Της Βαΐας Σταυρίδου,
Ο Προσωπικός Αριθμός (ΠΑ) συνιστά μια αναγκαία —αν και καθυστερημένη— μεταρρύθμιση στο πεδίο της διοικητικής ταυτοποίησης, η οποία επιδιώκει την εξάλειψη των δυσλειτουργιών, που απορρέουν από την πολυδιάσπαση των μητρώων του κράτους.
Για δεκαετίες, η ελληνική δημόσια διοίκηση χαρακτηριζόταν από την παράλληλη ύπαρξη πολλαπλών αριθμών αναγνώρισης, όπως ο ΑΦΜ, ο ΑΜΚΑ και ο αριθμός ταυτότητας, γεγονός που όχι μόνον επιβάρυνε τις διοικητικές δομές, αλλά ταυτόχρονα γεννούσε ανασφάλεια δικαίου και περιττή γραφειοκρατία. Υπό αυτό το πρίσμα, η θεσμοθέτηση ενός ενιαίου αριθμού αποτελεί, εκ πρώτης όψεως, ένα βήμα προς τον εξορθολογισμό της κρατικής λειτουργίας και τη βελτίωση των συναλλαγών πολίτη και δημοσίου, μειώνοντας τις επικαλύψεις και τις αλληλοαναιρούμενες διαδικασίες, οι οποίες χαρακτηρίζουν το ελληνικό διοικητικό σύστημα.
Εντούτοις, το γεγονός ότι η Ελλάδα φτάνει στο σημείο υιοθέτησης του ΠΑ σε μια εποχή, όπου η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών έχει ήδη εδραιώσει παρόμοια συστήματα, εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη διαχρονική αδράνεια της ελληνικής διοίκησης και την αδυναμία της να ανταποκριθεί έγκαιρα στις απαιτήσεις μιας σύγχρονης πολιτείας. Το ελληνικό κράτος, παρά τις αλλεπάλληλες μεταρρυθμιστικές εξαγγελίες, παραμένει δέσμιο ενός νομοθετικού πλαισίου που αναπαράγει πολυνομία, κακονομία και διοικητικές αγκυλώσεις, καθιστώντας κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού αποσπασματική και ελλειμματική. Επομένως, η εισαγωγή του ΠΑ —όσο κι αν φαντάζει ως τεχνολογικό άλμα— δεν μπορεί να αναγνωσθεί ανεξάρτητα από το συνολικότερο θεσμικό και γραφειοκρατικό πλαίσιο, στο οποίο εντάσσεται, καθώς η επιτυχία του εξαρτάται από τον βαθμό προσαρμογής των υπόλοιπων διοικητικών δομών στις νέες ψηφιακές απαιτήσεις.
Επιπροσθέτως, η ψηφιακή φύση της απόκτησης του ΠΑ μέσω της πλατφόρμας «myinfo» προβάλλεται ως ένδειξη της σταδιακής μετάβασης της ελληνικής διοίκησης προς την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Ωστόσο, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού —ιδίως οι μεγαλύτερες ηλικίες και οι κοινωνικές ομάδες με περιορισμένη ψηφιακή εξοικείωση— κινδυνεύουν να αποκλειστούν από τη διαδικασία, εκτός εάν συνοδευτεί από ουσιαστικά προγράμματα υποστήριξης και καθοδήγησης. Η μετάβαση στη ψηφιακή διοίκηση δεν μπορεί να πραγματωθεί χωρίς την παράλληλη καλλιέργεια μιας νέας διοικητικής κουλτούρας, στην οποία ο πολίτης δεν θα αντιμετωπίζεται ως απλός χρήστης ψηφιακών εργαλείων, αλλά ως ενεργό υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.
