Της Μαριτίνας Χριστοφυλάκου,
Ο φετινός Μάρτιος κατακλύζεται από ειδήσεις περί απειλών της Κίνας προς την Ταϊβάν. Οι διαστάσεις που έχει λάβει η γεωπολιτική κρίση στη θάλασσα της Νότιας Κίνας, αρχίζουν να προκαλούν ανησυχίες για επικείμενη σύρραξη παρόμοια με αυτή της Ρωσίας και της Ουκρανίας.
Οι δηλώσεις Κινέζων υπουργών και αξιωματούχων προκαλούν ρίγη στη διεθνή κοινότητα: είναι ευθείες, τολμηρές και ξεκάθαρες ως προς τις προθέσεις τους. Μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο αυτού του ταραχώδους μήνα, το Πεκίνο έχει προειδοποιήσει την Ταϊπέι (πρωτεύουσα της Ταϊβάν) ότι οι «αποσχιστικές δυνάμεις» στο νησί απλώς «σφίγγουν τη θηλιά γύρω από το λαιμό τους», εννοώντας ότι, καθώς η προσάρτηση είναι αναπόφευκτη από την οπτική γωνία της Κίνας, οι Ταϊβανέζοι το μόνο που καταφέρνουν είναι να χειροτερεύουν τις συνθήκες υπό τις οποίες θα διεξαχθεί.
Το συγκεκριμένο αφήγημα, καθώς και η ωμότητα του τρόπου με τον οποίο το επικοινωνεί η κινεζική κυβέρνηση, συνοδεύεται από πολυάριθμες άλλες εξαγγελίες. Κατά τη διάρκεια των «Δύο Συνόδων» της Κίνας για το 2025, τις ετήσιες συνόδους ολομέλειας του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου και της Πολιτικής Συμβουλευτικής Διάσκεψης του Κινεζικού Λαού, ένας εκπρόσωπος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού προειδοποίησε ότι «η ανεξαρτησία της Ταϊβάν είναι αδιέξοδο», ενώ ο υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι, ισχυρίστηκε ότι «ο μόνος χαρακτηρισμός της Ταϊβάν στον ΟΗΕ είναι η επαρχία της Ταϊβάν της Κίνας».
Η Κίνα είναι «πρόθυμη να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να αγωνιστεί για την προοπτική ειρηνικής επανένωσης», δήλωσε η Μάο Νινγκ, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, όταν ρωτήθηκε για τα σχόλια του Γουάνγκ για την Ταϊβάν. «Ταυτόχρονα, η Κίνα θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διαφυλάξει την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητά της και θα αντιταχθεί αποφασιστικά στην ανεξαρτησία της Ταϊβάν και στην εξωτερική παρέμβαση», είπε η Μάο, συνεχίζοντας λέγοντας πως «το ζήτημα της Ταϊβάν είναι ο πυρήνας των συμφερόντων της Κίνας και η σημαντικότερη ανυπέρβλητη κόκκινη γραμμή στις σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ».
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών χειροτερεύουν χρόνο με τον χρόνο, και η αντίρρηση της μίας προς στο δικαίωμα της ύπαρξης της άλλης ολοένα και ισχυροποιείται, καθώς τα ετερόκλητα εμπλεκόμενα μέτωπα διαφοροποιούνται μεταξύ τους σε βαθμό ο οποίος δεν επιτρέπει τον ουσιαστικό διάλογο και τη διπλωματία. Το ιδεολογικό χάσμα, άλλωστε, είναι αγεφύρωτο. Η ηπειρωτική Κίνα, η «Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας», πρεσβεύει κομμουνιστικά ιδεώδη, και διοικείται από ένα κράτος-μαμούθ, του οποίου η εξουσία εξαπλώνεται ραγδαία σε όλο το πλανήτη εδώ και μισό αιώνα, ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη υπερδύναμη, μέσω μίας αδίστακτης εξωτερικής πολιτικής. Η νησιωτική Κίνα, η «Δημοκρατία της Κίνας», δηλαδή, που αποκαλείται Ταϊβάν λόγω της περιορισμένης της επικράτειας μονάχα σε αυτό το νησί, αποτέλεσε το καταφύγιο των ηττημένων εθνικιστών του κινεζικού εμφυλίου και αναπτύχθηκε ως μία καπιταλιστική, δυτικίζουσα κοινωνία με φιλελεύθερες αξίες.
Από τη μία πλευρά, η ηπειρωτική «Κίνα» θεωρεί την Ταϊβάν μια αποσχισθείσα επαρχία που πρέπει να επιστρέψει στον έλεγχο της, και από την άλλη η νησιωτική «Κίνα», ούσα πιο αδύναμη και πιο εξαρτημένη από τις μεγάλες δυνάμεις για την εξασφάλιση της ύπαρξής της, αντιστέκεται λαμβάνοντας μία παρόμοια στάση. Ουσιαστικά, καμία από τις δύο χώρες δεν αποδέχεται την ύπαρξη της άλλης ούτε την ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ τους.
Η «αρχή της μίας Κίνας» της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας ισχυρίζεται ότι η Ταϊβάν είναι αναπόσπαστο μέρος της και ότι όλες οι άλλες χώρες θα πρέπει να διατηρούν επίσημες διπλωματικές σχέσεις μόνο με εκείνη. Κινέζοι αξιωματούχοι και μέσα ενημέρωσης ισχυρίζονται ότι η «αρχή της μίας Κίνας» αντιπροσωπεύει μια διεθνή συναίνεση ή ενσωματώνει τους «βασικούς κανόνες που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις».
