Της Αλίκης Μπρίνιου,
Το καλλιτεχνικό κίνημα “Arte Povera” έκανε την εμφάνισή του στην Ιταλία, τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και αναπτύχθηκε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τον Ιταλό κριτικό τέχνης Germano Celant.
Το Arte Povera επικεντρώνεται στην ιδέα της έκφρασης του καλλιτέχνη να δημιουργήσει τέχνη με απλά υλικά, απορρίπτοντας τη χρήση των παραδοσιακών καλλιτεχνικών μέσων και του εμπορικού κόσμου της τέχνης. Ο κύριος στόχος των καλλιτεχνών, οι οποίοι υποστήριζαν το κίνημα, ήταν η επανάσταση κατά των καθιερωμένων κανόνων της τέχνης. Επιπλέον, επιδίωκαν να δημιουργήσουν μια πιο άμεση, αυθεντική και αυθόρμητη εμπειρία για τον θεατή.
Πιο συγκεκριμένα, το Arte Povera περιλάμβανε κάποια βασικά χαρακτηριστικά. Μερικά από αυτά, σε αντίθεση με τα δεδομένα, όπως η χρήση λαδιού πάνω σε καμβά ή το σκαλισμένο μάρμαρο, ήταν η χρήση φυσικών υλικών, όπως το ξύλο, η πέτρα, το χώμα, ακόμα και κάποια οργανικά υλικά όπως φυτά η ζωικά προϊόντα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συμβεί μια ανατροπή των παραδοσιακών μορφών τέχνης εφόσον το Arte Povera αμφισβητούσε τις καθιερωμένες μορφές τέχνης, δημιουργώντας έργα που ανακάτευαν διαφορετικά υλικά και τεχνικές, ενσωματώνοντας την ακατέργαστη και πρωτογενή πλευρά της δημιουργίας. Επιπλέον, υπήρχε έντονη εστίαση στην έννοια της διαδικασίας, καθώς η δημιουργία του έργου είχε περισσότερη σημασία από το τελικό αποτέλεσμα.
Μέσω αυτού του κινήματος, οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να εναρμονίσουν τον θεατή με το περιβάλλον και να δημιουργηθεί αλληλεπίδραση μεταξύ τους, φέρνοντας τον πιο κοντά στη φύση και στην αυθεντική εμπειρία του κόσμου, από τον οποίο περιτριγυρίζεται. Βέβαια, ένα από τα πιο σημαντικά, για την εποχή, χαρακτηριστικά του Arte Povera ήταν η αντίσταση στην εμπορευματοποίηση και στις αξίες του εμπορευματοποιημένου σύγχρονου συστήματος.
Στο συγκεκριμένο κίνημα, υπήρξαν αρκετοί καλλιτέχνες και υποστηρικτές, των οποίων τα έργα έχουν μείνει στην ιστορία. Μερικοί εξ αυτών είναι ο Michelangelo Pistoletto, ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες του κινήματος, καθώς ως βασικό στοιχείο είχε τον καθρέπτη. Ένα από τα πιο εμβληματικά του έργα είναι η σειρά των “Mirror Paintings” (Πίνακες με Καθρέπτες), στην οποία ο καλλιτέχνης τοποθετεί καθρέπτες στις επιφάνειες των έργων του, δημιουργώντας μια αλληλεπίδραση μεταξύ του έργου και του θεατή, που αντανακλά το δικό του είδωλο και τον καθιστά μέρος του έργου τέχνης.
Ο Alighiero Boetti είχε συμβάλλει κι αυτός στο κίνημα, καθώς ήταν γνωστός για την έντονη καινοτομία και τη σύνδεση της τέχνης του με κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά θέματα. Αν και δεν εστίασε τόσο στη χρήση «φτωχών» υλικών όσο άλλοι καλλιτέχνες του κινήματος, η δουλειά του συμμετείχε πλήρως στις βασικές αξίες του Arte Povera, όπως η αποδοχή και η αποδόμηση των καθιερωμένων τρόπων παραγωγής και παρουσίασης της τέχνης. Ο Alighiero Boetti δημιούργησε έργα, τα οποία βασίζονταν στην έννοια της επανάληψης και της οργάνωσης, επηρεασμένα από την έννοια της τάξης και της αταξίας. Χρησιμοποίησε την επανάληψη για να αναδείξει την αντιφατικότητα, που υπάρχει στην κοινωνία και στην ανθρώπινη φύση.
