Του Γιάννη Δίνη,
Η επιστολική ψήφος αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές και καινοτόμες διαδικασίες στον εκλογικό τομέα, επιτρέποντας στους πολίτες να συμμετέχουν στις εκλογές χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας στις κάλπες. Αυτή η διαδικασία, η οποία χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες, κυρίως για τις γενικές ή προεδρικές εκλογές, αναγνωρίζεται ως μια λύση για διάφορες κατηγορίες πολιτών, οι οποίοι αδυνατούν να ψηφίσουν δια ζώσης είτε λόγω ασθένειας, είτε λόγω εργασίας στο εξωτερικό, είτε για άλλους λόγους που σχετίζονται με την προσωπική τους κατάσταση.
Ως προς τον τρόπο διεξαγωγής της σημειώνεται ότι η επιστολική ψήφος είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι ψηφοφόροι μπορούν να στείλουν την ψήφο τους μέσω ταχυδρομείου, αντί να ψηφίσουν αυτοπροσώπως. Για να συμμετέχουν, οι πολίτες ζητούν το ειδικό επιστολικό ψηφοδέλτιο από την αρμόδια αρχή, το οποίο τους αποστέλλεται και αφού το συμπληρώσουν, το επιστρέφουν στην ίδια αρχή εντός μιας προκαθορισμένης προθεσμίας.
Αυτή η διαδικασία, επιτρέπει την αποφυγή της φυσικής παρουσίας στην κάλπη, καθιστώντας την ιδανική για πολίτες που ζουν στο εξωτερικό, ασθενείς, ηλικιωμένα άτομα ή άτομα με αναπηρίες. Η επιστολική ψήφος διασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως φυσικής κατάστασης ή γεωγραφικής θέσης, έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε χώρες με μεγάλες αποστάσεις ή για εκείνους που εργάζονται ή σπουδάζουν στο εξωτερικό. Συνεπώς, οι πολίτες δύνανται να ψηφίσουν από το σπίτι τους, αποφεύγοντας τις ουρές και τη δυσκολία της μετακίνησης προς τα εκλογικά κέντρα. Αυτό καθιστά την όλη διαδικασία πιο άνετη και λιγότερο χρονοβόρα. Συνάμα, με την επιστολική ψήφο, αυξάνεται η συμμετοχή στις εκλογές, καθώς προσφέρει μια εναλλακτική για εκείνους, οι οποίοι διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να ψηφίσουν, κάτι που ενισχύει την αντιπροσωπευτικότητα του εκλογικού αποτελέσματος.
Αν και η επιστολική ψήφος φαίνεται να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, υπάρχουν και αρκετές ανησυχίες σχετικά με την εφαρμογή της. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν ανησυχίες ότι η επιστολική ψήφος μπορεί να είναι ευάλωτη σε απάτες ή λάθη, όπως η πλαστογραφία ψηφοδελτίων ή η παρέμβαση στη διαδικασία αποστολής και παραλαβής. Παρά τα μέτρα ασφαλείας, όπως οι επικυρώσεις και οι υπογραφές, η αποστολή ψηφοδελτίων μέσω ταχυδρομείου μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες για την ακρίβεια και τη διαφάνεια της διαδικασίας. Ακόμη, η ταχυδρομική υπηρεσία μπορεί να αντιμετωπίσει καθυστερήσεις και να παραδώσει τις ψήφους καθυστερημένα, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας. Σε χώρες με ασταθή ή αργή ταχυδρομική υπηρεσία, αυτό το πρόβλημα μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό. Τέλος, επειδή η ψήφος δεν γίνεται υπό την επιτήρηση των αρμοδίων αρχών, υπάρχει ο κίνδυνος της «απομόνωσης» του ψηφοφόρου, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται πάντα η ορθότητα και η ελευθερία της επιλογής του.
Η χρήση της επιστολικής ψήφου εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ των πλεονεκτημάτων και των κινδύνων της. Για πολλές χώρες, ειδικά αυτές με μεγάλες διαφορές στις γεωγραφικές αποστάσεις ή με σημαντική παρουσία πολιτών στο εξωτερικό, η επιστολική ψήφος αποτελεί απαραίτητη και δίκαιη επιλογή. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλιστεί η ασφάλεια της διαδικασίας και η διαφάνεια στην καταμέτρηση των επιστολικών ψήφων. Ειδικά σε περιόδους έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων, η ακρίβεια και η εγκυρότητα των επιστολικών ψήφων θα πρέπει να ελέγχεται με αυστηρότητα. Επιπλέον, η διαδικασία πρέπει να συνοδεύεται από σαφή και κατανοητά μέτρα ασφαλείας, προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες για παρατυπίες.
Η μέθοδος αυτή δεν εφαρμόζεται γενικά στην Ελλάδα, αλλά ίσχυσε για πρώτη φορά στις Ευρωεκλογές του 2024. Σύμφωνα με το νέο νόμο, η διαδικασία περιλαμβάνει την εγγραφή σε ειδική πλατφόρμα και την αποστολή του ψηφοδελτίου μέσω ταχυδρομείου. Η αλλαγή αυτή στοχεύει στην αύξηση της συμμετοχής, ειδικά των αποδήμων. Ωστόσο, παραμένουν ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια και την αξιοπιστία της διαδικασίας. Η εφαρμογή της στις ευρωεκλογές ίσως ανοίξει το δρόμο για ευρύτερη χρήση στο μέλλον.
Κατά γενική ομολογία, η επιστολική ψήφος μπορεί να ενισχύσει τη δημοκρατία και να διασφαλίσει τη συμμετοχή των πολιτών, αλλά απαιτεί σωστό σχεδιασμό και διαχείριση για να είναι αξιόπιστη και ασφαλής. Αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να είναι μια πολύτιμη προσθήκη στο εκλογικό σύστημα, καθιστώντας τη δημοκρατία πιο προσβάσιμη και συμμετοχική για όλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Επιστολική ψήφος: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ψηφοφόροι – Αναλυτικός οδηγός, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επιστολική ψήφος: Τι είναι και πώς γίνεται η διαδικασία, powergame.gr, διαθέσιμο εδώ
