Της Μιμή Πασχαλοπούλου,
Γιατί τόση απέχθεια απέναντι στον φεμινισμό; Μήπως μπερδεύουμε τους υποστηρικτές του φεμινισμού με τους «φεμιναζί»; Η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια, και στη συγκεκριμένη περίπτωση κινδυνεύει να «σκοτώσει» ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα των τελευταίων αιώνων. Βλέπουμε καθημερινά πλήθος αναρτήσεων και σχολίων στα social media προερχόμενα και από άνδρες, αλλά και από γυναίκες, να παρουσιάζουν διαστρεβλωμένη αντίληψη όσον αφορά τον φεμινισμό, τους πραγματικούς στόχους και τις αξίες που πρεσβεύει. Ας δούμε, λοιπόν, γιατί όσοι λένε ότι υποστηρίζουν την ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα, αλλά δεν υποστηρίζουν τον φεμινισμό, ακυρώνουν αυτόματα τα λεγόμενα της πρώτης πρότασης.
Τι πραγματικά προωθεί ο φεμινισμός και τι προσπαθούν οι υποστηρικτές του να διεκδικήσουν; Η απάντηση είναι απλή. Προσπαθούν να διεκδικήσουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα. Ο φεμινισμός δεν έχει σκοπό να ωθήσει σε ακρότητες, ούτε προτάσσει την εξουσία των γυναικών έναντι των ανδρών. Αποζητά ισότητα, ίσες ευκαιρίες, ίσα δικαιώματα, ίσες υποχρεώσεις και αμοιβαίο σεβασμό ανάμεσα στα δύο φύλα.
Γιατί υπάρχει μέχρι και σήμερα ο φεμινισμός; Διότι παρά τα ήδη υπάρχοντα επιτεύγματα των διεκδικήσεών του και την εδραίωση πολιτικών που προάγουν την ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα, παρατηρείται ακόμα υποβάθμιση του γυναικείου φύλου σε ορισμένους τομείς. Ένα παράδειγμα αποτελεί ο εργασιακός τομέας, όπου στατιστικά το ανδρικό φύλο κατέχει τις περισσότερες θέσεις των υψηλόβαθμων στελεχών και λαμβάνει υψηλότερους μισθούς, καθώς στις γυναίκες δεν παρέχονται οι ίδιες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης.
Όμως, μην το φτάνουμε τόσο μακριά. Ας μείνουμε στο πρώτο στάδιο, πριν ακόμα αποφασιστεί η πρόσληψη των γυναικών, όπου κατά την διάρκεια των συνεντεύξεων τίθενται προσωπικές ερωτήσεις, οι απαντήσεις των οποίων θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την τελική απόφαση του εργοδότη, επισκιάζοντας τα προσόντα της συνεντευξιαζόμενης. Τέτοιες ερωτήσεις αφορούν την οικογενειακή της κατάσταση, εάν είναι έγγαμες ή όχι, εάν σκοπεύουν να γίνουν μητέρες, και πολλές άλλες που σε καμία περίπτωση δεν πραγματοποιούνται όταν ο υποψήφιος είναι άνδρας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης του φεμινισμού κινήματος, αποτελεί αυτό των επαναλαμβανόμενων περιστατικών παρενοχλήσεων, σεξισμού, κακοποιήσεων και γυναικοκτονιών. Ο φεμινισμός δεν έρχεται μόνο να καταδικάσει τους θύτες, οι πράξεις των οποίων βασίζονται στη θέλησή τους να επιβάλλουν έλεγχο πάνω στο γυναικείο, «αδύναμο» ή κατώτερο στα δικά τους μάτια, φύλο. Ο φεμινισμός έρχεται να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει όλους όσους απαντούν στο άκουσμα των παραπάνω περιστατικών, με φράσεις υποτιμητικές και στιγματιστικές απέναντι στα θύματα, επιρρίπτοντάς τους μερίδιο ευθύνης.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, που συγκροτούνται ομάδες που υποστηρίζουν κάτι συγκεκριμένο, συναντάμε άτομα που προβαίνουν σε ακρότητες και ενδεχομένως λειτουργούν φανατικά. Ένα απλό καθημερινό παράδειγμα είναι οι υποστηρικτές αθλητικών ομάδων που προωθούν το μίσος και την οπαδική βία, απέναντι σε όποιον «απειλεί» την κυριαρχία της ομάδας τους. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται διαχρονικά και στα κοινωνικά κινήματα. Έτσι, οδηγούμαστε στη άτυπη δημιουργία του όρου «φεμιναζί», όπου κατακλύζει την τελευταία δεκαετία τα social media.
