Της Στέλλας Πασίνη,
Κάποια ταξίδια ίσως δε θα έπρεπε ποτέ να γίνουν. Κάποιες γνωριμίες ίσως θα έπρεπε να σταματήσουν στις συστάσεις. Κάποιοι θάνατοι ίσως να έγιναν άδικα. Κάποιες ζωές ίσως να σώθηκαν άσκοπα. Ποιος καθορίζει τη μοίρα, τη ζωή ή τον θάνατο; Είναι πάνω από τις δυνάμεις των ανθρώπων, ο καθορισμός τους, η πρόβλεψή τους, η πρόληψή τους.
Το όγδοο μυθιστόρημα του πεζογράφου Ηλία Παπαμόσχου, Ανάληψη, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, δίνει την εντύπωση της καταγραφής ενός τραγικού ναυαγίου μέσα σε εξήντα πέντε κεφάλαια. Οι αναγνώστες αναμένουν να διαβάσουν ένα μυθιστόρημα, βασισμένο στη ζωή και τον θάνατο. Ωστόσο, ο πόνος θα μείνει βουβός, η ζωή θα χαθεί άδικα, ενώ ο θάνατος θα πανηγυρίζει για την επιτυχία του, μέχρι να έρθει αντιμέτωπος με την ανθρώπινη και θεία δικαιοσύνη. Μ’ έναν πρωτοφανή τρόπο, ο Καστοριανός συγγραφέας του μυθιστορήματος (γεννηθείς το 1967) θα αφηγηθεί μία μυθοπλαστική ιστορία, η οποία εξελίσσεται στη γενέτειρα πόλη του. Μία συνήθεια που έχει υιοθετήσει και με τα υπόλοιπα έργα του, να αφηγείται δηλαδή πλασματικές ιστορίες αποκλειστικά με αληθινή αφετηρία τον τόπο του, την Καστοριά.
Στο παρόν βιβλίο, μάλιστα, θα μας μεταφέρει εκατό χρόνια πίσω, στο Δισπηλιό, το λεγόμενο Νησί της Καστοριάς, όπου θα παραστούμε σε μία θρησκευτική τελετή και σ’ ένα πανηγύρι. Ένα πανηγύρι, το οποίο σύντομα θα μετατραπεί από μία χαρμόσυνη γιορτή σε μία θλιβερή κηδεία, γιατί ο θάνατος παραμονεύει πάντα και ποτέ δεν προειδοποιεί. Σ’ αυτό το βιβλίο, ο θάνατος θα έρθει αντιμέτωπος με μία αληθινή ιστορία. Μ’ ένα ναυάγιο, στο οποίο ο συγγραφέας με δεξιοτεχνία κατάφερε να πλάσει ένα μύθο, ανακαλώντας τους ήρωες του παρελθόντος μέσα από το υγρό εκείνο στοιχείο.
Αναλυτικότερα, εκατό χρόνια πριν, στην Καστοριά, υπήρχε ένα ταχύπλοο, ονόματι Περιστερώ, το οποίο θα πραγματοποιήσει δύο δρομολόγια, μεταφέροντας προσκυνητές για να γιορτάσουν την Ανάληψη στο Νησί της Καστορίας, στο Δισπηλιό. Το τρίτο δρομολόγιο του καραβιού, όμως, δε θα φτάσει ποτέ στον προορισμό του. Και η ιστορία αρχίζει να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των αναγνωστών μ’ ένα αριστοτεχνικό τρόπο από ένα δραματικό γεγονός, το οδυνηρό τέλος επτά ατόμων, στην κάθαρση. Δεν θα αντικρύσουμε, ωστόσο, ούτε την περιγραφή για το θάνατο των τραγικών προσώπων ούτε τον πανικό, το άγχος ή τα συναισθήματα τόσο των διασωθέντων όσο και των συγγενών των αδικοχαμένων. Αντίθετα, ο πεζογράφος της Ανάληψης θα δώσει έμφαση στην πλήρη περιγραφή για την πραγματική κάθαρση, καθώς όσοι έχασαν τους δικούς τους αδυνατούν να πιστέψουν όσα συνέβησαν. Η μοίρα θα τους οδηγήσει να μη σταματήσουν την αναζήτηση, ζητώντας δικαιοσύνη. Θα καταφέρουν, όμως, να φτάσουν στην αλήθεια; Και πώς οδηγήθηκαν σ’ αυτήν; Όταν θα έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, ποια θα είναι η αντίδρασή τους; Ο υπαίτιος, σύντομα, θα έρθει αντιμέτωπος με την οργή του λαού, που ζητά λύτρωση. Ποια θα είναι, όμως, η τιμωρία του; Ποια μορφή θα λάβει, θεϊκή ή ανθρώπινη;
Ο Ηλίας Παπαμόσχος θα καταφέρει να κρατήσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών του μέχρι και τις τελευταίες σελίδες, παρά τον ποιητικό και μεταφορικό του λόγο. Τους δίνει τη σκυτάλη, ώστε να αναζητήσουν και οι ίδιοι τον τιμωρό και τον τιμωρημένο της τραγικής αυτής ιστορίας. Μιας ιστορίας που είναι γεμάτη ανατροπές και εκπλήξεις. Αυτή είναι άλλωστε και η μαγεία του συγκεκριμένου βιβλίου, το οποίο δεν προδίδει τις προσδοκίες των αναγνωστών. Αντίθετα, μας ταξιδεύει εκείνα τα χρόνια με εκείνο καράβι «σαν νέου αδικοχαμένου που η καρδιά του σ’ άλλο στέρνο χτυπά…».
Συμπερασματικά, η Ανάληψη είναι ένα βιβλίο, το οποίο αξίζει να βρεθεί στα χέρια των βιβλιόφιλων. Είναι ένα βιβλίο, το οποίο δε στερεί από πλοκή. Διδάσκει και ταξιδεύει τους αναγνώστες σε νέες περιπέτειες, ανακαλύπτοντας συναισθήματα και εκδοχές που ίσως δεν είχε ξανασκεφτεί. Επομένως, αυτό το ταξίδι στον χρόνο αξίζει να γίνει, έχοντας ως πυξίδα το ίδιο το μυθιστόρημα.
