Του Βλαντισλάβ Αφισίδη,
«Το μεγαλύτερο έγκλημα στη συγκάλυψη του Watergate δεν ήταν η διάρρηξη, αλλά η κατάχρηση εξουσίας που ακολούθησε».
— Carl Bernstein
Το Watergate δεν ήταν απλώς ένα πολιτικό σκάνδαλο – ήταν η στιγμή που η Αμερική συνειδητοποίησε ότι ακόμα και οι πιο ισχυροί ηγέτες της δεν ήταν υπεράνω του νόμου, σηματοδοτώντας την απαρχή μιας εποχής διαρκούς δυσπιστίας απέναντι στην εξουσία.
Τι έγινε, όμως,στο Watergate;
Τη νύχτα της 17ης Ιουνίου 1972, πέντε άνδρες συνελήφθησαν μέσα στα κεντρικά γραφεία της Δημοκρατικής Εθνικής Επιτροπής (DNC), στο συγκρότημα Watergate στην Ουάσιγκτον. Αυτό που φαινόταν ως μια συνηθισμένη διάρρηξη, γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά σκάνδαλα στην ιστορία των ΗΠΑ.
Αν και αρχικά, η διάρρηξη παρουσιάστηκε ως κάτι ασήμαντο, γρήγορα ερευνητές βρήκαν στοιχεία που σύνδεαν τους δράστες με τον πρόεδρο Νίξον και με την προεκλογική εκστρατεία επανεκλογής. Οι διαρρήκτες προσπαθούσαν να παγιδεύσουν τηλεφωνικές γραμμές και να κλέψουν απόρρητα έγγραφα των Δημοκρατών, των αντίπαλων δηλαδή του Νίξον.
Λίγα λόγια για τον πρόεδρο Νίξον
Στην πρώτη του θητεία, ο Νίξον κατάφερε πολλά που προηγουμένως φαινόντουσαν ακατόρθωτα, το άνοιγμα στην Κίνα, οι συνθήκες πυρηνικής ασφάλειας με την ΕΣΣΔ και η σταδιακή απομάκρυνση από το Βιετνάμ, υπήρξαν γεγονότα που ακόμη και σήμερα, περιγράφονται με θαυμασμό από ιστορικούς και πολιτικούς επιστήμονες. Ο Νίξον μετά την εκλογή του το 1968, είχε ως κύριο στόχο την επανεκλογή του τον Νοέμβριο του 1972, στόχο τον οποίο θα πραγματοποιούσε με οποιοδήποτε τρόπο.
Η συγκάλυψη
To σκάνδαλο Watergate ξεκίνησε με τη δημιουργία μιας μυστικής ομάδας του Λευκού Οίκου, γνωστής ως «Οι Υδραυλικοί», υπό την καθοδήγηση του επικεφαλής συμβούλου του Νίξον, Τζον Έρλιχμαν. Aποστολή τους ήταν να αποτρέψουν τις διαρροές κυβερνητικών πληροφοριών, όμως σύντομα, η δράση τους επεκτάθηκε σε παράνομες επιχειρήσεις κατασκοπείας και πολιτικής σαμποτάζ. O Νίξον αντί να παραδεχτεί την ενοχή του, ξεκίνησε μια τεράστια επιχείρηση συγκάλυψης. Χρησιμοποίησε την προεδρική του εξουσία για να παρεμποδίσει τη δικαιοσύνη, να δωροδοκήσει αξιωματούχους και να χειραγωγήσει ομοσπονδιακές υπηρεσίες, όπως το FBI και η CIA.
Μερικοί από τους «Υδραυλικούς» συνεργάζονταν με μια άλλη ομάδα, την Επιτροπή Επανεκλογής του Προέδρου (CREEP). Η πρώτη τους προτεραιότητα ήταν να διασφαλίσουν ότι οι πέντε συλληφθέντες διαρρήκτες δεν αποκάλυψαν την εμπλοκή αυτή. Για να εξασφαλίσει τη σιωπή τους, η CREEP τους διοχέτευσε χρήματα. Συνολικά, πληρώθηκαν κρυφά 450.000 δολάρια, πολλά από αυτά σε μετρητά, για να μην μιλήσουν οι διαρρήκτες στους ανακριτές.
