Του Ευάγγελου Γκούντα,
Ο Ντόναλντ Τουσκ είναι αυτή τη στιγμή μία από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της Πολωνίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με μια μακρά πολιτική διαδρομή, από την πολωνική πρωθυπουργία στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και εσχάτως εκ νέου στον πολωνικό πρωθυπουργικό θώκο, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τα τελευταία γεγονότα στο ρωσο-ουκρανικό να τον έχουν καταστήσει φιγούρα παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Από τις πρώτες του μέρες στην πολιτική, ως ένας φιλελεύθερος υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς, μέχρι τη σημερινή του ηγεσία σε μια Πολωνία που επιδιώκει την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής της πορείας, ο Τουσκ έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο επιδραστικές φωνές της ηπείρου.
Ο Ντόναλντ Τουσκ γεννήθηκε στις 22 Απριλίου 1957 στο Γκντανσκ της Πολωνίας. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Γκντανσκ, ξεκινώντας τις σπουδές του το 1976 και αποφοιτώντας το 1980. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους ηγέτες κρατών, εκείνος προέρχεται από μια οικογένεια εργατικής τάξης. Ο πατέρας του, Μπόλεσλαβ, εργαζόταν ως ξυλουργός στους σιδηροδρόμους, ενώ η μητέρα του, Εύα, ήταν γραμματέας σε νοσοκομείο. Και οι δύο γονείς του είχαν υποχρεωθεί σε καταναγκαστική εργασία κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Πολωνίας. Η οικογένεια του ανήκε στην κασουβιανή εθνοτική μειονότητα και ζούσε στο Γκντανσκ, μια πόλη με πλούσια ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά. Τα βιώματα αυτά υπήρξαν καθοριστικά για την διαμόρφωση της πολιτικής του συνείδησης και της ευαισθησίας του απέναντι σε ζητήματα εθνικής ταυτότητας και ιστορίας.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, συμμετείχε ενεργά στο αντιπολιτευτικό κίνημα κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος, συνεργαζόμενος με τις παράνομες Ελεύθερες Συνδικαλιστικές Ενώσεις της Ακτής και τον μελλοντικό ηγέτη του «Αλληλεγγύη», Λεχ Βαλέσα. Μετά την αποφοίτησή του, ο Τουσκ εργάστηκε ως δημοσιογράφος στο εβδομαδιαίο περιοδικό “Samorządność” και εξελέγη πρόεδρος της επιτροπής του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» στον εκδοτικό οίκο που εργαζόταν. Ωστόσο, ύστερα από την επιβολή στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία το 1981, απολύθηκε λόγω της αντιπολιτευτικής του δράσης και του επιβλήθηκε επαγγελματική απαγόρευση. Στη συνέχεια, εργάστηκε σε διάφορες θέσεις, συμπεριλαμβανομένου του πωλητή αρτοσκευασμάτων καθώς και ως εργάτης σε συνεταιρισμό χειροτεχνίας.
Λίγα χρόνια αργότερα μάλιστα ο νυν Πολωνός πρωθυπουργός θα κάνει τα πρώτα του βήματα στην πολιτική σκακιέρα της Πολωνίας. Το 1990 ο Τουσκ συνιδρύει το κόμμα “Κογκρέσο Φιλελεύθερης Δημοκρατίας” (Kongres Liberalno-Demokratyczny – KLD), το οποίο είχε φιλελεύθερο-καπιταλιστικό προσανατολισμό. Ωστόσο, το κόμμα αυτό δεν έμελλε να έχει μεγάλη επιτυχία και το 1994 συγχωνεύτηκε με την «Ένωση Ελευθερίας» (Unia Wolności – UW), ένα κεντροδεξιό φιλελεύθερο κόμμα, στο οποίο ο Τουσκ έγινε ένας από τους εξέχοντες ηγέτες. Το 2001, αποχώρησε από την UW και συνίδρυσε ένα νέο κόμμα, την «Πλατφόρμα Πολιτών» (Platforma Obywatelska – PO), ένα κεντροδεξιό, φιλελεύθερο κόμμα με ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Το PO κατάφερε και έγινε σταδιακά η κύρια δύναμη της πολωνικής κεντροδεξιάς και της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης ενάντια στο εθνικιστικό-συντηρητικό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS).
Ο Τουσκ ήταν υποψήφιος για την προεδρία της Πολωνίας το 2005 αλλά ηττήθηκε από τον Λεχ Κατσίνσκι του PiS. Το 2007, όμως, το κόμμα του κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές και έγινε Πρωθυπουργός της Πολωνίας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 2014. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρωθυπουργός (2007-2014), προώθησε μεταρρυθμίσεις που στόχευαν στη σταθεροποίηση της οικονομίας, στη βελτίωση των υποδομών και στη μείωση της ανεργίας. Παράλληλα, υπήρξε υπέρμαχος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και των στενότερων δεσμών με τις Βρυξέλλες.
