Της Γαρυφαλλιάς Σόλια,
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνει στην στρατηγική της ως δεδομένα τα data spaces. Τον Φεβρουάριο του 2020 ανακοινώθηκε η δημιουργία κοινών χώρων δεδομένων σε 10 στρατηγικούς τομείς: υγεία, γεωργία, μεταποίηση, ενέργεια, κινητικότητα, χρηματοοικονομικά, δημόσια διοίκηση, δεξιότητες, το ευρωπαϊκό ανοικτό επιστημονικό νέφος και έναν χώρο δεδομένων της εκπλήρωσης των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας. Έκτοτε, δημιουργήθηκαν και άλλοι χώροι δεδομένων, στο σύνολό τους οι κοινοί ευρωπαϊκοί χώροι δεδομένων καλύπτουν 14 τομείς, τη γεωργία, τη πολιτιστική κληρονομιά, τη ενέργεια, τη χρηματοδότηση, τη πράσινη συμφωνία, την υγεία, τη γλώσσα, τη μεταποίηση, τα μέσα ενημέρωσης, τη κινητικότητα, τη δημόσια διοίκηση, την έρευνα και τη καινοτομία, τις δεξιότητες, τον τουρισμός.
Για κάθε τομέα αντιστοιχεί ένα σύνολο δράσεων, συνήθως επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση των αναγκών του τομέα. Οι δράσεις υποστηρίζονται μέσα από τα προγράμματα Horizon Europe και Digital Europe. Ο όρος «κοινά», αντιστοιχεί στο γεγονός ότι αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση του συνόλου της ΕΕ, χωρίς περιορισμούς στη συμμετοχή. Ως εκ τούτου, αυτοί οι χώροι δεδομένων αναφέρονται συνήθως ως «ανοικτοί».
Αυτοί οι χώροι δεδομένων θα διασυνδεθούν σταδιακά για να διαμορφώσουν την ενιαία αγορά δεδομένων. Η διασύνδεση αποτελεί έναν μακροπρόθεσμο στόχο με σκοπό τον εμπλουτισμό των δεδομένων και την βελτίωση των τρόπων με τους οποίους τα δεδομένα μπορούν να αναλυθούν. Για την ενσωμάτωση διαφόρων πηγών δεδομένων, ένας σημαντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη μιας κοινής μορφής και μιας κοινής κατανόησης των δεδομένων. Αυτό θα επιτρέψει τον διαμοιρασμό των δεδομένων και την πρόσβαση των τελικών χρηστών σε αυτά.
Νομικό πλαίσιο και τεχνικές λύσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επικεντρώθηκε σε πολιτικές που υποστηρίζουν την τεχνολογική κυριαρχία της Ευρώπης σε βασικές τεχνολογίες και υποδομές για τα δεδομένα και την οικονομία των δεδομένων. Οι πολιτικές αυτές αναδιαμορφώνουν το ψηφιακό ρυθμιστικό τοπίο, δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον που περιλαμβάνει τις απαραίτητες εγγυήσεις για την παροχή κινήτρων για ψηφιακές επενδύσεις.
Το κανονιστικό πλαίσιο για την ψηφιακή οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη στρατηγική για τα δεδομένα, που περιλαμβάνει το Data Governance Act, the Data Act και Open Data Directive (εκτελεστική πράξη για τα υψηλής αξίας σύνολα δεδομένων). Όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, αυτή η νομοθεσία που επιτρέπει την ανάπτυξη κοινών ευρωπαϊκών χώρων δεδομένων βασίζεται σε ένα σταθερό και αξιόπιστο νομοθετικό πλαίσιο, ιδίως στο GDPR και στην οδηγία για την προστασία ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες( ePrivacy Directive).
Άλλα νομικά πλαίσια που σχετίζεται με τα δεδομένα περιλαμβάνουν δύο κανονισμούς για τις αγορές, και συγκεκριμένα το Digital Markets Act και το Digital Services Act. Ο Artificial Intelligence Act (AI Act) αποτελεί ένα ακόμη νόμο ορόσημο προς την ολοκλήρωση της ρυθμιστικής εργαλειοθήκης σε επίπεδο ΕΕ.
