Της Αντωνίας Αποστόλου,
Σαν σήμερα, 115 χρόνια πριν, ξέσπασαν τα αιματηρά επεισόδια του Κιλελέρ, τα οποία σημάδεψαν για πάντα την μακρά ιστορία της Ελλάδας. Παρότι, συνέβησαν κατά κύριο λόγο στην Λάρισα, το όνομα τους το πήραν από ένα μικρό χωριό με το όνομα Κιλελέρ, από όπου είχε δοθεί το έναυσμα. Η επέτειος αυτή εορτάζεται κάθε χρόνο μιας και αποτελεί μία κορυφαία εκδήλωση της ελληνικής αγροτιάς.
Πιο συγκεκριμένα, το αγροτικό ζήτημα στην Θεσσαλία ξεκίνησε με την ένταξη της Θεσσαλίας στην ελληνική επικράτεια το 1881. Η ελλειμματική εγχώρια παραγωγή του νεοσύστατου κράτους αδυνατούσε να θρέψει όλο τον πληθυσμό και να βελτιωθεί η εκβιομηχάνιση της χώρας. Για αυτόν τον λόγο, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος προσπάθησε να επιλύσει αυτό το πρόβλημα με την προσάρτηση της σιτηροπαραγωγού Θεσσαλίας.
Το αγροτικό ζήτημα στην Θεσσαλία χαρακτηρίστηκε οξυμένο, την επομένη της προσάρτησης το 1881. Οι κολίγοι υπήρξαν οι χαμένοι της υπόθεσης αυτής ενώ οι τσιφλικάδες βρέθηκαν στην πλέον πλεονεκτική θέση. Το λάθος που έκαναν οι κυβερνήσεις εκείνης της εποχής ήταν να εφαρμόσουν το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο που εφαρμοζόταν στην Παλαιά Ελλάδα, βάση του οποίου, οι κολίγοι δεν είχαν πολλά αναγνωρισμένα δικαιώματα, σύμφωνα με το οθωμανικό δίκαιο.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι τσιφλικάδες είχαν το δικαίωμα να εισπράττουν τα πρόσοδα επί των μεγάλων εκτάσεων που κατείχαν, ενώ οι κολίγοι διατηρούσαν τα πατροπαράδοτα δικαιώματα επί των κοινοχρήστων χώρων εντός του τσιφλικιού. Με την νέα κατάσταση που επικράτησε, οι τσιφλικάδες είχαν αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της γης, ενώ οι κολίγοι είχαν περιπέσει σε καθεστώς δουλοπάροικου.
Οι κολίγοι διεκδικούσαν με μαχητικό τρόπο την επαναφορά των πραγμάτων όπως ήταν παλιά, καθώς κι έθεταν το θέμα των απαλλοτριώσεων. Ο εκσυγχρονιστής Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος επικρατούσε στην πολιτική σκηνή εκείνη την εποχή, δεν επιθυμούσε να διαμοιραστεί η γη στους κολίγους, καθώς με αυτό τον τρόπο θα έχανε τις ξένες επενδύσεις και την εισροή των ξένων κεφαλαίων στη χώρα.
Η κατάσταση άλλαξε ριζικά με το καλωσόρισμα στον 20ο αιώνα. Τότε άρχισαν να ιδρύονται οι πρώτοι αγροτικοί σύλλογοι στην Λάρισα, την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα. Έχοντας την στήριξη ορισμένων «φωτισμένων» αστών. Οι αστοί υιοθέτησαν συγχρονισμένες μορφές πάλης, όπως τα συλλαλητήρια στις μεγάλες πόλεις, τις μαζικές κινητοποιήσεις, ψηφίσματα στη κυβέρνηση και τη Βουλή κ.α. Η δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα από όργανο των τσιφλικάδων, οι εξεγέρσεις των καπνεργατών του Βόλου, καθώς και το Κίνημα στο Γουδί ισχυροποίησε το αγωνιστικό τους φρόνημα.