Υπό την ηγεσία του, η Πολωνία απέφυγε την ύφεση κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009. Η κυβέρνησή του προώθησε δημόσια έργα, επενδύσεις στις υποδομές και μια σταθερή δημοσιονομική πολιτική. Στον τομέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εργάστηκε για την εμβάθυνση των σχέσεων της Πολωνίας με την Ε.Ε. και συνέβαλε στη βελτίωση της εικόνας της χώρας σε διεθνές επίπεδο. Όσον αφορά τη διαφθορά, αν και οι προσπάθειες του για την καταπολέμηση της δεν είχαν πάντα τα αναμενόμενα αποτελέσματα, η κυβέρνησή του εισήγαγε νέες πολιτικές διαφάνειας στη δημόσια διοίκηση.
Ο Ντόναλντ Τουσκ υπηρέτησε ως Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από την 1η Δεκεμβρίου 2014 έως τις 30 Νοεμβρίου 2019, διαδεχόμενος τον Χέρμαν βαν Ρομπέι. Κατά τη διάρκεια της θητείας του αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις που δοκίμασαν την ενότητα και την ανθεκτικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μία από τις πρώτες κρίσεις που διαχειρίστηκε ήταν η σύγκρουση στην Ουκρανία και η επακόλουθη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, γεγονός που οδήγησε την Ε.Ε. να επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ο Τουσκ, με την εμπειρία του από την Ανατολική Ευρώπη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής αντίδρασης. Η μεταναστευτική κρίση του 2015-2016 αποτέλεσε άλλη μια σημαντική πρόκληση. Η Ευρώπη είδε εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες να φτάνουν στις ακτές της, κυρίως λόγω των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή. Ο Τουσκ εργάστηκε για την επίτευξη συμφωνιών μεταξύ των κρατών-μελών, προωθώντας την αλληλεγγύη και την κατανομή των βαρών, ενώ παράλληλα διαπραγματεύτηκε με τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, για τον περιορισμό των ροών.
Το 2016, το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησε στην απόφαση για αποχώρηση από την Ε.Ε., γνωστή ως Brexit. Ο Τουσκ ανέλαβε τον συντονισμό των 27 υπολοίπων κρατών-μελών, διασφαλίζοντας μια ενιαία στάση στις διαπραγματεύσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο και προστατεύοντας τα συμφέροντα της Ένωσης. Παρά τις προκλήσεις, ο Τουσκ επανεξελέγη για δεύτερη θητεία τον Μάρτιο του 2017, με τη στήριξη των 27 από τα 28 κράτη-μέλη, παρά την αντίθεση της πολωνικής κυβέρνησης. Η επανεκλογή του υπογράμμισε την εμπιστοσύνη των ηγετών της Ε.Ε. στην ηγεσία και την ικανότητά του να διαχειρίζεται κρίσεις.
Στις βουλευτικές εκλογές του 2023, η PO, υπό την ηγεσία του Τουσκ, κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με άλλα κεντρώα και αριστερά κόμματα, παρά το γεγονός ότι το PiS ήρθε πρώτο σε ψήφους αλλά χωρίς δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης. Αυτή η εξέλιξη σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή στην πολιτική κατεύθυνση της χώρας, με τον Τουσκ να δεσμεύεται για την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και την ενίσχυση των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά τις προκλήσεις, ο Τουσκ συνέχισε να προωθεί μια φιλοευρωπαϊκή ατζέντα, επιδιώκοντας την επαναφορά της Πολωνίας στο ευρωπαϊκό ρεύμα μετά από σχεδόν μια δεκαετία αυταρχικής διακυβέρνησης υπό το PiS.
Ο Ντόναλντ Τουσκ έχει επιδείξει σταθερή και ενεργή υποστήριξη προς την Ουκρανία, υιοθετώντας θέσεις που ενισχύουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους. Στις 2 Μαρτίου 2025, εξέφρασε την υποστήριξή του στην πρόταση της Ιταλίδας πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι, για τη διοργάνωση άμεσης συνόδου κορυφής μεταξύ των Η.Π.Α. και της Ευρώπης, με κύριο θέμα την κατάσταση στην Ουκρανία. Αυτή η πρόταση αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των συμμάχων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ουκρανία.
Σε ανάρτησή του στις 28 Φεβρουαρίου 2025, μετά από την πρωτοφανή λογομαχία στο Λευκό Οίκο ο Τουσκ εξέφρασε τη στήριξή του προς τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον ουκρανικό λαό, δηλώνοντας: «Αγαπητέ Ζελένσκι, αγαπητοί Ουκρανοί φίλοι, δεν είστε μόνοι». Τέλος έχει υποστηρίξει με σαφήνεια ότι θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να καταστήσει δυνατή την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, επισημαίνοντας τη σημασία της ενσωμάτωσης της Ουκρανίας στις δυτικές δομές ασφαλείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Who Is Donald Tusk, the Man Who Retook Power From Poland’s Right-Wing Leaders, nytimes.com, διαθέσιμο εδώ
- Donald Tusk Prime Minister, gov.pl, διαθέσιμο εδώ
- The Tusk Doctrine: How Does Poland Want to Lead Europe?, revdem.ceu.edu, διαθέσιμο εδώ
- Why The Polish Election Results Are Such Good News For Ukraine, worldcrunch.com, διαθέσιμο εδώ
- Donald Tusk, the politician who has halted Poland’s ultra-conservative drift, english.elpais.com, διαθέσιμο εδώ