Η CREEP εργάστηκε επίσης για να διασφαλίσει ότι τα βασικά στελέχη του Λευκού Οίκου και της διοίκησης έλεγαν ψέματα ενόρκως, για να διατηρήσουν τη συγκάλυψη. Οι μάρτυρες καθοδηγήθηκαν στην κατάθεσή τους, ενώ άλλοι πιέστηκαν ή δωροδοκήθηκαν να σιωπήσουν. Πέρα από τις οικονομικές απολαβές, η CREEP προσπάθησαν να καταστρέψουν ενοχοποιητικά στοιχεία. Ο κορυφαίος βοηθός του Νίξον για την εσωτερική πολιτική, Τζον Έρλιχμαν, έδωσε εντολή στη μυστική μονάδα «Υδραυλικοί» του Λευκού Οίκου να κάψει ενοχοποιητικά έγγραφα ενώ ο ηγέτης της CREEP Τζον Μίτσελ κατέστρεψε προσωπικά βασικά αρχεία.
Ωστόσο, ένα από τα μεγαλύτερα τρωτά σημεία της ενοχής της κυβέρνησης βρισκόταν στις κασέτες του Οβάλ Γραφείου του Νίξον, οι οποίες κατέγραφαν κρυφά σχεδόν κάθε συνομιλία στον Λευκό Οίκο. Μόλις η Επιτροπή Γερουσίας Watergate έμαθε την ύπαρξη των κασετών το 1973, ο Λευκός Οίκος πολέμησε σκληρά για να τις κρατήσει κρυφές, γνωρίζοντας ότι περιείχαν στοιχεία για την άμεση ανάμειξη του Νίξον.
Καθώς η πίεση αυξανόταν, ο ίδιος ο Νίξον πήρε μια επιθετική δημόσια στάση. Σε τηλεοπτικές ομιλίες του, αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε ανάμειξη στο σκάνδαλο, επιτέθηκε στον Τύπο και επέμεινε ότι το Watergate ήταν μια προσπάθεια με πολιτικά κίνητρα για να ρίξει την προεδρία του. Σε μια από τις πιο διαβόητες στιγμές του, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου τον Νοέμβριο του 1973, δήλωσε: «Δεν είμαι απατεώνας». Όμως, παρά τις επανειλημμένες αυτές αρνήσεις, τα στοιχεία εναντίον του συνέχισαν να αυξάνονται.
Η συγκάλυψη τελικά κατέρρευσε όταν το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι ο Νίξον έπρεπε να παραδώσει τις κασέτες του Οβάλ Γραφείου. Η κυκλοφορία της “Smoking Gun” στις 5 Αυγούστου 1974, ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Ο Πρόεδρος Νίξον αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα καθήκοντά του και έγινε ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που παραιτήθηκε. Αλλά, ο Νίξον δεν ήταν το μόνο θύμα. Η υπόθεση κατέληξε σε ποινικές διώξεις σε βάρος 69 ατόμων, με καταδίκες σε 48 από αυτούς.
Η κασετα “Smoking Gun“
Αυτή η κασέτα καταγράφει μια συνομιλία μεταξύ του Νίξον και του Αρχηγού του Επιτελείου του, H.R. Haldeman, μόλις έξι ημέρες μετά τη διάρρηξη του Γουότεργκεϊτ. Σε αυτό, ο Νίξον διατάζει τη CIA να παρέμβει στην έρευνα του FBI υποστηρίζοντας ότι ήταν θέμα εθνικής ασφάλειας. Με την πολιτική του υποστήριξη να καταρρέει, ο Νίξον δεν είχε άλλη επιλογή από το να παραιτηθεί στις 8 Αυγούστου 1974, και έγινε ο πρώτος και μοναδικός πρόεδρος των ΗΠΑ που το έκανε.
