Της Άννας Κανάκη
Πρόσφατα παρευρέθηκα στην πρώτη Γενική Συνέλευση του τμήματός μου για τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά, με κλασικό θέμα της ημερήσιας διάταξης τη διανομή των βιβλίων και την οικονομική επιβάρυνση των φοιτητών με τα επιπρόσθετα συγγράμματα. Το θέμα καθόλου κομματικό, η ανάγκη για λήψη απόφασης εμφανώς μεγάλη. Κι όμως, η απαραίτητη απαρτία δεν συμπληρώθηκε ποτέ. Στη Νομική Αθήνας εισάγονται κατά μέσο όρο 400 άτομα ετησίως, αλλά δεν έγινε δυνατό να συγκεντρωθούν τα 120 άτομα που ήταν απαραίτητα για τη λήψη της απόφασης. Αυτή η συντριπτική απούσα πλειοψηφία επέβαλε τελικά τη δική της θέληση, με τη δύναμη της αποχής της, ενός δικαιώματος εξίσου σημαντικού όσο η ίδια η συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες.
Αυτό το παράδειγμα βλέπουμε να επαναλαμβάνεται σήμερα χιλιάδες φορές με διαφορετική κάθε φορά αμφίεση. Τα ποσοστά αποχής σε δημοψηφίσματα και εκλογικές αναμετρήσεις έχουν πάρει ανοδική πορεία και όλα δείχνουν ότι η κοινωνία των πολιτών αδρανεί ή εθελοτυφλεί σε όλα εκείνα τα προβλήματα που χρειάζονται την έγκαιρη αντίδρασή της.
Μήπως όμως έτσι βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα για την συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες γενικότερα; Υπάρχει περίπτωση να κάνουμε λάθος αν προσεγγίσουμε ένα μεγάλο και σημαντικότατο –όπως αποδεικνύεται- κοινωνικό πρόβλημα μόνο από τα στατιστικά συμμετοχής σε δημοψηφίσματα και συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων πανεπιστημιακών τμημάτων; Μήπως το ενδιαφέρον των πολιτών υπάρχει, αλλά πιο σιωπηλό, πιο ταπεινό, εκφρασμένο με άλλες μορφές συλλογικής δράσης; Στην πραγματικότητα καθένας ενδιαφέρεται για το νέο φορολογικό νομοσχέδιο, τη διανομή των βιβλίων, το όνομα της χώρας του, το μεταναστευτικό πρόβλημα. Κι ωστόσο, αποφασίζει να απέχει. Στις περισσότερες περιπτώσεις επειδή νιώθει απογοητευμένος από τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούν πλέον στην κοινωνία, πολιτικές συνθήκες που υποσυνείδητα αναγνωρίζει ότι κι εκείνος ο ίδιος εξέθρεψε με την ψήφο του. Από τη μια το σύνδρομο της ενοχής, «εγώ ψήφισα τους λάθος ανθρώπους, ας ψηφίσει η νέα γενιά τους σωστούς» και από την άλλη το αίσθημα της απογοήτευσης, «όποιον και αν ψηφίσω, θα κάνει τα ίδια λάθη με τους υπόλοιπους».
Όμως ελάχιστοι διαπιστώνουν πως αν δεν κινητοποιηθούν οι ίδιοι, τίποτα δεν θα κινητοποιήσει και τους νεότερους, από τους οποίους περιμένουν τη σωτηρία. Οι άνθρωποι είναι ενεργοί σε κάτι όταν επιβραβεύονται γι αυτό. Φυσικά οι παρατηρήσεις αυτές δεν ισχύουν μόνο για τις εκλογικές διαδικασίες. Την ίδια στιγμή τα πραγματικά, καθημερινά προβλήματά τους δεν φαίνεται να λύνονται άμεσα και οπωσδήποτε η δική τους ή όχι συμμετοχή σε πολιτικές διαδικασίες δεν βελτιώνει τελικά με κάποιο πρακτικό τρόπο τη θέση τους. Τα ακίνητα και η εργασία τους θα συνεχίσουν να υπόκεινται σε φορολογία και το παιδί τους θα συνεχίσει να υφίσταται εκφοβισμό οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα και αν είναι στη κυβέρνηση.
