Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Σε κάθε γωνιά της κοινωνίας υπάρχει πάντοτε μια «σιωπηλή γενιά» που αφιερώνει χρόνο, προσφέροντας την ενέργειά της στη φροντίδα άλλων ανθρώπων. Πρόκειται για τους άτυπους φροντιστές, εκείνους που αν και συχνά δεν αποτελούν επαγγελματίες στον τομέα της υγείας, παρέχουν αδιάκοπα την υποστήριξή τους σε ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες ή ασθένειες, συχνά χρόνιες.
Ποιοι είναι οι φροντιστές;
Οι άτυποι φροντιστές αποτελούν μέλη συνήθως της οικογένειας, σύντροφοι, φίλοι, ίσως και γείτονες. Η προσφορά τους δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη φροντίδα των ανθρώπων αλλά επεκτείνεται και στην παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, αρωγής για τη διαχείριση των οικονομικών, στο συντονισμό των ιατρικών ραντεβού καθώς και για όλες τις καθημερινές αρμοδιότητες. Πολλοί εργάζονται αμισθί, αφιερώνοντας πολλές ώρες, σε ορισμένες περιπτώσεις και κρυφά από το ευρύτερο κοινωνικό τους σύνολο, στη φροντίδα αγαπημένων και οικείων προσώπων.
Αόρατη πίεση
Η ανάληψη της ευθύνης για τη φροντίδα των ανθρώπων, πολλές φορές μπορεί να προκαλέσει σωματική και ψυχική εξάντληση, αλλά και επιβάρυνση. Οι φροντιστές εμφανίζουν πολλές πιθανότητες να παρουσιάσουν κατάθλιψη, άγχος ή και χρόνιες ασθένειες λόγω των συναισθηματικών πιέσεων που δέχονται. Ωστόσο, πολλοί αποφεύγουν να μιλήσουν για τις δυσκολίες που καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν είτε από ντροπή, είτε από ενοχές, είτε από την αίσθηση του καθήκοντος που τους υπαγορεύει να συνεχίσουν να προσφέρουν χωρίς ουδεμία επιπλέον βοήθεια.
Η σιωπή της κοινωνίας
Οι φροντιστές διαδραματίζουν κύριο ρόλο στη λειτουργία του κοινωνικού ιστού, όμως συχνά δεν αναγνωρίζονται επαρκώς για όλη τους την προσφορά. Η απουσία της κοινωνικής και κρατικής στήριξης καθώς και η έλλειψη της δημόσιας συζήτησης επί του ζητήματος, τους καθιστά «αόρατους». Σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η φροντίδα θεωρείται ατομική υπόθεση που καλείται να αναλάβει η ίδια η οικογένεια, καθίσταται σαφές ότι η κρατική μέριμνα απουσιάζει σε αισθητό βαθμό.
Φροντιστές της νέας γενιάς
Ιδιαίτερη προσοχή οφείλουν να επιδείξουν οι νεαροί φροντιστές που συχνά αναλαμβάνουν ευθύνες πιθανώς δυσανάλογες είτε με την ηλικία είτε με την εμπειρία τους. Συχνά, έφηβοι αλλά και νέοι ενήλικες οδηγούνται να γίνουν γονείς, ακόμα και παππούδες, γεγονός που επιδρά άμεσα στην καθημερινή τους ζωή. Τις περισσότερες φορές, επηρεάζονται οι σπουδές τους, η κοινωνική τους ζωή και η ψυχική τους υγεία.