Οι δημοσιογράφοι που «έριξαν» έναν πρόεδρο
Σημαντικό είναι να επισημάνουμε τον ρόλο των δύο κύριων δημοσιογράφων που αποκάλυψαν το σκάνδαλο, τον Bob Woodward και τον Carl Bernstein (και οι δύο δημοσιογράφοι της Washington Post). Το αδιάκοπο ερευνητικό τους έργο αποκάλυψε τη συγκάλυψη που ενορχηστρώθηκε από την κυβέρνηση του Νίξον και τελικά συνέβαλε στην παραίτηση του προέδρου.
Η δημοσιογραφία τους, υποστηριζόμενη από ανώνυμες πηγές, κυρίως το “Deep Throat” (αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο αναπληρωτής διευθυντής του FBI Mark Felt), ήταν αυτή που αποκάλυψε τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου για παρεμπόδιση της δικαιοσύνης.
Παρά τη σφοδρή ώθηση από τον Λευκό Οίκο, ανάγκασαν το Κογκρέσο και τους ομοσπονδιακούς εισαγγελείς να αναλάβουν δράση. Το έργο τους, μαζί με τις ακροάσεις της Γερουσίας Watergate και τη δημοσιοποίηση των κασετών του Οβάλ Γραφείου του Νίξον, απέδειξαν ότι ο πρόεδρος είχε αναλάβει προσωπικά τη συγκάλυψη.
Για το ερευνητικό τους έργο, ο Woodward και ο Bernstein κέρδισαν το βραβείο Pulitzer για τη δημόσια υπηρεσία το 1973. Τα ρεπορτάζ τους έγιναν θρυλικά, εμπνέοντας γενιές δημοσιογράφων και αποδεικνύοντας ότι ο Τύπος μπορεί να ζητήσει ευθύνες ακόμη και από τους πιο ισχυρούς ηγέτες.
Οι επιπτώσεις στην πολιτική
Το Watergate είχε τεράστιες συνέπειες. Οδήγησε στην παραίτηση του Νίξον, ποινικές διώξεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων και ευρείες πολιτικές μεταρρυθμίσεις για τον περιορισμό της εκτελεστικής εξουσίας. Ωστόσο, η πιο μόνιμη επίπτωσή του ήταν η διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην κυβέρνηση. Το σκάνδαλο δίδαξε ένα σημαντικό μάθημα: κανένας ηγέτης—όσο ισχυρός κι αν είναι—δεν είναι υπεράνω του νόμου.
Πριν από τον Νίξον, οι Αμερικανοί γενικά πίστευαν ότι οι ηγέτες τους είχαν στο επίκεντρο τα καλύτερα συμφέροντα της χώρας. Αλλά μετά το Watergate, οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση πέφτει κατακόρυφα, με όλο και λιγότερους Αμερικανούς να πιστεύουν ότι οι πολιτικοί ενήργησαν με ειλικρίνεια. Το σκάνδαλο ενθάρρυνε επίσης την ερευνητική δημοσιογραφία, αποδεικνύοντας ότι ο Τύπος θα μπορούσε να εξοντώσει ακόμη και τον πιο ισχυρό άνδρα στον κόσμο
Μέχρι σήμερα, κανένας πρόεδρος των ΗΠΑ δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σκιά του Watergate.Το Watergate δεν απέλυσε απλώς έναν πρόεδρο – επανέγραψε τους κανόνες της αμερικανικής πολιτικής για πάντα.
ENΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Exhibit Introduction, fordlibrarymuseum.gov, διαθέσιμο εδώ
- How the Watergate Scandal changed Journalism, pjhollis123.medium.com, διαθέσιμο εδώ
- Richard Nixon and Watergate, billofrightsinstitute.org, διαθέσιμο εδώ
- The Smoking Gun, millercenter.org, διαθέσιμο εδώ
- Watergate (US) – The Washington Post, 1972-72, impact.gijn.org, διαθέσιμο εδώ
- Watergate: The aftermath, millercenter.org, διαθέσιμο εδώ
