Της Φωτεινής Παπανικολάου,
Η διαδικασία εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας (ΠτΔ) ρυθμίζεται από το Σύνταγμα του 1975, και συγκεκριμένα από το άρθρο 32, το οποίο έχει τροποποιηθεί δύο φορές, το 1986 και το 2019. Η αναθεώρηση του 2019 ήταν σημαντική, καθώς τροποποίησε τη διαδικασία εκλογής, καταργώντας τη ρήτρα της υποχρεωτικής διάλυσης της Βουλής σε περίπτωση αδυναμίας εκλογής ΠτΔ, κι επηρεάζοντας τις φάσεις και τις απαιτούμενες πλειοψηφίες για την εκλογή του.
Η διαδικασία εκλογής του ΠτΔ είναι διαμορφωμένη από τον Κανονισμό της Βουλής (ΚτΒ). Σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ. 1 Σ, η εκλογή πραγματοποιείται με ονομαστική ψηφοφορία σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής, η οποία συγκαλείται από τον Πρόεδρο της Βουλής τουλάχιστον έναν μήνα πριν από τη λήξη της θητείας του εν ενεργεία ΠτΔ. Η διαδικασία αναφέρεται λεπτομερώς στο άρθρο 140 του ΚτΒ, που προβλέπει την ανακοίνωση της ημερήσιας διάταξης πέντε ημέρες πριν από την ψηφοφορία.
Σύμφωνα με το άρθρο 140, η Βουλή ψηφίζει τους προτεινόμενους υποψηφίους κι η ψηφοφορία γίνεται με ονομαστική κλήση κάθε βουλευτή. Η πρόταση υποψηφίων μπορεί να γίνει από τις κοινοβουλευτικές ομάδες, οι οποίες πρέπει να έχουν τουλάχιστον 10 βουλευτές. Αν κάποιος βουλευτής δεν θέλει να επιλέξει κάποιον υποψήφιο, μπορεί να δηλώσει «παρών». Η διαδικασία εκλογής, όπως ίσχυε πριν από την αναθεώρηση του 2019, περιλάμβανε τρεις φάσεις κι έξι ψηφοφορίες. Στην πρώτη φάση, απαιτούνταν πλειοψηφία δύο τρίτων του συνόλου των βουλευτών για την εκλογή του ΠτΔ. Αν αυτή δεν επιτυγχάνονταν, η διαδικασία επαναλαμβανόταν με την ίδια πλειοψηφία. Αν και τότε δεν επιτυγχανόταν η πλειοψηφία, στην τρίτη ψηφοφορία απαιτείτο η πλειοψηφία των τριών πέμπτων των βουλευτών. Αν κι αυτή η ψηφοφορία απέβαινε άκαρπη, η Βουλή έπρεπε να διαλυθεί και να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές.
Η νέα διαδικασία που εισήχθη με την αναθεώρηση του 2019 καταργεί τη ρήτρα διάλυσης της Βουλής και τη δεύτερη φάση της εκλογής. Οι ψηφοφορίες μειώνονται σε πέντε κι οι τρεις πρώτες ψηφοφορίες παραμένουν αμετάβλητες. Εάν δεν επιτευχθεί η αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων στη τρίτη ψηφοφορία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται κι εκλέγεται ο υποψήφιος που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών. Αν, ακόμα και μετά από αυτή την ψηφοφορία, δεν επιτευχθεί η απόλυτη πλειοψηφία, εκλέγεται ο υποψήφιος με τη σχετική πλειοψηφία, χωρίς να απαιτείται κατώτατο όριο ψήφων.
Η αναθεώρηση του 2019 έγινε λόγω της κατάχρησης της διάταξης για την υποχρεωτική διάλυση της Βουλής και της προκήρυξης πρόωρων εκλογών, που χρησιμοποιήθηκε πολιτικά για να επιτευχθούν κομματικά συμφέροντα, με αποκορύφωμα την πολιτική κρίση του 2014/2015. Η νέα ρύθμιση έχει στόχο να μειώσει την πολιτική πόλωση και να διασφαλίσει μια πιο ομαλή διαδικασία εκλογής του ΠτΔ, ενώ παράλληλα περιορίζει τις δυνατότητες κατάχρησης της διαδικασίας.
Η αναθεώρηση αυτή, αν κι επιβεβλημένη κατά πολλούς, εξακολουθεί να αμφισβητείται από την αντιπολίτευση και μέρος της θεωρίας του συνταγματικού δικαίου, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο αν η νέα ρύθμιση είναι η πλέον ενδεδειγμένη για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και την πολιτική σταθερότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κώστας Χρυσόγονος, Συνταγματικό Δίκαιο, 3η έκδ., Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022.
