Του Παναγιώτη Χάτζιου,
Ο Μέγας Πέτρος της Ρωσίας έζησε στο διάσημα 1672-1725 και ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ηγέτες της χώρας. Με τις αλλαγές που έκανε, μετέτρεψε τη Ρωσία από μια κλειστή και παραδοσιακή κοινωνία σε μια ισχυρή ευρωπαϊκή δύναμη. Ήταν αποφασισμένος να εκσυγχρονίσει το κράτος, να βελτιώσει τον στρατό και να ανοίξει τη Ρωσία προς τη Δύση. Η ζωή του ήταν γεμάτη αναταράξεις, πολέμους και μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, γιατί έχει ενδιαφέρον η ζωή του; Ποιες αλλαγές έφερε και γιατί έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους πιο σπουδαίους τσάρους της Ρωσίας; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα επιχειρηθούν να απαντηθούν.
Paul Delaroche, 1838. Πηγή Εικόνας: wikipedia.org
Ο Μέγας Πέτρος γεννήθηκε το 1672, σε μια εποχή που η Ρωσία βρισκόταν σε συνεχή αλλαγή και αναταραχή. Από πολύ μικρή ηλικία, βίωσε τις επιπτώσεις ενός παραδοσιακού, αλλά και ασταθούς πολιτικού περιβάλλοντος. Το 1682, όταν ήταν μόλις 10 ετών, έγινε συν-Τσάρος μαζί με τον αδελφό του Ίβαν Β’, καθώς λόγω της ηλικίας του δεν μπορούσε να κυβερνήσει αυτόνομα και έτσι το κράτος διοικούνταν υπό την επίβλεψη βασιλικών συμβούλων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο νεαρός Πέτρος άρχισε να παρατηρεί τις παλαιές συνήθειες και πρακτικές της κοινωνίας του, αλλά και τις ελλείψεις τους.
Παρά τις δυσκολίες που του επιβάλλονταν από τις συνεχείς πολιτικές συγκρούσεις και τις εσωτερικές αλλαγές, ανέπτυξε μια έντονη περιέργεια και ενδιαφέρον για τη γνώση. Αυτή η περιέργεια τον οδήγησε να θέλει να καταλάβει πώς λειτουργούν οι ξένες κοινωνίες και οι νέες ιδέες που διαπερνούν την Ευρώπη. Μέσα από τις πρώτες του εμπειρίες, άρχισε να διαμορφώνεται η σκέψη του για νέες μεθόδους, οι οποίες συχνά ερχόντουσαν σε αντίθεση με τη παράδοση.
Οι εμπειρίες της παιδικής του ηλικίας έθεσαν τα θεμέλια για το μεταρρυθμιστικό του πνεύμα. Ο Πέτρος παρατήρησε από κοντά τις αδυναμίες της παραδοσιακής διακυβέρνησης και ανέπτυξε την επιθυμία να φέρει νέες ιδέες και πρακτικές στη Ρωσία. Η εμπειρία του από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, γεμάτη από τις επιπτώσεις των πολιτικών συγκρούσεων, τον έκανε να καταλάβει πόσο σημαντικό ήταν να ανοίξει το μυαλό του σε νέες ιδέες, θέτοντας έτσι τα θεμέλια για τις μελλοντικές του μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Το 1696, μετά το θάνατο του αδερφού του Ίβαν Β΄, ανέλαβε το ρόλο του απόλυτου Τσάρου. Αυτή η ανάδειξη σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής.
Από το 1697 έως το 1698, ο Πέτρος πραγματοποίησε την περίφημη «Μεγάλη Πρέσβεια». Ένα ταξίδι στην Ευρώπη, όπου παρατήρησε τα σύγχρονα μοντέλα διακυβέρνησης, τη στρατιωτική οργάνωση και την τεχνολογία. Οι εμπειρίες αυτές ενέπνευσαν τον Τσάρο και έθεσαν τα θεμέλια για τις μελλοντικές μεταρρυθμίσεις, καθώς κατάλαβε πόσο σημαντικό ήταν να «ανοίξει» η Ρωσία σε νέες ιδέες και πρακτικές.
