Της Ελένης Μήτσιου,
Το ανθρώπινο σώμα και το μεγαλείο του δε σταματούν ποτέ να πληροφορούν, και ταυτοχρόνως, να εκπλήσσουν, τόσο τους ανθρώπους μεμονωμένα όσο και την επιστημονική κοινότητα συνολικά. Έτσι, καθένα σημάδι «διηγείται» τη δική του ιστορία, ενώ παράλληλα, πληροφορεί σχετικά με την κατάσταση η οποία οδήγησε την εκάστοτε φορά στην αντίστοιχη όψη. Μια ανάλογη περίπτωση αποτελεί το ξανθέλασμα, μια κατηγορία δερματικών αλλοιώσεων των βλεφάρων.
Τι είναι το ξανθέλασμα και με ποιές καταστάσεις συνδέεται;
Για να δώσουμε την απάντηση στην εν λόγω ερώτηση αξίζει να ανατρέξουμε στην κατηγορία των ξανθωμάτων. Ως ξανθώματα αναφέρονται οι συσσωρεύσεις λιπώδους υλικού κάτω από την επιφάνεια του δέρματος. Αποτελούν αβλαβείς πλάκες, σχηματιζόμενες λόγω της ενδοκυττάριας εναπόθεσης λιπιδίων, κυρίως χοληστερόλης. Το χρώμα τους, κατά κανόνα, είναι κίτρινο ή και πορτοκαλί, ενώ σε ορισμένους ασθενείς ενδέχεται να εμφανιστούν ως κοκκινωπές ή καστανές αναπτύξεις. Είναι καλώς περιγεγραμμένα και ιστολογικά, στις περιοχές ανάπτυξής τους, εντοπίζεται συσσώρευση μεγάλων κυττάρων, τα λεγόμενα αφρώδη ιστιοκύτταρα (μακροφάγα τα οποία συμβάλλουν στην άμυνα του οργανισμού σε περιπτώσεις λοιμώξεων ή εναπόθεσης ξένων ουσιών).
Συχνότερα παρουσιάζονται σε ηλικιωμένους ασθενείς και το μέγεθός τους, κατά κανόνα, ποικίλει. Την πιο κοινή θέση εντόπισής τους αποτελούν τα βλέφαρα, ωστόσο, ενδέχεται να εμφανιστούν και σε άλλα σημεία, όπως οι αγκώνες, οι παλάμες, ο λαιμός, οι αρθρώσεις, οι τένοντες, τα γόνατα και τα οστά. Ακόμη, τα ξανθώματα, τα οποία παρουσιάζονται στην περιοχή των βλεφάρων, ονομάζονται «ξανθελάσματα», εμφανίζονται στο 1% περίπου του γενικού πληθυσμού, κυρίως σε γυναίκες και αποτελούν την περίπτωση η οποία θα μας απασχολήσει στο προκείμενο άρθρο.
Συνεπώς, τα ξανθελάσματα εμφανίζονται ως πλάκες ή κηλίδες οι οποίες πιθανόν να εντοπιστούν επάνω ή κάτω από τα βλέφαρα, ή στην εσωτερική γωνία του ματιού. Ως υποκατηγορία ξανθώματος, οφείλονται κι εκείνα στην υψηλή συγκέντρωση, κατεξοχήν, χοληστερόλης στο εσωτερικό ορισμένων κυττάρων και κατ’ επέκταση στη συσσώρευση λιπώδους υλικού κάτω από το δέρμα της συγκεκριμένης περιοχής. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από το επίθετο «ξανθός», δηλαδή κιτρινωπός και το ουσιαστικό «έλασμα», δηλαδή πεπλατυσμένο μέταλλο.
Ποιές οι αιτίες και τα συμπτώματά του;
Ως αιτίες εμφάνισης ξανθελάσματος η βιβλιογραφία αναφέρει αρκετές. Σε αυτές συγκαταλέγεται η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, εξαιτίας κληρονομικών και παθολογικών γονιδίων), ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, οι αρρύθμιστες παθολογικές καταστάσεις του θυρεοειδούς (όπως ο υποθυρεοειδισμός), οι φλεγμονώδεις καταστάσεις και η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ.
