλ.)
- Μάλαξη
- Βελονισμός
- Στήριγμα γονάτων
Από την άλλη πλευρά έχουμε τις ενδοαρθρικές ενέσεις. Οι ενδοαρθρικές ενέσεις περιλαμβάνουν θεραπείες όπως υαλουρονικό οξύ (HA), κορτικοστεροειδή, πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια (PRP) και άλλα ενέσιμα που έχουν σχεδιαστεί για την ανακούφιση του πόνου, τη μείωση της φλεγμονής ή τη βελτίωση της λίπανσης των αρθρώσεων. Σύμφωνα με τους Saccomanno et al., συγκρίθηκε η αποτελεσματικότητα των ενέσεων υαλουρονικού οξέος και των προγραμμάτων άσκησης ειδικά για το γόνατο, τόσο ξεχωριστά όσο και σε συνδυασμό. Αυτή η μελέτη ενισχύει περαιτέρω την ιδέα ότι μια πολυτροπική προσέγγιση μπορεί να προσφέρει πιο ολοκληρωμένα οφέλη. Ενώ όλες οι ομάδες θεραπείας εμφάνισαν πρώιμες βελτιώσεις στον πόνο και τη λειτουργία, ο συνδυασμός ενέσεων υαλουρονικού οξέος και άσκησης απέδωσε την πιο έντονη βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από τον πόνο. Οι Saccomanno et al. κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση ήταν πιο αποτελεσματική για την επίτευξη βραχυπρόθεσμης μείωσης του πόνου, αν κι η πιο μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα παρέμενε αβέβαιη.
Υποστηρίζοντας περαιτέρω αυτά τα ευρήματα, οι Bao et al. επικεντρώθηκαν στον συνδυασμό θεραπευτικής άσκησης μετά από ενέσεις είτε βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α είτε υαλουρονικού. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα επιτακτικά για την ομάδα της βοτουλινικής τοξίνης, η οποία έδειξε σημαντικές βελτιώσεις τόσο στον πόνο όσο και στα λειτουργικά αποτελέσματα. Η μελέτη του Bao προτείνει ότι η μείωση του πόνου μέσω ενέσεων μπορεί να διευκολύνει την καλύτερη συμμόρφωση των ασθενών στα προγράμματα άσκησης, καθώς οι συμμετέχοντες που βιώνουν λιγότερο πόνο είναι πιο πιθανό να συμμετάσχουν στην αποκατάσταση και να επωφεληθούν από αυτήν. Είναι ενδιαφέρον ότι η ομάδα της βοτουλινικής τοξίνης ξεπερνούσε σταθερά την ομάδα υαλουρονικών όσον αφορά την ανακούφιση από τον πόνο και τα λειτουργικά οφέλη, υποδηλώνοντας ότι αυτή η συγκεκριμένη ένεση μπορεί να προσφέρει ανώτερα οφέλη για τη βραχυπρόθεσμη διαχείριση των συμπτωμάτων.
Οι Kawasaki et al. επικεντρώθηκαν σε μια ομάδα μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με ΟΑ στο γόνατο, συγκρίνοντας τα αποτελέσματα των ενέσεων υαλουρονικού οξέος και ενός προγράμματος άσκησης. Και οι δύο θεραπείες μείωσαν σημαντικά τον πόνο και βελτίωσαν τη λειτουργία, χωρίς σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων κατά την εξάμηνη παρακολούθηση. Ωστόσο, η μελέτη της Kawasaki εισήγαγε μια σημαντική διάκριση μεταξύ πρώιμου σταδίου και προχωρημένης ΟΑ, δείχνοντας ότι η άσκηση ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στη μείωση του οιδήματος και στη βελτίωση του ROM σε ασθενείς με αρχικό στάδιο ΟΑ, ενώ τα οφέλη στην προχωρημένη ΟΑ ήταν λιγότερο έντονα. Οι ενέσεις υαλουρονικού οξέος παρέχουν κυρίως λίπανση κι απορρόφηση της άρθρωσης, ενώ οι ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης δρουν μειώνοντας τους μυϊκούς σπασμούς και τον πόνο. Και τα δύο μπορεί να είναι αποτελεσματικά, αλλά η βοτουλινική τοξίνη μπορεί να προσφέρει πιο άμεση ανακούφιση από τον πόνο σε ορισμένες περιπτώσεις.