Σύμφωνα με αυτούς, «η τήρηση της αρχής της μίας Κίνας σημαίνει διαφύλαξη της διεθνούς τάξης, ενώ η αμφισβήτηση της αρχής της μίας Κίνας σημαίνει αμφισβήτηση της διεθνούς τάξης, στην οποία αναπόφευκτα θα αντιταχθεί η διεθνής κοινότητα». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή απομόνωση της Ταϊβάν, καθώς πληθώρα κρατών παγκοσμίως διατηρούν όχι μόνο εμπορικές αλλά και στρατηγικές και συμμαχικές σχέσεις με την ηπειρωτική Κίνα και δεν ρισκάρουν τη ρήξη αυτών. Επικρατεί, συνεπώς, ένα εχθρικό κλίμα το οποίο δείχνει να έχει ευνοήσει κυρίως την κομμουνιστική υπερδύναμη, η οποία δε διστάζει να απειλεί συστηματικά ότι θα προβεί σε προσάρτηση της Ταϊβάν στην εθνική της κυριαρχία.
Η θέση της Ταϊβάν είναι δύσκολη και το μέλλον της φαντάζει θολό και αβέβαιο. Η γεωπολιτική κατάσταση που περιβάλλει το καθεστώς της Ταϊβάν αντιπροσωπεύει μία από τις κύριες προκλήσεις για την παγκόσμια ειρήνη. Η Ταϊβάν μπορεί να είναι μια ακμάζουσα οικονομία με σημαντικούς εμπορικούς και πολιτικούς δεσμούς με τον δυτικό κόσμο, όμως αυτό δεν την κάνει απαραίτητα ανεξάρτητο κράτος στα μάτια του.
Το ψήφισμα 2758 των Ηνωμένων Εθνών, που εγκρίθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1971, αναγνώρισε τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) ως τον μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο της Κίνας στον ΟΗΕ, αποκλείοντας έτσι την Ταϊβάν από την έννομη χρήση του ονόματος «Δημοκρατία της Κίνας» όσον αφορά το διεθνές δίκαιο. Συγκεκριμένα, το ψήφισμα δεν κάνει καμία αναφορά στην Ταϊβάν, δεν καθορίζει το πολιτικό της καθεστώς και δεν επιβεβαιώνει την κυριαρχία της ηπειρωτικής χώρας στο νησί. Δεν αναφέρεται, επίσης, περί της θέσης της Ταϊβάν στα Ηνωμένα Έθνη και τη συμμετοχή της στις λειτουργίες του ΟΗΕ. Σήμερα, μόλις 12 χώρες αναγνωρίζουν την Ταϊβάν ως ανεξάρτητη χώρα, σε αντίθεση με τις 109 που επισήμως δεν την αναγνωρίζουν και τις υπόλοιπες που δεν έχουν πάρει θέση.
«Η ειρηνική επανένωση και το μότο «Μία χώρα, δύο συστήματα» παραμένουν η θεμελιώδης πολιτική για την επίλυση του ζητήματος της Ταϊβάν και είναι ο καλύτερος δρόμος για την επανένωση, προς όφελος των ανθρώπων και στις δύο πλευρές των Στενών της Ταϊβάν και του κινεζικού έθνους συνολικά», σημείωσε ο Τσεν Μπινχούα, εκπρόσωπος του Γραφείου Υποθέσεων του Κρατικού Συμβουλίου της Ταϊβάν.
Με την πρόσφατη εκλογή Τραμπ, όμως, και με την αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ ως προς τη στήριξή τους προς χώρες του εξωτερικού, τα πράγματα έχουν αλλάξει, και μία μέση λύση γίνεται όλο και πιο απίθανο ενδεχόμενο. Οι ένοπλες δυνάμεις της Ταϊβάν θα πραγματοποιήσουν μια άνευ προηγουμένου στρατιωτική άσκηση στις 17 Μαρτίου 2025 ως «άμεση απάντηση» στις ανησυχητικές απειλές αυτού του Μαρτίου. Η νησιωτική χώρα βρίσκεται σε απόλυτη επιφυλακή με την προετοιμασία των στρατευμάτων έτσι ώστε να απαντήσει γρήγορα σε περίπτωση που η Κίνα μετατρέψει τις συχνές της πλέον δραστηριότητες στη γκρίζα ζώνη μεταξύ τους σε πραγματική επίθεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- China threatens Taiwan again, speaks of ‘tightening noose’ and ‘hanging swords’ if separatist movement grow, διαθέσιμο εδώ
- China’s defense ministry warns Taiwan ‘we will get you, sooner or later’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- VOA Mandarin: China escalates pressure against Taiwan during Two Sessions, China News, διαθέσιμο εδώ
- The “One-China Principle”, China’s “Norms” versus Global Realities, Global Taiwan Institute, διαθέσιμο εδώ
- Understanding the status quo between Taiwan and China: international law, the power transition theory and case studies, Taiwan Politics, διαθέσιμο εδώ
- What you need to know about the status of Taiwan, Pursuit – The University of Melbourne, διαθέσιμο εδώ
