Του Δημήτρη Κυριαζή,
Μπροστά σε προκλήσεις κάθε είδους και χαρακτήρα, βρισκόμαστε σε μια ιστορική συγκυρία που η αναζήτηση βαθύτερου νοήματος γίνεται μία ανάγκη άκρως επιτακτική και συνεπώς προωθημένη. Προωθημένη από μία πλειοψηφία που στρέφεται σε παραδοσιακές μεθόδους ανάτασης της αποδιαρθρωμένης ψυχικής ισορροπίας, όπως η πίστη στον Θεό ή σε μία ανώτερη υπερβατική αξία. Από τη φρενίτιδα του καταναλωτισμού και της απόλυτης εκμηδένισης των πάντων, συντελείται μία μετάβαση στον προωθημένο θρησκευτικό ζηλωτισμό, με διαφορετικούς, όμως, πλέον όρους.
Ο κόσμος αισθάνεται μία αδυναμία «πλήρωσης» του εαυτού του, η οποία ριζώνει στη διαρκή αποσταθεροποίηση της κανονικότητας και των μεγάλων ιδεολογιών των προηγούμενων χρόνων. Χάνεται μία πιο μακροπρόθεσμη σύλληψη των πραγμάτων, η οποία οδηγεί στην έλλειψη οποιαδήποτε προσδοκίας και θετικής αντίληψης για το μέλλον. Το μέλλον είτε δεν ενδιαφέρει, είτε προσλαμβάνεται αρνητικά και φαντάζει ζοφερό. Επομένως, ο υπερτονισμός του παρόντος κι η απομάκρυνση από βαθιές ανησυχίες κι άγχη που αφορούν τη «μεθεπόμενη» μέρα είναι μία απάντηση μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις. Περίκλειστοι και εσωστρεφείς κοινωνικά άνθρωποι, που μαζί με την όλη διάσταση του συλλογικού, επιλέγουν να αφήσουν πίσω και την όποια ελπίδα, η οποία κατά γενική ομολογία είναι ταυτισμένη με ένα λυτρωτικό και θετικό μέλλον.
Τα κενά αυτά νοήματος στις συνειδήσεις και τις δράσεις ήρθαν να τα καλύψουν ένας ρηχός πραγματισμός και μία διαχειριστική λογική. Στοιχεία όχι μόνο προσωπικής συμπεριφοράς που εμφανίζονται γενικά στην καθημερινότητα, αλλά ένα ολόκληρο σύμπλεγμα αξιών που υποβόσκει σε κάθε πολιτικό πρόγραμμα κι αντζέντα. Κανένα κόμμα δεν προτείνει κάτι ριζικά διαφορετικό, οι μεταρρυθμίζεις υποσκελίζουν τις ριζικές κοινωνικές ανατροπές, τα κόμματα έχουν κάνει μία κοινή στροφή προς το φιλελεύθερο κέντρο. Η καταναλωτική φρενίτιδα —για κάποιους shopping therapy— δίνει ένα κίνητρο και κάποιες παρατάσεις ζωής αυτής της παροντίστικης ευημερίας, μέχρι μια σειρά από κρίσεις να ξεκινήσει να αποδομεί αυτό το φιλελεύθερο νεφέλωμα.
Προφανώς με την πρώτη ευκαιρία ο κόσμος θα ψωνίσει και θα αλλάξει —ή τουλάχιστον έτσι πιστεύει— παραστάσεις. Μπροστά στις υπαρξιακές κρίσεις που μας διατρέχουν, τέτοια μοντέλα ζωής, ωστόσο φαίνεται ότι δεν τελεσφορούν,. Αρχικά, όπως είναι έκδηλο από την κρίση και μετά, δεν αγοράζουμε με την ίδια άνεση, αφού ο κλοιός του εισοδήματος σφίγγει όλο και περισσότερο. Συνδυαστικά πάλι με την καραντίνα και τους πολέμους αυτό που καταλαβαίνει κάποιος είναι ότι ο παροντισμός δεν μπορεί να δώσει απάντηση για το «μετά», δεν δίνει ελπίδα, δεν μπορεί να δει πέρα από τον εαυτό του κι άρα δεν ξεπερνά την όποια κρίση. Πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις θεριεύει η ανάγκη για συλλογικότητα, όπως φάνηκε στις διαδηλώσεις για τα Τέμπη, για συνανήκειν, για μία εξωστρέφεια. Ξεκινάς να κοιτάς τον διπλανό σου και να ισοδυναμείς μαζί του κι όταν καταλαβαίνεις ότι δεν έχει μείνει και κάτι άλλο για να κάνεις. Όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, δεδομένου ότι το κλείσιμο στον εαυτό κι οι διάσπαρτοι μικρόκοσμοι που προκύπτουν, δεν δίνουν καμία απάντηση μπροστά σε αυτές τις μεγάλες προκλήσεις.
Το μέλλον ξεκινά να το κοιτά κανείς όταν δυσφορεί για το παρόν του. Όταν δεν βρίσκει νόημα στη ζωή του κι οι μέθοδοι που κάλυπταν αυτή την ανάγκη πλέον είναι αδύναμοι κι ανεπαρκείς. Εδώ είναι που συντελείται μία στροφή προς την παράδοση, προς τη θρησκεία, προς την αναζήτηση ενός κοινού σημείου αναφοράς, πάνω στο οποίο θα κατασκευαστεί εκ νέου ό,τι έχει χαθεί. Η κανονιστική προοπτική, αυτό που θα έπρεπε και θα θέλαμε να ισχύει, φαίνεται ότι πάει «χέρι χέρι» με το συλλογικό. Συστρατεύομαι γιατί θέλω κάτι διαφορετικό, το οποίο θα είναι πιθανόν και καλύτερο από αυτό που υπάρχει τώρα. Κι αυτό δεν το καταφέρνει ο ατομισμός κι η περίκλειστη, περιχαρακωμένη αλήθεια του κάθε μεμονωμένου ανθρώπου. Έτσι φαίνεται τουλάχιστον. Η στροφή προς τη θρησκεία και την παράδοση δείχνει να είναι μια στροφή ουσιαστικά προς ένα συνανήκειν, προς ένα κοινό νόημα που θα αποτελεί και μια κοινή αφετηρία. Δεν αρκείται κανείς απλά στο να ζει, αλλά ψάχνει να βρει και τον λόγο για τον οποίο ζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Η ανάγκη εκδημοκρατισμού των σύγχρονων τεχνολογιών, avgi.gr, διαθέσιμο εδώ