Περαιτέρω, δεν αρκεί η θέσπιση του ΠΑ, εάν δεν συνοδευτεί από μια συνολική αναμόρφωση της διοικητικής οργάνωσης, καθώς ένα ενιαίο σύστημα ταυτοποίησης δεν αναιρεί από μόνο του τα διαρθρωτικά προβλήματα, που πλήττουν το ελληνικό κράτος. Η γραφειοκρατία, η κακονομία και η αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ δημοσίων υπηρεσιών δεν οφείλονται αποκλειστικά στην έλλειψη ενός ενιαίου αριθμού ταυτοποίησης, αλλά συνιστούν σύμπτωμα μίας πολύ βαθύτερης δυσλειτουργίας, η οποία άπτεται της διακυβέρνησης, της νομοθετικής παραγωγής και της διοικητικής πρακτικής. Χωρίς θεσμικές παρεμβάσεις που θα αποσαφηνίζουν τις αρμοδιότητες, θα ενισχύουν τη διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών και θα καταργούν αναχρονιστικές διαδικασίες, η εφαρμογή του ΠΑ κινδυνεύει να καταστεί ένα ακόμα ημιτελές εγχείρημα ψηφιακής μετάβασης, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα στην καθημερινότητα του πολίτη.
Επιπλέον, η θέσπιση του ΠΑ επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, ιδίως σε μια εποχή που η ηλεκτρονική διακυβέρνηση συνοδεύεται από νέους κινδύνους, οι οποίοι σχετίζονται με την κυβερνοασφάλεια και τη διαχείριση ευαίσθητων πληροφοριών. Η αποτελεσματική διαχείριση των δεδομένων του ΠΑ προϋποθέτει αυστηρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, διαφάνεια στη διαχείριση των πληροφοριών και σαφή θεσμικά αντίβαρα που θα αποτρέπουν καταχρήσεις. Η πολιτεία, επομένως, καλείται όχι μόνο να διασφαλίσει την τεχνική υλοποίηση του ΠΑ, αλλά και να θεσπίσει ένα ισχυρό κανονιστικό πλαίσιο που θα εγγυάται τη θεμελιώδη ισορροπία μεταξύ διοικητικής απλούστευσης και προστασίας της ιδιωτικότητας.
Καταληκτικά, η καθιέρωση του Προσωπικού Αριθμού συνιστά ένα αναμφισβήτητο βήμα προς την κατεύθυνση της διοικητικής εξυγίανσης, πλην όμως, η καθυστερημένη υιοθέτησή του αποτελεί και μια ομολογία της διαχρονικής αδυναμίας του ελληνικού κράτους να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης διακυβέρνησης. Η επιτυχία του εγχειρήματος δεν έγκειται απλώς στην εφαρμογή ενός τεχνολογικού εργαλείου, αλλά στην ευρύτερη πολιτική βούληση να συνοδευτεί από παράλληλες θεσμικές τομές που θα αποκαθιστούν τα χρόνια διοικητικά ελλείμματα.
Άραγε, η εισαγωγή του ΠΑ σηματοδοτεί την απαρχή μίας βαθύτερης μεταρρυθμιστικής διαδικασίας ή πρόκειται απλώς για μια ακόμα αποσπασματική προσπάθεια εκσυγχρονισμού, χωρίς ουσιαστικό μετασχηματισμό των δομών που συντηρούν την αναποτελεσματικότητα της ελληνικής διοίκησης; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα δεν θα κριθεί μόνο από την τεχνική υλοποίηση του ΠΑ, αλλά από το κατά πόσον το ελληνικό κράτος είναι διατεθειμένο να αντιμετωπίσει τις βαθύτερες παθογένειες που υπονομεύουν την ίδια τη λειτουργία του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Νέες ταυτότητες: Ποιες αλλαγές φέρνει ο Προσωπικός Αριθμός», newmoney.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Προσωπικός Αριθμός του Πολίτη: Πότε θα είναι διαθέσιμος», powergame.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Νέες ταυτότητες: Πώς εκδίδεται ο νέος Προσωπικός Αριθμός, τι ισχύει για τα ραντεβού», e-howto.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Γιατί αργεί η έκδοση του Προσωπικού Αριθμού του Πολίτη – Τι θα γίνει με τις νέες ταυτότητες», in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μελέτη: “Πολυνομία, Κακονομία και Γραφειοκρατία στην Ελλάδα” – Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος & Λεωνίδας Χριστόπουλος (Ιούλιος 2016)