Ένας ακόμα καλλιτέχνης που εκφράστηκε μέσα από το κίνημα ήταν ο Jannis Kounellis, ο οποίος δημιουργούσε έργα, τα οποία συνδύαζαν φυσικά και ακατέργαστα υλικά με έντονες συμβολικές αναφορές. Αντίθετα, συχνά αμφισβητούσαν τις παραδοσιακές έννοιες της τέχνης και της παραγωγής του έργου. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιούσε ζωικά στοιχεία και βιομηχανικά υλικά για να δημιουργήσει τα έργα του, τα οποία ήταν πλήρη από δυνατές συμβολικές εικόνες και αναφορές. Χρησιμοποιούσε ζώα, όπως άλογα ή πουλιά, για να δημιουργήσει έργα που φαίνονταν να επικοινωνούν με τη ζωή, τη φύση και τη βία. Τα έργα του, συχνά, ήταν φορτισμένα με συναισθηματική ένταση, καλώντας το κοινό να συνειδητοποιήσει την αμεσότητα και την αντίφαση που υπάρχει στον κόσμο.
Ο Giovani Anselmo ήταν φημισμένος για την πρωτοποριακή του χρήση φυσικών και «φτωχών» υλικών, καθώς και για την έμφαση που δίνει στη διαρκή αλλαγή και τη συνεχιζόμενη διαδικασία στην τέχνη του. Η δουλειά του εστιάζει στην αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τη φύση, την ενέργεια, την ύλη και το χρόνο και εξετάζει τις θεμελιώδεις δυνάμεις του σύμπαντος. Η έννοια της ενέργειας, της βαρυτικής δύναμης, της αλλαγής και της μεταμόρφωσης είναι κεντρικές στην τέχνη του. Ο καλλιτέχνης ενδιαφέρεται για την αόρατη δύναμη, η οποία συνδέει όλα τα πράγματα στον κόσμο, όπως η βαρύτητα, η ηλεκτρική ενέργεια ή ακόμα και η σύνδεση του ανθρώπινου σώματος με το σύμπαν. Στα έργα του, η φύση είναι σε συνεχή αλληλεπίδραση με τις ανθρώπινες ενέργειες και αντιδράσεις, προκειμένου να ενσαρκώσει τις δυναμικές του σύμπαντος.
Όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες, σε συνδυασμό με τις εκθέσεις, βοήθησαν στην εξάπλωση και την αναγνώριση του κινήματος, καθώς και στην ανάδειξή του στην κοινωνία, εφόσον μέσω αυτού υπήρξε εναντίωση στις δυνάμεις του καταναλωτισμού σε μεγάλο επίπεδο. Η αφετηρία των εκθέσεων έγινε το 1967 στην Galleria La Bertesca στη Γένοβα με τίτλο “Arte Povera e Im Spazio”. Αργότερα, ακολούθησαν κι άλλες εκθέσεις, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε το 1996 στο Castello di Rivoli του Τορίνο με τίτλο “Arte Povera: A Selected History”, ενώ το 2001 ακολούθησε η Νέα Υόρκη, το 2009 το Λος Άντζελες, το 2015 το Λονδίνο και πιο πρόσφατα, το 2019, η Ρώμη. Οι εκθέσεις του Arte Povera υπήρξαν καθοριστικές για την εξάπλωση και τη διάδοση της επιρροής του κινήματος τόσο στην Ιταλία όσο και παγκοσμίως. Αυτές οι εκθέσεις, μέσα από την παρουσίαση έργων που αμφισβητούσαν τα καθιερωμένα όρια της τέχνης, συνεχίζουν να επηρεάζουν τους καλλιτέχνες και το κοινό, ενισχύοντας τη σημασία του κινήματος στην κατανόηση της σύγχρονης τέχνης.
Τέλος, το Arte Povera συνδέεται, επίσης, με τη φιλοσοφία του «αντικειμενισμού», η οποία συνδέει το έργο με τη συνείδηση του θεατή και τη δυνατότητα της τέχνης να εμπλέξει την κοινωνία σε πιο άμεσες και ειλικρινείς συζητήσεις για τον κόσμο γύρω της. Το κίνημα αυτό είναι μια σπουδαία υπενθύμιση της δύναμης που έχει η τέχνη να επαναστατήσει και να προκαλέσει ανατροπή στις καθιερωμένες αξίες του κόσμου της τέχνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ριζοσπαστική arte povera συνεχίζει να δονεί την καλλιτεχνική παραγωγή, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Arte Povera, moma.org, διαθέσιμο εδώ
- Arte Povera (Φτωχή Τέχνη) – Μέρος Α, artmag.gr, διαθέσιμο εδώ
