Της Αριστέας Παπαθανασίου,

Η κρίση στον στεγαστικό τομέα στην Ελλάδα αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, με τις συνέπειές της να είναι εμφανείς σε πολλές πτυχές της κοινωνίας. Η αυξανόμενη τιμή των ακινήτων, η έλλειψη επαρκούς κοινωνικής κατοικίας και οι περιορισμένες δυνατότητες των νοικοκυριών να ανταποκριθούν στο κόστος της στέγασης είναι από τα πιο κρίσιμα ζητήματα. Το πιο κοινό παράδειγμα που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε είναι η δυσαναλογία της ποιότητας και της ποσότητας των διαθέσιμων σπιτιών στην αγορά και στις τιμές αυτών, οι οποίες μαζί με τα έξοδα διαβίωσης ξεπερνούν έναν κατώτατο μισθό.

Οπότε, το πρώτο κύριο πρόβλημα που παρατηρείται είναι οι αυξημένες τιμές ενοικίων και ακινήτων: Από τη δεκαετία του 2010, οι τιμές των ακινήτων στην Ελλάδα σημείωσαν σημαντική αύξηση, κυρίως στις μεγάλες πόλεις και τουριστικές περιοχές, κάτι που δυσκολεύει την πρόσβαση στη στέγαση για τα πιο αδύναμα οικονομικά στρώματα. Συγκεκριμένα, η αύξηση αυτή έχει γίνει έντονα αισθητή πλέον σε περιοχές, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, καθώς και σε τουριστικές πόλεις και νησιά.

Τα παραπάνω μπορούν να αποδοθούν μεταξύ άλλων στην αναγέννηση του τουριστικού τομέα. Η εκρηκτική αύξηση του τουρισμού στην Ελλάδα, ιδίως μέσω πλατφορμών, όπως το Airbnb, είχε ως συνέπεια την απόσυρση μεγάλου μέρους των διαθέσιμων ακινήτων από την αγορά ενοικίασης για μόνιμη κατοικία, καθώς οι ιδιοκτήτες προτιμούσαν τις υψηλότερες αποδόσεις από βραχυχρόνιες μισθώσεις. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις που μειώνουν τη διαθεσιμότητα ακινήτων σε συνδυασμό με την έλλειψη νέων κατασκευών αποτελεί μια αντίθεση που οξύνει εύλογα το πρόβλημα. Άλλωστε, η ελληνική αγορά ακινήτων αντιμετώπισε μια στασιμότητα στην κατασκευή νέων κατοικιών μετά την οικονομική κρίση, λόγω της μείωσης των επενδύσεων και της περιορισμένης πιστωτικής ροής. Επομένως, η προσφορά παρέμεινε περιορισμένη, ενώ η ζήτηση αυξήθηκε. Παράλληλα αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται νέες οικοδομές αυτές περιορίζονται για άτομα με ιδιαίτερη οικονομική άνεση.

Η αύξηση των επιτοκίων και των χρηματοοικονομικών συνθηκών αντιβαίνει στην πρακτική πριν το 2010 όπου οι τράπεζες χάριζαν απλόχερα στεγαστικά δάνεια και ο καθένας μπορούσε να αποκτήσει το δικό του σπίτι. Η κατάσταση αυτή αντικαταστάθηκε από υψηλότερα επιτόκια των τραπεζών αυστηρότερους όρους δανειοδότησης, οι οποίοι καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη την απόκτηση πρώτης κατοικίας για τα χαμηλότερα και μεσαία εισοδήματα.

Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 και η συνεχής αναταραχή στην αγορά εργασίας έφεραν τη μείωση των εισοδημάτων για μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, καθιστώντας την απόκτηση ή ενοικίαση στέγης ακόμα πιο δύσκολη. Σε αυτά προστίθενται η ανεργία που αυξάνεται και οι συνθήκες εκμετάλλευσης στο εργασιακό περιβάλλον, στην οποία η εργασία που παράγεται από το εργατικό δυναμικό δεν αντιστοιχεί στην τιμή που κοστολογείται η εργασία του.

Οι παραπάνω καταστάσεις, οι οποίες έχουν ριζώσει στην ελληνική κοινωνία είναι φανερό, ότι θα χρειαστούν ποικίλες προσπάθειες για την αλλαγή αυτής της ανισορροπίας. Επομένως, η αναζήτηση λύσεων για την κρίση στον στεγαστικό τομέα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά σύνθετη και απαιτεί συνδυασμένες δράσεις σε επίπεδο πολιτικών, κοινωνικών μέτρων και οικονομικών στρατηγικών. Ορισμένες προτάσεις για την επίλυση ή τη μείωση των προβλημάτων που σχετίζονται με την αυξημένη τιμή των ακινήτων και την πρόσβαση στη στέγαση περιλαμβάνουν:

Αύξηση της κοινωνικής στέγασης

Η κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές πρέπει να επενδύσουν στην ανάπτυξη και τη συντήρηση κοινωνικών κατοικιών, ώστε να παρέχουν οικονομικά προσιτές επιλογές σε ευάλωτους πληθυσμούς. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω προγραμμάτων δημόσιας στέγασης, όπου το κράτος είτε αναλαμβάνει την κατασκευή νέων κατοικιών είτε επιδοτεί ενοίκια για χαμηλά εισοδήματα. Επίσης, η ενίσχυση της χρηματοδότησης για την ανακαίνιση και αναβάθμιση παλαιών ακινήτων μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης.

