Της Αναστασίας Δρόσου,
Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για τους Κούρδους. Ένας λαός κατακερματισμένος μεταξύ Τουρκίας, Αρμενίας, Ιράκ και Ιράν. Ένα έθνος με δική του γλώσσα, παραδόσεις και πολιτισμό, αλλά χωρίς κράτος. Ένας πληθυσμός 30 εκατομμυρίων, καταπιεσμένος, διωγμένος (και διωκόμενος). Κυρίως, ένα περίπλοκο γεωπολιτικό ζήτημα χωρίς απάντηση και ένας αγώνας δεκαετιών που δεν έχει αποδώσει καρπούς (με την εξαίρεση των Κούρδων του Ιράκ, οι οποίοι έχουν πετύχει καθεστώς πλήρους αυτονομίας).
Ο μακραίωνος αγώνας των Κούρδων της Τουρκίας
Όταν αναφερόμαστε στους Κούρδους της Τουρκίας, δεν μιλάμε για μία ολιγάριθμη μειονότητα, αλλά για έναν πληθυσμό 14 εκατομμυρίων, που αποτελεί το 15-20% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Επί δεκαετίες το τουρκικό κράτος αποδεκατίζει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τον κουρδικό πληθυσμό. Ο κλοιός έσφιξε ακόμη περισσότερο μετά τους πρώτους μεγάλους ξεσηκωμούς των Κούρδων τις δεκαετίες του ’20 και του ’30, που οδήγησαν σε μαζικούς εκτοπισμούς τους, στην απαγόρευση των κουρδικών ονομάτων και των παραδοσιακών ενδυμασιών, στον περιορισμό της γλώσσας τους… Στην πραγματικότητα, οι Τούρκοι δεν αναγνώριζαν καν την ύπαρξη των Κούρδων, αναφερόμενοι σε αυτούς ως «Τούρκοι των βουνών».
Το γεγονός που έριξε λάδι στη φωτιά, πυροδοτώντας τον κουρδικό αγώνα, ήταν η σιωπή της Συνθήκης των Σεβρών για την τύχη του κουρδικού λαού. Παρά τις υποσχέσεις των Συμμάχων για τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους μετά το τέλος του πολέμου, και παρά τη στήριξη των ρωσικών δυνάμεων από κούρδους μαχητές, ο κουρδικός λαός είδε τις ελπίδες του να εξανεμίζονται.
Ο αγώνας για την υπεράσπιση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των Κούρδων έλαβε σάρκα και οστά αρκετά αργότερα, όταν το 1978 ο Abdullah Ocalan ίδρυσε το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (P.K.K.), το οποίο ακόμη χαρακτηρίζεται ως «τρομοκρατική οργάνωση» από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Η.Π.Α. Ο Ocalan γέμισε το έως τότε κενό για έναν χαρισματικό ηγέτη, ικανού να ενσαρκώσει το αίτημα για εθνική ανεξαρτησία. Το P.K.K., έχοντας ως αφετηρία εθνικιστικά και σοσιαλιστικά ιδεώδη, επιδόθηκε σε έναν ανταρτοπόλεμο με τις τουρκικές δυνάμεις, ο οποίος προκάλεσε περισσότερους από 40.000 νεκρούς και χιλιάδες εκτοπισμούς.
Το δυναμικό αυτό αποσχιστικό κίνημα έμελλε να εξελιχθεί σε αυτονομιστικό τη δεκαετία του 1990. Ο πολιτικός ρεαλισμός του Ocalan τον ώθησε να επιλέξει τη γρηγορότερη ειρήνευση από μία αβέβαιη ανεξαρτησία βαμμένη με αίμα. Οι μάχες, ωστόσο, συνεχίστηκαν, με αίτημα αυτή τη φορά τη μεγαλύτερη πολιτική και πολιτιστική αυτονομία, αιτήματα που το τουρκικό κράτος ήταν σε θέση να ικανοποιήσει σχετικά ανώδυνα.