Εκτός από την πολιτική και τη νομοθεσία της ΕΕ για τα δεδομένα, από τεχνική σκοπιά η Επιτροπή προσφέρει τεχνικά δομικά στοιχεία (building blocks) για τη δημιουργία χώρων δεδομένων. Ένα δομικό στοιχείο μπορεί να είναι ένα framework, πρότυπο, λογισμικό ή λογισμικό υπό την μορφή υπηρεσίας ή συνδυασμός τους.
Σκοπός
Η δημιουργία σε επίπεδο ΕΕ κοινών, διαλειτουργικών dataspaces σε στρατηγικούς τομείς αποσκοπεί στην υπέρβαση των νομικών και τεχνικών φραγμών στην κοινή χρήση δεδομένων, συνδυάζοντας τα απαραίτητα εργαλεία και υποδομές και αντιμετωπίζοντας τα ζητήματα εμπιστοσύνης μέσω κοινών κανόνων. Ένας κοινός ευρωπαϊκός χώρος δεδομένων συγκεντρώνει τις σχετικές υποδομές δεδομένων και τα πλαίσια διακυβέρνησης, προκειμένου να διευκολυνθεί η συγκέντρωση και η κοινή χρήση δεδομένων.
Οι κοινοί ευρωπαϊκοί χώροι δεδομένων θα συμβάλουν στην απελευθέρωση του τεράστιου δυναμικού της καινοτομίας με γνώμονα τα δεδομένα. Θα επιτρέψουν τη διάθεση και την ανταλλαγή δεδομένων από ολόκληρη την ΕΕ με αξιόπιστο και ασφαλή τρόπο. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ, οι δημόσιες διοικήσεις και οι ιδιώτες θα ελέγχουν τα δεδομένα που παράγουν. Ταυτόχρονα, οι εν λόγω κάτοχοι δεδομένων θα επωφεληθούν από ένα ασφαλές και αξιόπιστο πλαίσιο για την ανταλλαγή των δεδομένων τους για σκοπούς καινοτομίας.
Οι κοινοί ευρωπαϊκοί χώροι δεδομένων θα ενισχύσουν την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών με βάση τα δεδομένα στην ΕΕ, αποτελώντας τον βασικό ιστό μιας διασυνδεδεμένης και ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής οικονομίας δεδομένων.
Κοινά χαρακτηριστικά
Οι χρήστες σε κάθε ξεχωριστό τομέα συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτών των χώρων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση μοναδικών μορφών και χαρακτηριστικών. οι Κοινοί Ευρωπαϊκοί Χώροι Δεδομένων έχουν τα εξής βασικά χαρακτηριστικά. Αυτά είναι :
- Οι χώροι δεδομένων είναι ανοικτοί για τη συμμετοχή όλων των οργανισμών και των ατόμων.
- διαθέτουν μια ασφαλή υποδομή που διαφυλάσσει την ιδιωτικότητα για τη συγκέντρωση, την πρόσβαση, την κοινή χρήση, την επεξεργασία και τη χρήση δεδομένων.
- αποτελούν μια σαφή και πρακτική δομή για την πρόσβαση και τη χρήση δεδομένων: οι κοινοί ευρωπαϊκοί χώροι δεδομένων διαθέτουν δίκαιους, διαφανείς, αναλογικούς και αμερόληπτους κανόνες πρόσβασης, χάρη σε σαφώς καθορισμένους και αξιόπιστους μηχανισμούς διακυβέρνησης δεδομένων.
- σέβονται τους κανόνες και τις αξίες της ΕΕ, ιδίως την προστασία των προσωπικών δεδομένων και των καταναλωτών, καθώς και το δίκαιο του ανταγωνισμού.
- να επιτρέπουν στους κατόχους δεδομένων να χορηγούν πρόσβαση σε ορισμένα προσωπικά ή μη προσωπικά δεδομένα ή να τα κοινοποιούν.
- να εξουσιοδοτούν τους κατόχους δεδομένων να διαθέτουν τα δεδομένα τους για επαναχρησιμοποίηση δωρεάν ή έναντι αποζημίωσης
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- European data spaces and the role of data.europa.eu, Martin Page Gianfranco Cecconi, 2023, διαθέσιμο εδώ
- Data spaces: Introducing the concept and relevance in today’s world, Giulia Carsaniga, Daniele Rizzi, Johan Bodenkamp, 2023, διαθέσιμο εδώ
-
SWD (2024) 21 final: Second staff working document on data spaces, European Commission, 2024, διαθέσιμο εδώ