Όσον αφορά τα συμπτώματά του, πρώτο και εμφανέστερο είναι η χαρακτηριστική όψη της πληγείσας περιοχής, με τις κιτρινωπές πλάκες να παρουσιάζονται με επίπεδη ή ανώμαλη επιφάνεια, ενώ η σύσταση τους να κυμαίνεται από μαλακή έως σκληρή. Επιπλέον, οι εν λόγω κιτρινωπές αναπτύξεις στην περιοχή των βλεφάρων πολύ πιθανόν να μαρτυρούν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, τα οποία επιβεβαιώνονται με αιματολογικές εξετάσεις. Σε περίπτωση που αποδειχθεί υπερχοληστερολαιμία, υπάρχουν διάφοροι τρόποι επιλογής, ώστε οι τιμές να επανέλθουν σε φυσιολογικά επίπεδα, όπως μέσω της προσαρμογής του διαιτολογίου, μέσω ενσωμάτωσης σωματικής άσκησης στην καθημερινότητα του ασθενούς και δραστικότερα, η ρύθμιση μπορεί να επέλθει με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση και ποια η θεραπεία του;
Πρώτο βήμα της διάγνωσης συνήθως δεν είναι άλλο από τη δερματολογική εξέταση των αναπτύξεων στα βλέφαρα από τον ειδικό στον οποίο θα απευθυνθεί ο ασθενής. Ο αριθμός των ξανθελασμάτων ενδέχεται να είναι μεγαλύτερος του ενός, εντούτοις, η μορφή τους είναι πανομοιότυπη σε κάθε βλέφαρο. Αν και η διάγνωσή τους δεν απαιτεί εργαστηριακές εξετάσεις, καθώς η παραπάνω δερματολογική εξέταση επαρκεί, ωστόσο, για να επιτευχθεί η ολιστική προσέγγιση του περιστατικού ο θεράποντας γιατρός ενδέχεται να ζητήσει περαιτέρω εξετάσεις, κυρίως εργαστηριακές. Σε αυτές συγκαταλέγονται ο αναμενόμενος έλεγχος των επιπέδων χοληστερόλης, εξετάσεις ελέγχου της λειτουργίας του θυρεοειδούς, προληπτικές και μη εξετάσεις διαβήτη ή/και εξετάσεις ηπατικής λειτουργίας.
Περνώντας στη θεραπεία των ξανθελασμάτων, ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει πως δε δύνανται οι πλάκες να υποχωρήσουν χωρίς ιατρική παρέμβαση. Σχετικά με το μέγεθός τους, ενδέχεται να παραμείνει το ίδιο ή να παρατηρηθεί αύξησή του με το πέρασμα του χρόνου. Ακόμη, η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων χωρίς συνταγή γιατρού δύναται να οδηγήσει σε επιπλέον επιπλοκές, όπως έγκαυμα του δέρματος της περιοχής. Επομένως, «λαϊκές» ή αυτόβουλες παρεμβάσεις συνίσταται να αποφεύγονται, όπως σε πολυάριθμες άλλες καταστάσεις, έτσι και στη συγκεκριμένη.
Η ιατρική παρέμβαση στην προκείμενη παθολογία ποικίλλει και περιλαμβάνει διάφορες επιλογές όπως:
- Η χειρουργική αφαίρεσή τους.
- Η κρυοθεραπεία με τη χρήση υγρού αζώτου.
- Χρήση Laser.
- Η χρήση χημικού peeling.
Οι παραπάνω παρεμβάσεις έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικές, εντούτοις, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι ενδέχεται να χρειαστούν παραπάνω από μια συνεδρίες, ώστε να επιτευχθεί το τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα. Ακόμη, η προσαρμογή του τρόπου ζωής θα αποτρέψει την επανεμφάνισή τους, παραδείγματος χάρη, μέσω της ρύθμισης των επιπέδων χοληστερόλης.
