Της Αναστασίας Δρόσου,
Κοιτάζοντας από τη σκοπιά της πολιτικής οικονομίας, η ιστορία της Κίνας είναι κυρίως η ιστορία μίας οικονομίας υπό τον κρατικό μανδύα. Η σχέση αυτή μεταξύ κράτους και οικονομίας είναι πάντα δεδομένη, ωστόσο έχει αλλάξει πρόσωπα μέσα στον χρόνο. Άλλοτε απολύτως ταυτιζόμενη με μία απολύτως συγκεντρωτική οικονομία, σήμερα έχει λάβει τη μορφή μίας σοσιαλιστικής οικονομίας της αγοράς. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη της Κίνας πηγαίνει χέρι χέρι με τον δημόσιο δανεισμό. Ακόμη και τότε, όμως, μιλάμε για ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να μπει στο ίδιο καλούπι με άλλες κρατικές περιπτώσεις.
Πριν μπούμε στα βαθιά, ας εξετάσουμε πώς διαρθρώνεται λογιστικά το δημόσιο χρέος της Κίνας. Πρόκειται, αρχικά, για δύο βασικές κατηγορίες: το εξωτερικό και το εσωτερικό χρέος. Η δεύτερη κατηγορία υποδιαιρείται σε χρέος της κυβέρνησης, των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Το λεγόμενο «επιχειρηματικό» χρέος αφορά τόσο ιδιωτικές επιχειρήσεις όσο και αυτές που ανήκουν στο δημόσιο, ενώ το σε στενή έννοια «δημόσιο» χρέος συνδέεται με τις δημόσιες πολιτικές, εθνικές και αποκεντρωμένες, καθώς και με τις κυβερνητικές λειτουργίες και πρωτοβουλίες. Το εσωτερικό χρέος της Κίνας υπολογίζεται σε γουάν. Από την άλλη, το εξωτερικό χρέος υπολογίζεται με βάση την αξία ξένων νομισμάτων, περιλαμβάνοντας για παράδειγμα τον δανεισμό ιδιωτικών επιχειρήσεων από ξένες τράπεζες, ασφάλειες που δίνονται σε ξένους επενδυτές ή τη διακίνηση τίτλων κινεζικού χρέους στο εξωτερικό.
Το Institute of International Finance (IIF) υπολόγισε πως το 2020 το εσωτερικό χρέος της Κίνας ανερχόταν σε πάνω από 300% του ΑΕΠ της. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις ΗΠΑ είναι 105%. Το μεγαλύτερο τμήμα του χρέους (62%) αφορά υποθήκες και καταναλωτικά δάνεια. Εξίσου εντυπωσιακό είναι και το εξωτερικό χρέος της Κίνας, το οποίο έχει ξεπεράσει τα 2.516 δις δολάρια. Πάντως, υπολογίζεται από την Standard and Poor’s ότι ένα μεγάλο τμήμα του κινεζικού χρέους (περίπου 4 τρις δολάρια ΗΠΑ) δεν αποτυπώνεται στα επίσημα έγγραφα.
Αν και η People’s Bank of China (PBOC) έχει λάβει κατά καιρούς μικροοικονομικά και μακροοικονομικά μέτρα για τη δημοσιονομική ανακούφιση, στην πραγματικότητα του πρόβλημα του κινέζικου χρέους αντανακλά βαθύτερες παθολογίες της κινεζικής οικονομίας. Ίσως το βασικότερο αφορά το δημογραφικό ζήτημα. Έχοντας εφαρμόσει επί δεκαετίες την πολιτική του ενός παιδιού, η Κίνα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη γήρανση του πληθυσμού της. Ως συνέπεια των παραπάνω, η Κίνα αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ανεύρεσης νέων εργατών, ενώ ταυτόχρονα ο αγροτικός πληθυσμός αποτελείται όλο και εντονότερα από συνταξιούχους. Στατιστικά, σε λίγο ένας συνταξιούχος θα αντιστοιχεί σε λιγότερους από τρεις εργαζομένους.
Το πρόβλημα του κινεζικού χρέους είναι πιο απειλητικό για την Κίνα σε σχέση με άλλες χώρες λόγω της ίδιας της φύσης της οικονομίας της, όπου κύριος παράγοντας είναι το κράτος. Ελλείψει πλουραλισμού των οικονομικών δρώντων, η κινεζική οικονομία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη, με τη δημοσιονομική πολιτική του κράτους να επιδρά έντονα όχι μόνο στον δημόσιο τομέα, αλλά στο σύνολο της οικονομίας.
Αυτό σημαίνει ότι η εάν η χάραξη των δημόσιων πολιτικών είναι επιτυχής, η κινεζική οικονομία μπορεί να πετύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα ανάπτυξης. Από την άλλη όψη του νομίσματος, ακόμη και μικρά λάθη μπορούν να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στη λειτουργία της αγοράς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αποτυχίες των κινεζικών πολιτικών αγοραπωλησιών ακινήτων της προηγούμενης δεκαετίας. Η κατάσταση εξισορροπήθηκε με την ενεργότερη εμπλοκή των ιδιωτικών εταιρειών όσον αφορά την παροχή κατασκευαστικών υπηρεσιών, ωστόσο οι επιπτώσεις ήταν ήδη βαριές.
Αυτό που συνήθως ξεχνάμε είναι ότι η κατάσταση της κινεζικής οικονομίας επηρεάζει άμεσα τρίτα κράτη και έμμεσα τον καθέναν από εμάς. Σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου η Κίνα διαδραματίζει ρόλο πρωταγωνιστή, οι δημοσιονομικές της παθογένειες μπορεί να οδηγήσουν σε παθογένειες της παγκόσμιας οικονομίας συνολικά. Αναμφισβήτητα, η εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα του κινεζικού χρέους είναι ένα από τα κλειδιά για τη διασφάλιση της οικονομικής ευρωστίας της Κίνας από τους ηγέτες της τις επόμενες δεκαετίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Forbes, Milton Ezrati, China’s Overwhelming Debt Burden Points To Still Deeper Problems, διαθέσιμο εδώ
- Scmp, Amanda Lee, China debt: how big is it and who owns it?, διαθέσιμο εδώ
- Forbes, Panos Mourdoukoutas, Το χρέος είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Κίνας – Οι ομοιότητες με την Ελλάδα, διαθέσιμο εδώ