Επίσης, ως βασική θεραπεία επιλέγονται και οι ενδοαρθρικές ενέσεις γλυκοκορτικοειδών. Η εμφάνιση επιπλοκών από αυτές τις ενέσεις είναι σπάνιες, αλλά αν εμφανιστούν περιλαμβάνουν μόλυνση της άρθρωσης, επιτάχυνση στον εκφυλισμό τού αρθρικού χόνδρου της άρθρωσης και κάταγμα κόπωσης κάτω από τον χόνδρο στην περιοχή φόρτισης (subchondral insufficiency fracture). Τόσο η φυσικοθεραπεία, όσο και οι ενδοαρθρικές ενέσεις γλυκοκορτικοειδών έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο. Αυτό που είναι προς διερεύνηση είναι αν η βραχυπρόθεσμη και η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα στην ανακούφιση του πόνου και στη βελτίωση της λειτουργικότητας διαφέρουν μεταξύ αυτών των δυο θεραπευτικών προσεγγίσεων. Σύμφωνα με την μελέτη των ερευνητών Deyle GD, Allen CS, Allison SC, Gill NW, Hando BR, Petersen EJ, Dusenberry DI, και Rhon DI, πολλά ευρήματα ευνοούν την φυσικοθεραπεία. Ωστόσο, οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα γόνατος που υποβλήθηκαν σε φυσικοθεραπεία, ένα χρόνο μετά είχαν λιγότερο πόνο και λειτουργική αναπηρία, από εκείνους που έλαβαν ενδοαρθρική ένεση γλυκοκορτικοειδούς. Tα ευρήματα αυτής της μελέτης επιβεβαιώνουν την αντίληψη ότι η φυσικοθεραπεία έχει τη δυναμική να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του ασθενή με οστεοαρθρίτιδα γόνατος, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα και ως εκ τούτο θα πρέπει να είναι η πρώτη επιλογή.
Όσον αφορά με τη θεραπεία πλάσματος πλούσιου σε αιμοπετάλια (PRP), μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση του 2019 εξέτασε τα αποτελέσματα των θεραπειών PRP και υαλουρονικού οξέος στην ΟΑ του γόνατος. Η ανασκόπηση συνέκρινε 18 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές. Οι ομάδες PRP βρήκαν μεγαλύτερες βελτιώσεις σε βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα έκβασης σε σύγκριση με τις ομάδες υαλουρονικού οξέος. Από τις έρευνες προκύπτει ότι το PRP χρησιμοποιείται συχνά σε συνδυασμό με φυσικοθεραπεία. Ενώ η φυσικοθεραπεία στοχεύει στην αποκατάσταση της λειτουργίας μέσω σταδιακών ασκήσεων ενδυνάμωσης και ευελιξίας, το PRP στοχεύει άμεσα στην επούλωση των ιστών. Η ικανότητα του PRP να ενισχύει την αναγέννηση των ιστών μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου υποτροπής πιο αποτελεσματικά από το να βασίζεται μόνο στη φυσικοθεραπεία.
Αυτό το άρθρο υπογραμμίζει τους συμπληρωματικούς ρόλους της φυσικοθεραπείας και των ενδοαρθρικών ενέσεων στη διαχείριση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Οι ενέσεις, ιδιαίτερα η βοτουλινική τοξίνη και το υαλουρονικό οξύ, προσφέρουν αποτελεσματική βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από τον πόνο, ενώ η φυσικοθεραπεία υποστηρίζει τη μακροπρόθεσμη λειτουργική αποκατάσταση, ειδικά στο αρχικό στάδιο της ΟΑ. Ο συνδυασμός και των δύο θεραπειών μπορεί να προσφέρει βέλτιστα αποτελέσματα, αλλά η ατομική θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες του ασθενούς και στη σοβαρότητα της νόσου. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τη διερεύνηση της μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας και των βέλτιστων πρακτικών για την ενσωμάτωση αυτών των θεραπειών στην κλινική περίθαλψη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Knee Osteoarthritis: A Primer, The Permanente Journal, διαθέσιμο εδώ
- Efficacy of intra-articular hyaluronic acid injections and exercise-based rehabilitation programme, administered as isolated or integrated therapeutic regimens for the treatment of knee osteoarthritis, KSSTA, διαθέσιμο εδώ
- Effect of therapeutic exercise on knee osteoarthritis after intra-articular injection of botulinum toxin type A, hyaluronate or saline: A randomized controlled trial, JRM, διαθέσιμο εδώ
- Therapeutic home exercise versus intraarticular hyaluronate injection for osteoarthritis of the knee: 6-month prospective randomized open-labeled trial, Journal of Orthopaedic Science, διαθέσιμο εδώ
- Physical Therapy versus Glucocorticoid Injection for Osteoarthritis of the Knee, New England Journal of Medicine, διαθέσιμο εδώ