Αν προσπαθήσουμε να ορίσουμε τον όρο «φεμιναζί», θα αναφερθούμε σε οποιοδήποτε άτομο (κυρίως γυναικείου φύλου) που έχει ακραίες δεοντολογικές απόψεις σχετικά με το ζήτημα της έμφυλης καταπίεσης και οδηγείται σε υπερβολικές και επιθετικές συμπεριφορές για να υποστηρίξει τις πεποιθήσεις του. Με λίγα λόγια, σε όποιο άτομο προωθεί, άμεσα ή έμμεσα, την έμφυλη ανισότητα, όχι όπως υφίσταται στα πατριαρχικά και νεοφιλελευθέρα καθεστώτα, αλλά στην ακριβώς αντίθετη μορφή της. Σε αυτή δηλαδή, που διεκδικεί περισσότερα προνόμια και δικαιώματα για τις γυναίκες, υποβαθμίζοντας το ανδρικό φύλο.
Σήμερα, επικρατεί ολοένα και περισσότερη σύγχυση μεταξύ των εννοιών φεμινιστής και «φεμιναζί». Η σύγχυση αυτή οδηγεί κυρίως στην απόρριψη του φεμινισμού, πιστεύοντας πως προάγει την υπεροχή των γυναικών και όχι την απόλυτη ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, όσοι λένε ότι υποστηρίζουν την ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα, αλλά δεν υποστηρίζουν τον φεμινισμό, ακυρώνουν αυτόματα τα λεγόμενα της πρώτης πρότασης.
Με αυτόν τον τρόπο ο όρος «φεμιναζί» έχει καταλήξει να χρησιμοποιείται κυρίως με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος εξυπηρετεί την ενημέρωση και τη διόρθωση των όσων θεωρούν πως όποιος/α δηλώνει φεμινιστής/ρια υποστηρίζει αυτόματα ακρότητες και υπερβολές, και όχι απλά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Με πολύ απλά λόγια, χρησιμοποιείται για να πληροφορηθεί κάποιος πως, ενδεχομένως, ορίζει λάθος την έννοια του φεμινισμού και δεν κατανοεί τους στόχους του, αλλά αντίθετα συγχέει τους φεμινιστές με τους «φεμιναζί». Ο δεύτερος τρόπος εξυπηρετεί έναν πιο δόλιο, θα λέγαμε, σκοπό.
Παρατηρείται σε πολλές αναρτήσεις, όπου άτομα εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για κάποιο περιστατικό βίας, παρενόχλησης, υποβάθμισης κτλ. γυναικών, ή αναφέρονται γενικά στην έννοια και στις αξίες του φεμινισμού, να λαμβάνουν πλήθος σχολίων από άτομα που τα αποκαλούν «φεμιναζί». Ουσιαστικά, άτομα που δε συμφωνούν με τις αρχές του φεμινισμού συγχέουν τις δύο έννοιες, θεωρώντας πως έχουν την ίδια σημασία και περιλαμβάνουν τους ίδιους στόχους.
Έτσι, χρησιμοποιούν τη λέξη «φεμιναζί» ως βρισιά απέναντι σε άτομα με καθαρά φεμινιστικές απόψεις. Με αυτόν τον τρόπο καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι χρησιμοποιώντας αυτόν τον λανθασμένο και προβληματικό όρο, εκφράζουν την άποψη ότι η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα και ο αγώνας για την προστασία των γυναικών, ισούται με καταπιεστικές ναζιστικές τακτικές. Άλλωστε, σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει την φράση «Όποιος είναι προνομιούχος, βλέπει την ισότητα ως καταπίεση». Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν τόσες γυναίκες όσες θέλουν να παρουσιάζουν, που να πληρούν τα κριτήρια για να ονομαστούν «φεμιναζί», αλλά περισσότερο αποκαλούνται έτσι για να υποτιμηθούν από τον συνομιλητή τους.
Το άκρατο μέγεθος πληροφορίας από το οποίο βομβαρδιζόμαστε καθημερινά δε θα πρέπει να λειτουργεί ως δικαιολογία για τη σύγχυση που μας δημιουργείται, αλλά ως ένα πλεονέκτημα που διαθέτουμε στα χέρια μας για να ενημερωθούμε και εκπαιδευτούμε όσο το δυνατόν καλύτερα, χρησιμοποιώντας φυσικά την κριτική μας σκέψη. Παρ’ όλ’ αυτά θα ήταν καλό να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που υπάρχει μέσα μας, εάν υπάρχει, και μας δημιουργεί αντιστάσεις απέναντι στην αποδοχή των όσων πρεσβεύει το κίνημα του φεμινισμού; Μήπως στη σημερινή πολιτική και κοινωνική κατάσταση που επικρατεί, ένα αντι-καταπιεστικό και αντι-συστημικό κίνημα όπως ο φεμινισμός, μπορεί να ωφελήσει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες ταυτόχρονα;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- M.Hughes, J.Kroehler & Carolyn (2014), Κοινωνιολογία: Οι βασικές έννοιες, Εκδόσεις: ΚΡΙΤΙΚΗ
- Feminazi: the go-to term for trolls out to silence women, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