Ρύθμιση της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων

Η επιβολή κανονιστικών περιορισμών στις βραχυχρόνιες μισθώσεις (π.χ. περιορισμός του αριθμού των ακινήτων που μπορούν να μισθώνονται μέσω πλατφορμών, όπως το Airbnb) μπορεί να μειώσει την πίεση στην αγορά ενοικίασης και να επιτρέψει περισσότερες κατοικίες να επιστρέψουν στη μόνιμη αγορά ενοικίασης.

Ενίσχυση των κινήτρων για νέες κατασκευές

Αναγκαία είναι η στήριξη της οικοδομικής δραστηριότητας μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων ή επιδοτήσεων για την ανέγερση νέων κατοικιών, ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη ζήτηση. Αυτά τα κίνητρα θα μπορούσαν να απευθύνονται τόσο σε ιδιώτες, όσο και σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ακινήτων.

Στρατηγικές αναβάθμισης των υποβαθμισμένων περιοχών

Η ανάπλαση των υποβαθμισμένων αστικών περιοχών και η ανάπτυξη νέων υποδομών και υπηρεσιών μπορούν να προσφέρουν λύσεις σε περιοχές με χαμηλές τιμές ακινήτων. Η δημιουργία «έξυπνων πόλεων» και η ενσωμάτωση βιώσιμων και φιλικών προς το περιβάλλον υποδομών είναι δυνατό να κάνει κάποιες περιοχές πιο ελκυστικές για τους κατοίκους και πιο προσιτές οικονομικά.

Προγράμματα υποστήριξης για νέους και ευάλωτους πληθυσμούς

Ειδικά προγράμματα υποστήριξης για νέους, φοιτητές ή πολύτεκνες οικογένειες είναι ικανές να βοηθήσουν στη στήριξη όσων αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στη στέγαση. Αυτά τα προγράμματα μπορεί να περιλαμβάνουν επιδοτήσεις ενοικίων, χαμηλότοκα δάνεια για την αγορά πρώτης κατοικίας ή τη χορήγηση επιδοτήσεων για την επισκευή κατοικιών.

Εκσυγχρονισμός του πλαισίου δανειοδότησης

Η κυβέρνηση και οι τράπεζες θα μπορούσαν να αναπτύξουν προγράμματα χρηματοδότησης για νέους αγοραστές ή για τα πιο ευάλωτα στρώματα με ευνοϊκούς όρους, ώστε να διευκολυνθεί η απόκτηση στέγης. Χαμηλότερα επιτόκια, μεγαλύτερες περιόδους αποπληρωμής και ευκολότερη πρόσβαση σε δάνεια θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της δυνατότητας στέγασης.

Αξιοποίηση αχρησιμοποίητων ή εγκαταλειμμένων ακινήτων

Η δημιουργία κινήτρων για την ανακαίνιση ή την επαναχρησιμοποίηση αχρησιμοποίητων ακινήτων θα προσφέρει λύση στο στεγαστικό πρόβλημα. Ουσιαστικά, υπάρχουν πολλές παλιές ή εγκαταλελειμμένες κατοικίες που έχουν την ευκαιρία να επισκευαστούν και να επανέλθουν στην αγορά με πιο προσιτό κόστος.

Φορολογικές πολιτικές και φορολογία ακινήτων

Η φορολογία ακινήτων και η αλλαγή στις φορολογικές πολιτικές μπορεί να διαμορφώσει την αγορά. Αλλάζοντας τα φορολογικά κίνητρα, όπως η επιβολή υψηλότερων φόρων για κενά ή μη χρησιμοποιούμενα ακίνητα, μπορεί να ενθαρρύνει την επιστροφή αυτών των ακινήτων στην αγορά για ενοικίαση ή πώληση.

Με τον συνδυασμό αυτών των μέτρων υπάρχει πιθανότητα να υπάρξει μια ουσιαστική πρόοδος προς την επίλυση της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα. Ωστόσο, για την επίλυση του προβλήματος θα πρέπει να υπάρξει μια κατανόηση και βαθιά θέληση επίλυσης του προβλήματος. Σίγουρα, η συνεργασία ανάμεσα στην κυβέρνηση, τις τοπικές αρχές, τους επενδυτές και την κοινωνία είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των λύσεων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