Η ανάγκη για αλλαγή
Επιτακτική κρίνεται η ανάγκη οι φροντιστές να «σπάσουν τη σιωπή» που υφίσταται, προκειμένου να επέλθει η αλλαγή με την απαραίτητη και άμεση στήριξη του κράτους και την ενεργή παρουσία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Το κράτος οφείλει με την παροχή επιδομάτων, κατάλληλων αδειών φροντίδας και ειδικών προγραμμάτων ανακούφισης να προσφέρει στους φροντιστές τη δυνατότητα να διαχειριστούν τις απαιτήσεις και πιέσεις της εργασίας, καθώς και να μειώσουν το ποσοστό της κόπωσής τους. Τα επιδόματα ωφελούν τους φροντιστές, καθώς αποτελούν παράγοντες ελάττωσης του άγχους, πηγή του οποίου είναι οι αυξημένες δαπάνες για τη φροντίδα, όπως είναι τα ιατρικά έξοδα. Δίνουν τη δυνατότητα στους φροντιστές να περιορίσουν τις ώρες εργασίας τους, προκειμένου να έχουν περισσότερο χρόνο να αφιερώσουν στην περίθαλψη των αγαπημένων τους ανθρώπων.
Οι άδειες φροντίδας επιτρέπουν να λάβουν την αναγκαία ευκαιρία, έτσι ώστε να προσφέρουν την απαιτούμενη βοήθεια, απαλλαγμένοι από την αγωνία για μια πιθανή απώλεια της εργασίας τους ή τη μείωση των απολαβών τους. Οι άδειες είτε μερικής είτε πλήρους απασχόλησης τους επιτρέπουν να διαχειριστούν καλύτερα τις ανάγκες του φροντιζόμενου ατόμου, καθώς και τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Η παροχή ειδικών προγραμμάτων ανακούφισης προσφέρουν στους φροντιστές τη δυνατότητα να αποβάλλουν το άγχος τους και να μειώσουν τη σωματική αλλά και ψυχική κόπωσή τους.
Παράλληλα, η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης μέσω των δωρεάν συνεδριών συμβουλευτικής, επιτρέπει στους φροντιστές να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις με πιο ορθό και υγιή τρόπο. Η εφαρμογή της συμβουλευτικής αποτελεί κύριο παράγοντα της πρόληψης πιθανών ψυχικών ασθενειών, καθώς πολλοί φροντιστές, λόγω των απαιτήσεων του ρόλου τους, καλούνται να διαχειριστούν ενοχές, άγχος, θλίψη, ίσως και θυμό. Η παροχή της δωρεάν συμβουλευτικής μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά στη διαχείριση των συναισθημάτων τους, και ως εκ τούτου να προληφθεί η εμφάνιση ορισμένων ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη που αποτελεί συχνό φαινόμενο.
Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας μέσω των Μ.Μ.Ε. συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο των φροντιστών όσο και των φροντιζόμενων. Ο ρόλος των φροντιστών δέχεται αναγνώριση, και με τον τρόπο αυτό δέχονται την εκτίμηση για την πολύτιμη συνεισφορά τους.
Η «σιωπηλή» γενιά των φροντιστών δεν ζητά την αναγνώριση της εργασίας τους αλλά την κατανόηση και τη στήριξη. Ήρθε η στιγμή, λοιπόν, να στρέψουμε όλοι το βλέμμα μας ουσιαστικά σε όλους εκείνους τους ανθρώπους που στηρίζουν και κρατούν ενωμένες τις οικογένειες και, συνεπώς, όλες τις κοινωνίες σταθερές. Η παροχή των απαραίτητων εργαλείων θα επιτρέψει σε όλους τους φροντιστές να συνεχίσουν αποτελεσματικά να αποτελούν αρωγό της κοινωνίας, χωρίς όμως να θυσιάζουν την προσωπική τους ευτυχία καθώς και τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μεταπτυχιακή διπλωματική της Δαμάντας Βοσκάκη, με τίτλο «Άτυποι Φροντιστές και Κοινωνική Προστασία: προβλήματα και προτάσεις, 2021, apothesis.eap.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εργασία της Ελένης Μίχου με τίτλο «Άτυποι Φροντιστές και Άνοια: Επιβάρυνση και Παρεμβάσεις», 2022, apothesis.eap.gr, διαθέσιμο εδώ