Το 1700, με την έναρξη του Μεγάλου Βόρειου Πολέμου εναντίον της Σουηδίας, ο Πέτρος έβαλε τη Ρωσία στο προσκήνιο των ευρωπαϊκών υποθέσεων. Η κίνηση αυτή είχε στόχο να επαναπροσδιορίσει το γεωπολιτικό τοπίο της περιοχής και να αναδείξει τη Ρωσία ως σημαντική στρατιωτική δύναμη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το 1701 ο Πέτρος ανέπτυξε και ενίσχυσε το ρωσικό ναυτικό, αναγνωρίζοντας ότι μια σύγχρονη ναυτική δύναμη ήταν απαραίτητη για την επιτυχή διεξαγωγή των επιχειρήσεων του και για την άμυνα της χώρας.
Ένα από τα πιο καθοριστικά του έργα πραγματοποιήθηκε το 1703. Στις 27 Μαΐου συγκεκριμένα, ο Μέγας Πέτρος ίδρυσε την Αγία Πετρούπολη, μια πόλη σχεδιασμένη σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα. Η νέα πρωτεύουσα συμβόλιζε το όραμά του για μια εκσυγχρονισμένη Ρωσία και αποτέλεσε το κέντρο της πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής ανανέωσης.
Επιπλέον, η μάχη της Πόλταβας, στις 28 Ιουνίου 1709, αποτέλεσε ένα σημαντικό ορόσημο. Με την αποφασιστική νίκη του στη μάχη αυτή, ο Πέτρος κατάφερε να εδραιώσει τη θέση της Ρωσίας στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό και να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις του.
Το 1721, με την υπογραφή της Συνθήκης του Νιστάδ, η Ρωσία αναγνωρίστηκε επίσημα ως μεγάλη δύναμη. Αυτή η συμφωνία σφράγισε το τέλος του Μεγάλου Βόρειου Πολέμου και επιβεβαίωσε τις στρατιωτικές και διπλωματικές επιτυχίες του Μέγα Πέτρου.
Το 1722, ο Πέτρος εισήγαγε τον Πίνακα Βαθμίδων, μια μεταρρύθμιση που αναδιοργάνωσε τη δημόσια διοίκηση και δημιούργησε ένα νέο σύστημα ιεραρχίας μέσα στο κράτος, δίνοντας την ευκαιρία σε νέες γενιές να υπηρετήσουν το κράτος βάσει των ικανοτήτων τους. Τέλος, το 1725, ο Μέγας Πέτρος απεβίωσε, αφήνοντας πίσω του μια Ρωσία ριζικά μεταμορφωμένη. Οι μεταρρυθμίσεις του, που είχαν ξεκινήσει από την παιδική του ηλικία και είχαν κορυφωθεί με την ίδρυση της νέας πρωτεύουσας και τη νίκη στη μάχη της Πόλταβας, καθιέρωσαν τη χώρα ως μια σύγχρονη και ισχυρή δύναμη στο ευρωπαϊκό στερέωμα.
O Μέγας Πέτρος άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία της Ρωσίας. Μέσα από τις ριζοσπαστικές του μεταρρυθμίσεις, κατάφερε να μεταμορφώσει μια παλαιά και παραδοσιακή κοινωνία σε μια σύγχρονη δύναμη, ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Σήμερα, η κληρονομιά του συνεχίζει να εμπνέει και να καθοδηγεί τη σκέψη για το πώς μπορεί μια χώρα να ανανεώνεται και να εξελίσσεται με το πέρασμα των αιώνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Hughes Lindsey (2007), H Ρωσία την εποχή του Μεγάλου Πέτρου, εκδ. Λιβάνης
- Ο μύθος του μεγάλου Πέτρου τον 18ο αιώνα, pergamos.lib.uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πέτρος ο Μέγας ο αναμορφωτής της Ρωσίας, historyreport.gr, διαθέσιμο εδώ
