Της Βερονίκης Στεριώτη,
Οι λίμνες είναι από τα πιο σταθερά στοιχεία ενός τοπίου. Το νερό τους μοιάζει ακίνητο και διαχρονικό και φιλοξενεί ζωή, καθορίζοντας έτσι τα οικοσυστήματα γύρω τους. Ωστόσο, υπάρχουν λίμνες που αποτελούν εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Μερικές εξαφανίζονται και επανεμφανίζονται με έναν απρόβλεπτο ρυθμό, σαν να υπακούν σε ένα μυστικό, φυσικό ρολόι. Έτσι, αφήνουν πίσω τους μια ξερή έκταση, μόνο και μόνο για να επανεμφανιστούν αργότερα, σα να μην έφυγαν ποτέ. Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο; Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα γεωλογικό παιχνίδι ανάμεσα στο νερό και το υπέδαφος, που αποκαλύπτει τις κρυφές διεργασίες της φύσης.
Η εξαφάνιση της λίμνης δεν οφείλεται μόνο στην εξάτμιση. Συχνά, το υπέδαφος κάτω από αυτές, αποτελείται από καρστικά πετρώματα, όπως ο ασβεστόλιθος, που διαβρώνονται από το νερό. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται υπόγειες σπηλαιώσεις. Όταν αυτές οι υπόγειες ροές ενεργοποιηθούν, το νερό της λίμνης χάνεται σε υπόγειες δεξαμενές, για να επιστρέψει όταν οι συνθήκες αλλάξουν. Σε άλλες περιπτώσεις, η στάθμη του νερού εξαρτάται από την εποχική τροφοδοσία των ποταμών ή τις βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα οι λίμνες να συρρικνώνονται ή να εξαφανίζονται εντελώς για μήνες. Κάποιες από αυτές είναι οι ακόλουθες:
Λίμνη Cerknica
Η λίμνη Cerknica είναι ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα εξαφανιζόμενης λίμνης στην Ευρώπη. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική Σλοβενία, σε μια καρστική περιοχή γεμάτη υπόγεια σπήλαια και καταβόθρες. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η λίμνη χάνει σχεδόν όλο το νερό της, καθώς αυτό απορροφάται από καταβόθρες που λειτουργούν σαν φυσικές αποχετεύσεις. Τότε εξαφανίζεται, για να επανέλθει το φθινόπωρο και το χειμώνα, όταν οι βροχοπτώσεις αυξάνονται και οι υπόγειες κοιλότητες γεμίζουν. Η λίμνη, έτσι, επιστρέφει, καλύπτοντας μια έκταση έως και 38 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Αν και παροδική, η λίμνη φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα και προστατέυεται από τη Natura 2000.
Λίμνη Μωυσή (Mead)
Η λίμνη Μωυσή είναι ένα εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο στη Νεβάδα. Βρίσκεται σε μια περιοχή με ηφαιστειακό υπέδαφος, με το νερό να χάνεται μέσα από ρωγμές και υπόγεια περάσματα. Η λίμνη αυτή, συνήθως εμφανίζεται μετά από μεγάλες βροχοπτώσεις και μπορεί να διαρκέσει από μερικές εβδομάδες, έως μήνες. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί της περιοχής, μάλιστα, θεωρούσαν τη λίμνη ιερή και πίστευαν ότι είχε μαγικές ιδιότητες.
Λίμνη Κερκίνη
Αν και τεχνητή, η Κερκίνη είναι μια από τις πιο δυναμικές λίμνες της Ελλάδας, με δραματικές αυξομειώσεις στη στάθμη της. Η στάθμη της λίμνης αυξάνεται το φθινόπωρο και το χειμώνα, κυρίως λόγω των βροχοπτώσεων και της τροφοδοσίας από τον ποταμό Στρυμόνα. Το καλοκαίρι υποχωρεί, αποκαλύπτοντας μια τεράστια λασπώδη περιοχή. Παρότι αποτελεί ανθρώπινο δημιούργημα, η Κερκίνη είναι ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους της Ελλάδας, φιλοξενώντας δεκάδες είδη πουλιών και ψαριών.
Lac de Bonlieu
Η Lac de Bonlieu βρίσκεται στις γαλλικές Άλπεις και είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα λίμνης που συρρικνώνεται και επεκτείνεται ανάλογα με τις υπόγειες ροές νερού. Η λίμνη επικοινωνεί με ένα σύστημα υπόγειων ποταμών που τη συνδέουν με άλλες υδάτινες μάζες της περιοχής. Έτσι, όταν το νερό μειώνεται, η λίμνη περιορίζεται σημαντικά. Είναι ορατή την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν και έχει τη μεγαλύτερη επιφάνειά της. Το φθινόπωρο και το χειμώνα, ωστόσο, υποχωρεί σημαντικά.
Οι εξαφανιζόμενες λίμνες έχουν συνδεθεί με πολλούς θρύλους. Στη Σλοβενία, υπήρχε κάποτε η πεποίθηση ότι η λίμνη Cerknica προστατευόταν από μια μάγισσα, η οποία άφηνε το νερό να ρέει ή το εξαφάνιζε όταν θύμωνε. Στη Νεβάδα, οι ιθαγενείς πίστευαν ότι η λίμνη Μωυσή είχε υπόγεια περάσματα που οδηγούσαν σε έναν μυστικό κόσμο.
Στη χώρα μας, οι εναλλαγές στη στάθμη της Κερκίνης έχουν γίνει αντικείμενο λαϊκών ιστοριών, ενώ πολλές φορές οι τοπικές κοινότητες προσαρμόζουν τις δραστηριότητές τους, ανάλογα με τη «διάθεση» της λίμνης.
Συμπεραίνεται ότι οι εξαφανιζόμενες λίμνες αποτελούν μια υπενθύμιση ότι η φύση δεν είναι στατική. Ό,τι φαίνεται μόνιμο, μπορεί να αλλάξει δραματικά και αυτό που καμιά φορά θεωρούμε δεδομένο μπορεί να χαθεί — έστω και προσωρινά. Αυτά τα υδάτινα σώματα που εμφανίζονται και εξαφανίζονται με ένα ρυθμό που δεν μπορούμε πάντα να προβλέψουμε, μας θυμίζουν διαρκώς ότι ο κόσμος μας βρίσκεται σε συνεχή κίνηση, ακόμα και όταν δεν το παρατηρούμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιστορικά Στοιχεία, kerkini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Lac de Bonlieu, tripadvisor.com, διαθέσιμο εδώ
- Λίμνη Κερκίνη, pkm.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