Ταυτόχρονα, οι περισσότερες από τις «σημαντικές» αποφάσεις παίρνονται πλέον στο διεθνές επίπεδο. Οι τάσεις του ευρωσκεπτικισμού, της ξενοφοβίας και των ανά χώρες εθνικισμών φανερώνουν μια δυσαρέσκεια των πολιτών προς αυτήν την τακτική, καθώς αισθάνονται πως η δική τους –και κατά συνέπεια η κρατική βούληση- υποκλίνεται στην βούληση των ισχυρότερων οικονομικά χωρών, τις οποίες μοιρολατρικά φαντάζονται να σέρνουν τη χώρα τους στο άρμα τους.
Παρόλη αυτή την αγανάκτηση και απογοήτευση που φαίνεται να πυροδοτεί το κλίμα της αποχής, δεν λείπουν τα βήματα προς μία άλλη εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Αυτή των εναλλακτικών, άτυπων μορφών συλλογικής και πολιτικής δράσης. Τόσο νεότεροι όσο και μεγαλύτεροι ηλικιακά ελκύονται από εθελοντικά κινήματα και καμπάνιες, κάποιοι σε μια αναζήτηση του «ανθρωπιστή» εαυτού τους, άλλοι διαθέτοντας παραγωγικά τον ελεύθερο τους χρόνο και άλλοι σε μια προσπάθεια να γεμίσουν το βιογραφικό τους με καλές συστάσεις. Όποια και αν είναι η περίπτωση, οι άνθρωποι αυτοί πυροδοτούν κινήσεις ο αντίκτυπος των οποίων είναι σιωπηλός μεν, αποφασιστικός δε, τόσο στην κοινωνία, όσο και στον τρόπο που αυτή διαμορφώνεται. Ο εθελοντισμός δίνει άμεσες και εύκολες λύσεις σε προβλήματα που το οργανωμένο κράτος αντιμετωπίζει σίγουρα πιο αποτελεσματικά, αλλά οπωσδήποτε με πολύ μεγαλύτερη καθυστέρηση, μέχρι να τεθούν σε κίνηση όλες οι απαραίτητες τυπικές διαδικασίες. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ανθίζουν σε όλους τους τομείς όπου η εθελοντική δράση μπορεί να παρέμβη, οι σημαντικότερες από αυτές και με ενεργή παρουσία στον ΟΗΕ.
Τεράστιο είναι βέβαια και το λαϊκό -και γι αυτό περισσότερο μαζικό- ενδιαφέρον που μπορεί να συγκεντρωθεί μέσα από διαδικτυακές καμπάνιες διαφόρων θεμάτων. Το ασυναγώνιστα μεγάλο προτέρημα των τελευταίων είναι η τεράστια ανταπόκριση σε αυτές, το οποίο ταυτόχρονα θεωρείται και το μεγάλο τους μειονέκτημα, πως δεν θα ανταποκριθούν πραγματικά-και κατά βάση οικονομικά- όλοι όσοι θα ανταποκριθούν εικονικά. Σε κάθε περίπτωση σοβαρός διάλογος αξίζει να γίνει πάνω σε αυτές τις εναλλακτικές μορφές συμμετοχής στα κοινά, που τόση δύναμη αρχίζουν να αποκτούν τα τελευταία χρόνια, όπως και να παρατηρηθεί το πώς η επιλογή του πολίτη να παραμείνει ένας «ενεργός αποδέκτης» περιορισμένος μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού του ή να αναλάβει ενεργή δράση ενώπιον του κοινωνικού συνόλου, είναι καθαρά και εξολοκλήρου δική του επιλογή.
Είναι 19 ετών και είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει αγγλικά,γερμανικά και γαλλικά και έχει συμμετάσχει σε πληθώρα φοιτητικών προσομοιώσεων και σεμιναρίων.
