Της Ιωάννας Ζαπονάκη,
Το Οικονομικό Κραχ του 1929 ήταν ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά γεγονότα του 20ού αιώνα, με καταστροφικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Ξεκίνησε στις 24 Οκτωβρίου 1929, τη γνωστή ως «Μαύρη Πέμπτη», όταν το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κατέρρευσε, οδηγώντας σε μια άνευ προηγουμένου οικονομική ύφεση. Η κρίση κορυφώθηκε στις 29 Οκτωβρίου, τη «Μαύρη Τρίτη», όταν οι επενδυτές άρχισαν να ξεπουλούν μαζικά τις μετοχές τους, προκαλώντας πανικό στις αγορές.
Οι αιτίες αυτής της κατάρρευσης ήταν πολυδιάστατες. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, η αμερικανική οικονομία γνώρισε μια περίοδο ραγδαίας ανάπτυξης, βασισμένη στη βιομηχανική παραγωγή, την τεχνολογική πρόοδο και την εκτεταμένη κατανάλωση. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη συνοδευόταν από υπερπαραγωγή αγαθών, την ίδια στιγμή που η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών δεν μπορούσε να συμβαδίσει. Επιπλέον, η αλόγιστη παροχή δανείων από τις τράπεζες και η συνεχής άνοδος του χρηματιστηρίου, χωρίς πραγματική οικονομική βάση, δημιούργησαν μια τεχνητή φούσκα. Όταν η φούσκα έσκασε, χιλιάδες επιχειρήσεις χρεοκόπησαν, οι τράπεζες κατέρρευσαν και η ανεργία εκτοξεύθηκε.
Η κρίση δεν περιορίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά εξαπλώθηκε ταχύτατα σε όλο τον κόσμο, πλήττοντας ιδιαίτερα τις χώρες που εξαρτιόνταν από το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις. Η Ευρώπη, που προσπαθούσε ακόμα να ανακάμψει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επηρεάστηκε βαθιά, ενώ οι αναπτυσσόμενες οικονομίες βρέθηκαν αντιμέτωπες με τεράστια προβλήματα ρευστότητας.
Στην Ελλάδα η κρίση έφτασε με μικρή καθυστέρηση, αλλά οι επιπτώσεις της υπήρξαν εξίσου σοβαρές. Η ελληνική οικονομία εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε φάση ανασυγκρότησης, καθώς η χώρα προσπαθούσε να διαχειριστεί τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και την αποκατάσταση των προσφύγων. Παράλληλα, το κράτος είχε επενδύσει σημαντικά ποσά σε υποδομές και δημόσια έργα, στηριζόμενο σε ξένα δάνεια. Η εξάρτηση της Ελλάδας από τις διεθνείς αγορές καθιστούσε την οικονομία της ιδιαίτερα ευάλωτη στις εξωτερικές κρίσεις.
Η πτώση της παγκόσμιας ζήτησης οδήγησε σε μείωση των ελληνικών εξαγωγών, κυρίως αγροτικών προϊόντων, όπως ο καπνός και η σταφίδα, που αποτελούσαν βασικές πηγές εσόδων. Οι τιμές τους κατέρρευσαν, αφήνοντας πολλούς παραγωγούς σε απόγνωση. Ταυτόχρονα, η διακοπή της διεθνούς χρηματοδότησης περιόρισε τη δυνατότητα της χώρας να δανειστεί, οδηγώντας σε οικονομική στασιμότητα.
Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες της κρίσης ήταν η αδυναμία της Ελλάδας να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος. Το 1932, η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου αναγκάστηκε να κηρύξει στάση πληρωμών, αδυνατώντας να αποπληρώσει τα διεθνή δάνεια. Αυτή η εξέλιξη επιδείνωσε την οικονομική κρίση, οδηγώντας σε περαιτέρω υποτίμηση του εθνικού νομίσματος και περιορισμό των εισαγωγών.
Η ανεργία αυξήθηκε δραματικά, καθώς πολλές επιχειρήσεις έκλεισαν και τα δημόσια έργα επιβραδύνθηκαν λόγω έλλειψης πόρων. Οι κοινωνικές εντάσεις χειροτέρεψαν, με τις απεργίες και τις διαμαρτυρίες να γίνονται συχνότερες, ενώ το πολιτικό κλίμα έγινε πιο ασταθές.
Ένα ακόμη σημαντικό αποτέλεσμα της κρίσης στην Ελλάδα ήταν η πολιτική αποσταθεροποίηση που ακολούθησε. Η οικονομική ύφεση και η κοινωνική δυσαρέσκεια ενίσχυσαν τον αυταρχισμό και τις ακραίες πολιτικές τάσεις. Η πολιτική σκηνή χαρακτηρίστηκε από συνεχείς κυβερνητικές αλλαγές, πραξικοπήματα και αυξημένη στρατιωτική παρέμβαση. Το 1936, μέσα σε ένα κλίμα αναταραχής, ο Ιωάννης Μεταξάς εγκαθίδρυσε τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, προβάλλοντας ως αναγκαία τη σταθεροποίηση της χώρας. Η οικονομική κρίση, λοιπόν, δεν επέδρασε μόνο στη διαβίωση των πολιτών αλλά και στη διαμόρφωση του πολιτικού χάρτη, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο αυταρχικές μορφές διακυβέρνησης, οι οποίες καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας στις επόμενες δεκαετίες.
Παρά τις δυσκολίες, η κρίση οδήγησε και σε ορισμένες μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις. Η ανάγκη για οικονομική σταθερότητα οδήγησε σε αναπροσαρμογή της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ η έμφαση στην ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας έθεσε τις βάσεις για τη μεταπολεμική οικονομική ανάκαμψη.
Το Οικονομικό Κραχ του 1929 υπήρξε μια καθοριστική στιγμή στην παγκόσμια ιστορία, αλλά και στην ελληνική οικονομική εξέλιξη. Οι επιπτώσεις του ανέδειξαν τη σημασία της οικονομικής σταθερότητας, της διαφοροποίησης των παραγωγικών δομών και της προσεκτικής δημοσιονομικής διαχείρισης, μαθήματα που παραμένουν επίκαιρα ακόμη και σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η κρίση του 1929 και η Ελλάδα: Οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές όψεις, bankofgreece.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι 23.000 αυτοκτονίες πολιτών που σημάδεψαν το Κραχ του 1929. Η “Μαύρη” εβδομάδα, που δημιούργησε παραγκουπόλεις στις ΗΠΑ και ευνόησε το ναζισμό στην Ευρώπη, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία των κραχ, dailyeconomics.gr, διαθέσιμο εδώ
