Της Μαριάνθης Κοκοράκη,
Ο Όμηρος, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ιστορίας, αποτελεί τον σημαντικότερο από όλους τους επικούς ποιητές και το κύρος του έχει εδραιωθεί σε επίπεδο θρύλου, ήδη από την Κλασική εποχή. Είναι ο δημιουργός δύο από των σημαντικότερων επών παγκοσμίως: Της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Αν και έχει γράψει και άλλα έπη, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι τα μόνα έπη που σώθηκαν ολόκληρα. Όπως και ο Ησίοδος, έτσι και ο Όμηρος λειτουργεί σαν μια μεγάλη δεξαμενή πληροφοριών για την σχέση των αρχαίων Ελλήνων με τους θεούς τους.
Όσον αφορά το έπος της Ιλιάδας, απαρτίζεται από 15.693 στίχους και χωρίζεται σε 24 ραψωδίες, όπου κάθε μία αντιστοιχεί σε ένα από τα 24 γράμματα της αλφαβήτου. Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιούνταν ήδη, από τα χρόνια του Ηροδότου. Το κυρίαρχο θέμα της Ιλιάδας αποτελεί ο πόλεμος ανάμεσα στους Αχαιούς και τους Τρώες με γεωγραφικό άξονα την Τροία, εξού και το όνομα της Ιλιάδας, μιας και η Τροία ονομάζεται και αλλιώς «Ίλιο». Ένα επίσης σημαντικό θέμα που αποτελεί και αυτό, ένα από τα κεντρικά θέματα της ιστορίας της Ιλιάδας, είναι ο θυμός του Αχιλλέα.
Από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία στην Ιλιάδα αποτελεί ο κατάλογος των πλοίων των Αχαιών, ο θάνατος του Πατρόκλου και η περιγραφή της μεταφοράς της ψυχής του από τον Ύπνο και τον Θάνατο, η περιγραφή της περιβόητης ασπίδας του Αχιλλέα, καθώς και η συμφωνία ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Πρίμα, που αποτελεί ίσως μία από τις πιο συγκινητικές σκηνές τόσο στην δυτική λογοτεχνία, όσο και τη μυθολογία. Έπίσης, άλλα ενδιαφέροντα σημεία αποτελούν οι μάχες και οι κόντρες ανάμεσα στους ήρωες, με διασημότερη την μάχη ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Έκτορα. Σε όλα τα γεγονότα που προαναφέρθηκαν, ήταν φανερή και η παρέμβαση των θεών, ιδιαιτέρως της Αθηνάς που τασσόταν υπέρ των Ελλήνων και του Απόλλωνα που ήταν υπέρ των Τρώων. Οι θεϊκές παρεμβάσεις είναι καθοριστικές για το αποτέλεσμα όλων των ανθρωπίνων πράξεων κατά την διάρκεια του πολέμου.
Από την άλλη πλευρά, η Οδύσσεια με τους 12.109 στίχους της, χωρίζεται επίσης σε 24 κεφάλαια, όπως και το έπος της Ιλιάδας. Το θέμα της Οδύσσειας αφορά την επιστροφή των Αχαιών πίσω στην Ελλάδα, με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Οδυσσέα και την ταραχώδη και περιπετειώδη επιστροφή του στην Ιθάκη, για αυτό και το έπος αυτό θα λάβει την ονομασία του από τον ίδιο τον ήρωα. Τα σημαντικά σημεία εδώ αποτελούν τα ξακουστά συναπαντήματα του Οδυσσέα με τις Σειρήνες, τον Κύκλωπα Πολύφημο, γιο του θεού Ποσειδώνα και η σφαγή των μνηστήρων της Πηνελόπης, η οποία ήταν η σύζυγος του.
Τώρα, όσον αφορά και πάλι τον ίδιο τον Όμηρο, πιστεύεται ότι άρχισε να συγγράφει τα έπη του γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ., ενώ να σημειωθεί το γεγονός πως δεν έχουμε τίποτα γραπτό στα χέρια μας από τον ίδιο, σχετικά με την ζωή του. Ό,τι γνωρίζουμε γαι τον ίδιο, προέρχεται από μεταγενέστερες πηγές . Όσον αφορά την γλώσσα στην οποία γράφτηκαν τα έπη, πρόκειται για μια αρχαϊκή μορφή της ιωνικής διαλέκτου, που δείχνει μια σχετική οικειότητα με την γεωγραφία της Μικράς Ασίας στην Ιλιάδα, κάτι που επιβεβαιώνει πως η γενέτειρα του Ομήρου ήταν ίσως, η Χίος ή η Σμύρνη.
Παρόλα αυτά, ο Όμηρος αποτελεί ένα πρόσωπο αμφιλεγόμενο, καθώς δεν ξέρουμε αν υπήρξε όντως, ή αν υπήρχε μόνο στην σφαίρα της φαντασίας. Υπάρχουν πολλές εκδοχές γύρω από το πρόσωπό του, με τη δημοφιλέστερη να υποστηρίζει πως δεν πρόκειται μόνο για ένα πρόσωπο, αλλά για μια μεγάλη συγγραφική ομάδα, που ίσως επιβεβαιώνει τον λόγο που τα έπη αυτά διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τον τρόπο της γραφής, σε κάποια σημεία. Άλλη εκδοχή για τον Όμηρο αποτελεί το γεγονός πως ο ίδιος ίσως να ήταν κάποιος τυφλός συγγραφέας, όπου απήγγειλε τα έπη και κάποιος άλλος τα κατέγραφε. Πως μπορεί να επιβεβαιωθεί αυτή η εκδοχή; Από το ίδιο το όνομα του Ομήρου φυσικά! Το όνομα Όμηρος θα μπορούσε να είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας σύνθετης λέξης: Όμηρος ‹ «Ο μη ορών», δηλαδή αυτός που δεν βλέπει, άρα είναι τυφλός! Πάντως, ό,τι και αν ισχύει για το πρόσωπο του Ομήρου το σίγουρο είναι πως πρόκειται για κάποιον που έχει συνδέσει στα έπη του, πολλά ιστορικά στοιχεία, από διαφορετικές χρονικές περιόδους, απασχολώντας έτσι, πολλούς ιστορικούς και ερευνητές που προσπαθούν να μάθουν την αλήθεια, πίσω από ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της παγκόσμιας ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Όμηρος (2012 ημερ.έκδ.), Ομήρου Ιλιάδα (μτφρ. Ψυχουντάκης Γιώργος), εκδ. ΠΕΚ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
- Όμηρος (2010 ημερ.έκδ.), Ομήρου Οδύσσεια (μτφρ. Ψυχουντάκης Γιώργος), εκδ. ΠΕΚ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
- Όμηρος, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