Οι παρενέργειες των τεχνικών αφαίρεσής τους περιλαμβάνουν πιθανές χρωματικές αλλοιώσεις, κυρίως σε περιπτώσεις μεγάλων αναπτύξεων, ουλές ή/και πόνο. Ο χρόνος αποκατάστασης κυμαίνεται περίπου στη μια εβδομάδα, αλλά διαφέρει ανάλογα με τη θεραπευτική προσέγγιση που θα επιλεχθεί για το καθένα περιστατικό. Ορισμένες από τις παρενέργειες θα υποχωρήσουν εντός ολίγων ημερών, ωστόσο, ορισμένες, όπως οι χρωματικές αλλοιώσεις, μπορεί να χρειαστούν μερικούς μήνες, ώστε να αποκατασταθούν.
Πώς μειώνεται η πιθανότητα εμφάνισής του και ποιά η πρόγνωσή του;
Η ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης ξανθελάσματος επέρχεται μέσω προσαρμογής των καθημερινών συνηθειών και μέσω ρύθμισης των παραγόντων που ευνοούν την εμφάνισή του. Προτείνεται, όπως επισημαίνεται σε πολλά σημεία, η ρύθμιση των επιπέδων χοληστερόλης η οποία αποτελεί τις περισσότερες φορές τον «πρωταγωνιστή» της εν λόγω πάθησης, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, του σακχαρώδους διαβήτη και η διατήρηση υγιούς βάρους. Επιπροσθέτως, συνίσταται η διακοπή του καπνίσματος.
Σχετικά με την πρόγνωση, τα ξανθελάσματα δεν είναι επιβλαβή, ωστόσο, η εμφάνισή τους ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας υποκείμενης παθολογίας. Επιπλέον, η αφαίρεσή τους επιλέγεται από τους ασθενείς, κυρίως, ως ανάγκη αντιμετώπισης του αισθητικού προβλήματος, το οποίο προκύπτει, εστιάζοντας δηλαδή στην όψη των ξανθελασμάτων.
Τέλος, οι αλλαγές που συμβαίνουν στο εσωτερικό του σώματός μας, στις περιπτώσεις τις οποίες θα παρατηρηθούν και στην εξωτερική του όψη, μέσω αλλαγών στη μορφολογία του, μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για περαιτέρω διερεύνηση και αντιμετώπιση παθολογιών. Με αντίστοιχο τρόπο χρήζει να αντιμετωπίζεται και η περίπτωση του ξανθελάσματος, αναζητώντας το αίτιο το οποίο οδήγησε στην εμφάνισή του και μετέπειτα, να επέλθει η αντιμετώπιση και η ρύθμισή του. Επομένως, τόσο οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης όσο και οι ασθενείς θα πρέπει να εστιάζουν την προσοχή τους στις υποκείμενες δυσλειτουργίες του σώματος προλαμβάνοντας τις δυσχερείς τους συνέπειες και δευτερευόντως, όταν το επιθυμεί ο ασθενής, να προχωρούν στην αισθητική προσέγγιση και αντιμετώπιση του ζητήματος. Να, λοιπόν, μια από τις λίγες περιπτώσεις «ατελειών» τις οποίες καλούμαστε να «διορθώσουμε» κι όχι να «αγκαλιάσουμε», ώστε να φροντίσουμε το σώμα μας!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Xanthelasma, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Xanthelasma, American Osteopathic College of Dermatology, διαθέσιμο εδώ
- What Is Xanthelasma?, WebMD, διαθέσιμο εδώ
- Ξανθώματα, Humanitas, διαθέσιμο εδώ
- Ξανθελάσματα, Δερματολογικό Ιατρείο Athens South, διαθέσιμο εδώ
- Ξανθελάσματα , Tzouma Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Ιστιοκύτταρα, My pathology report, διαθέσιμο εδώ