Το 1910, ο αγώνας αποκορυφώθηκε όταν το πανθεσσαλικό συλλαλητήριο της Λάρισας εξελίχθηκε σε αιματηρή σύγκρουση. Όλα ξεκίνησαν στο χωριό Κιλελέρ, όταν μία ομάδα διακοσίων χωρικών ήθελαν να επιβιβαστούν στο τρένο προς Λάρισα χωρίς να πληρώσουν τα προβλεπόμενα κόμιστρα. Μετά την άρνηση του επιβαίνοντας διευθυντή του Θεσσαλικού Σιδηροδρόμου, το πλήθος ξεκίνησε να λιθοβολεί τον συρμό καθώς εκείνος απομακρυνόταν.
Ένα χιλιόμετρο πιο μακριά, περίπου 800 χωρικοί σταμάτησαν το τρένο. Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν μερικοί επιβαίνοντες στρατιωτικοί πυροβόλησαν προς το πλήθος σκοτώνοντας με αυτόν τον τρόπο 2 με 4 χωρικούς και τραυματίζοντας άλλους. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν στο χωριό Τουλάρ, με τον απολογισμό να φτάνει στου 2 νεκρούς και 15 τραυματίες. Όταν τα νέα έφτασαν στην Λάρισα, οι συμπλοκές μεταξύ διαδηλωτών και στρατό, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο την ζωή τους άλλα 2 άτομα μετά την επέμβαση του ιππικού σώματος.
Αργότερα, πραγματοποιήθηκε ένα ειρηνικό συλλαλητήριο και διαβάστηκε το ψήφισμα της συγκέντρωσης, με το οποίο οι διαδηλωτές ζητούσαν άμεση υποβολή και ψήφιση ενός νομοσχεδίου που να προβλέπει απαλλοτριώσεις, αλλά και αύξηση των κονδυλίων του Γεωργικού Ταμείου. Επιπλέον, εξέφρασαν την θλίψη τους «για την άδικον επίθεσιν κατά του φιλήσυχου και νομοταγούς λαού, ής θύματα υπήρξαν άοπλοι και αθώοι λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».
Πολλοί ήταν αυτοί που είχαν συλληφθεί, αλλά όλοι είχαν αθωωθεί αποφυλακιστεί στις 23 Ιουνίου του ίδιου έτους. Η εξέγερση είχε κερδίσει την εκτίμηση και την συμπάθεια του ελληνικού λαού, ωθώντας τους Έλληνες όλης της χώρας να ασκήσουν πιέσεις, ώστε να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα άμεσα, φουντώνοντας το αγροτικό κίνημα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Τα πρώτα νομοθετικά μέτρα υπέρ των κολίγων τα είχε λάβει ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1911. Φυσικά, ακολούθησαν και άλλες κινητοποιήσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με τις πιέσεις των αστών, αλλά και με τις διεκδικήσεις των προσφύγων από την Μικρά Ασία, οδήγησαν στην αγροτική μεταρρύθμιση που συνέβη το διάστημα 1917-1922, με τις πρώτες απαλλοτριώσεις από την κυβέρνηση Πλαστήρα. Η εξέγερση αυτή έχει μείνει στην ιστορία του αγροτικού τομέα της χώρας, καθώς με τις διαδηλώσεις και το αίμα των διαδηλωτών κατάφεραν να δικαιωθούν και να διαμοιραστεί η γη δίκαια και σε όλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η εξέγερση του Κιλελέρ, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κιλελέρ: Όσα οδήγησαν στην αιματοβαμμένη εξέγερση των αγροτών, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κιλελέρ: 6 Μαρτίου 1910 – Η εξέγερση της αγροτιάς, cna.gr, διαθέσιμο εδώ
- 6 Μαρτίου 1910: Η εξέγερση του Κιλελέρ, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