Από τη φυλακή ο Ocalan κάλεσε τις τουρκικές αρχές σε μυστικές συνομιλίες, τονίζοντας την ανάγκη για πολιτικό διάλογο, ο οποίος απέδωσε καρπούς το 2013. Η συμφωνία ανακωχής προέβλεπε την αναγνώριση της κουρδικής γλώσσας, δικαιώματα τοπικής αυτοδιοίκησης και περισσότερες πολιτικές ελευθερίες για τους Κούρδους, ωστόσο κατέρρευσε το 2015, μετά από συμπλοκές του P.K.K. και των τουρκικών δυνάμεων, με αφομή επιθέσεις του ισλαμικού κράτους που είχαν ως θύματα Κούρδους. Να σημειωθεί ότι Κούρδοι πολέμησαν στο πλευρό των αμερικανικών δυνάμεων εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.
Έκτοτε, οι συγκρούσεις μεταξύ του τουρκικού στρατού, που διατηρεί σταθερά δυνάμεις στη νοτιοανατολική Τουρκία, και μαχητών του P.K.K. είναι συχνές, απειλώντας την (ήδη εύθραυστη) ισορροπία στην περιοχή. Φαίνεται πως έχουμε να κάνουμε με μία ακόμη περίπτωση πολιτικού αδιεξόδου στη Μέση Ανατολή.
Προς μία νέα συμφωνία;
Για άλλη μία φορά θα είναι ο Ocalan που θα δώσει το σήμα της ειρήνευσης. Από τη φυλακή, καλεί πλέον τους μαχητές του P.K.K. σε διάλυση του Κόμματος. «Σας καλώ να αφήσετε κάτω τα όπλα και αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη για αυτό το κάλεσμα». Για τον Ocalan, το διακύβευμα είναι η εξεύρεση λύσης δια της διπλωματικής οδού, όπως πρεσβεύει από το 1993, μην έχοντας σταματήσει τη συγγραφική του δράση, έστω και φυλακισμένος.
Ίσως τώρα ο αέρας είναι πράγματι ευνοϊκός, καθώς ο Erdogan θα μπορούσε να ποντάρει στην υποστήριξη των Κούρδων στις εκλογές. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος στη Γάζα έχει αλλάξει τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή, όπως και η αντιπαράθεση Ιράν-Ισραήλ και η πτώση του συριακού καθεστώτος. Αν οι Κούρδοι καταθέσουν τα όπλα, η ειρηνική εξεύρεση λύσης για τους Κούρδους της Τουρκίας, αλλά και αυτούς της Συρίας, θα είναι αντικειμενικά ευκολότερη.
Είναι, όμως, τόσο απλό για τους Κούρδους να αφήσουν πίσω τους 40 χρόνια ένοπλου (και ιδεολογικού) αγώνα; Κυρίως, πώς μπορούν να «αγνοήσουν» τη διαρκώς προκλητική στάση των τουρκικών αρχών, που δεν έχουν πάψει τους βομβαρδισμούς; Ο Ocalan δεν είναι πλέον παρά ο ιδεολογικός «πατέρας» του P.K.K. Αν και ο στρατιωτικός βραχίονας της οργάνωσης συμπλέει με το κάλεσμα του Ocalan, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ιστορία έχει δείξει πως ο ασύμμετρος πόλεμος είναι επίμονος και οι ισορροπίες εύκολο να ανατραπούν…
Μερικά ακόμη ερωτήματα που μένει να απαντηθούν στη συνέχεια: Θα δεχτούν οι νεότεροι και πιο ρισοσπαστικοί κούρδοι μαχητές να ακολουθήσουν τη γραμμή του Κόμματος; Τι θα συμβεί με τους Κούρδους της Συρίας και του Ιράν, που μπορεί να μη βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία του τουρκικού κράτους, αλλά παραμένουν Κούρδοι όπως όλοι οι υπόλοιποι; Ακόμη και αν καταλήξουμε σε μία πολιτική συμφωνία, πόσο εύκολο είναι για τον τουρκικό και τον κουρδικό λαό να ξεχάσουν ένα τέτοιο τραύμα, όπως ένας πόλεμος 40 ετών, και να ζήσουν για πάντα ειρηνικά και ευτυχισμένα;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dissolution du PKK: «Il reste des inconnues, après 40 ans d’affrontements en Turquie», RFI, διαθέσιμο εδώ
- Why has PKK leader called on group to dissolve – and why does it matter, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Who are the Kurds, BBC, διαθέσιμο εδώ
