Της Αριάδνης Τσιγκοπούλου,
Η προστασία των προσωπικών δεδομένων αποτελεί μια θεματική που αναδύεται όλο και πιο συχνά στην επικαιρότητα, ως μέρος της διαφύλαξης της ιδιωτικής ζωής κάθε πολίτη, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και παγκοσμίως. Μόλις έναν μήνα μετά την έναρξη του νέου έτους, η ακτιβιστική δράση της γαλλικής ένωσης Mousse το 2021 οδήγησε το Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο να αποφασίσει ότι οι πολίτες δεν υποχρεούνται να χρησιμοποιούν προσφωνήσεις φύλου (Mr. ή Mrs.) για να αγοράσουν εισιτήρια διαδικτυακά από τη γαλλική σιδηροδρομική υπηρεσία SNCF. Πιθανόν, με βάση το γαλλικό υπόδειγμα η κίνηση αυτή να επηρεάσει και τις πολιτικές άλλων εταιριών αντίστοιχα στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η απόφαση αυτή ενισχύει την έννοια της συμπερίληψης, σε μια προσπάθεια μείωσης του αποκλεισμού ή του στιγματισμού λόγω φύλου, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ορόσημο στην ενίσχυση της ιδιωτικότητας των πολιτών και των δικαιωμάτων τους βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ειδικότερα, η Mousse αποτελεί γαλλική ένωση που υπερασπίζεται τα δικαιώματα της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+. Το 2021, τόνισε πως το να απαιτείται από τους πολίτες να δηλώνουν την ταυτότητα φύλου τους, εκτός του ότι δεν έχει καμία πρακτική σημασία, ταυτόχρονα είναι ενάντια στις απαιτήσεις του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), όσον αφορά τη διατήρηση των προσωπικών δεδομένων. Παράλληλα, η νομοθεσία που απορρέει από αυτόν ζητά από τις εταιρείες σε όλη την Ευρώπη να συλλέγουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα δεδομένα για κάθε άτομο.
Η εταιρεία υποστήριξε πως η αναγραφή του φύλου των πελατών επιτυγχάνει την καλύτερη επικοινωνία και την προσαρμογή των υπηρεσιών, όπως, για παράδειγμα, ο διαχωρισμός των βαγονιών και η πρόσβαση μόνο γυναικών σε κάποια από αυτά σε νυχτερινά δρομολόγια, για λόγους ασφαλείας.
Η Mousse έθιξε το ζήτημα της διάκρισης σε βάρος των trans και non-binary ατόμων, καθώς η απαίτηση από την εταιρεία να κατηγοριοποιηθούν σε ένα από τα δύο φύλα είναι ένα λεπτό ζήτημα, το οποίο προσβάλλει την προσωπικότητα και τα δικαιώματά τους, όσον αφορά τον αυτοπροσδιορισμό τους. Φυσικά, με αφορμή το μεμονωμένο αυτό συμβάν, γίνεται εμφανές ότι η δυαδική διάκριση του φύλου βάσει του νόμου, σε συνδυασμό με την απαίτηση πολλών εταιρειών από τους πελάτες να δηλώσουν ένα από τα δύο φύλα κατά τη συμπλήρωση των προσωπικών τους δεδομένων, προσβάλλει και αποξενώνει τα άτομα που δεν αυτοπροσδιορίζονται με αυτόν τον τρόπο.
Είναι λογικό πως μια τέτοια κίνηση θα αποτελούσε ένα σημαντικό επίτευγμα προς τη συμπερίληψη όλων, τη μείωση των διακρίσεων λόγω φύλου, αλλά και τη γενικότερη υπεράσπιση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Παράδειγμα ενίσχυσης αυτής της συλλογιστικής αποτελεί η δήλωση του Richard Köhler, συμβούλου της Transgender Europe, πως «το 65% των trans ατόμων στην Ευρώπη προσδιορίζονται ως non-binary και αναγκάζονται να περιηγηθούν σε συστήματα που δεν ταιριάζουν με την ταυτότητά τους». Η καταγγελία εκ μέρους της γαλλικής ένωσης απορρίφθηκε από τη CNIL, το 2021, με την εξήγηση ότι η πρακτική της σιδηροδρομικής εταιρίας δεν παραβιάζει κάποια νομοθεσία του GDPR. Κατόπιν, η Mousse απευθύνθηκε στο γαλλικό Conseil d’État, το οποίο και παραπέμφθηκε στο Δικαστήριο της ΕΕ.
Φτάνοντας λοιπόν στο σήμερα, το δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο αποδέχτηκε την κατηγορία της Mousse, τονίζοντας πως «η εξατομίκευση της εμπορικής επικοινωνίας, με βάση μια εικαζόμενη ταυτότητα φύλου που βασίζεται στην ευγένεια, δεν φαίνεται να είναι αντικειμενικά απαραίτητη ή ουσιώδης προκειμένου να καταστεί δυνατή η ορθή εκτέλεση της σχετικής σύμβασης». Η χρήση πιο συμπεριληπτικών και ευγενικών φράσεων θα ήταν ορθότερο να υιοθετηθούν για την προσφώνηση των πελατών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της εταιρίας.
Η απόφαση αυτή εκ μέρους του δικαστηρίου, αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς την ενίσχυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την εξάλειψη των διακρίσεων λόγω φύλου και την προστασία των ατομικών δεδομένων. Τονίζει ακόμη, πως οι δυαδικοί κανόνες δεν συνάδουν με τον σύγχρονο κόσμο, ο οποίος κάθε μέρα και περισσότερο διεκδικεί μια κοινωνία πιο ανοιχτή, πιο συμπεριληπτική και με ένα μεγαλύτερο εύρος αυτοπροσδιορισμού. Με άλλα λόγια, αναδεικνύεται η πραγματική ποικιλομορφία της ανθρώπινης ταυτότητας. Πέρα από τη σχετική νομοθεσία της Ένωσης, σε σχέση με την προστασία των προσωπικών δεδομένων, η λήψη αυτής της απόφασης είναι επομένως μια μικρή νίκη για το σύγχρονο άνθρωπο, καθώς στέλνει το μήνυμα ότι οι παραδοσιακές νόρμες και αντιλήψεις πλέον μεταλλάσσονται και προσαρμόζονται σε μια κοινωνία πιο δίκαιη, μακριά από στερεότυπα και διακρίσεις.
Φυσικά, όλο αυτό αποτελεί ένα παράδειγμα και έναν «φάρο ελπίδας» για άλλες χώρες. Δίνει τα θεμέλια να αναθεωρηθούν νομοθεσίες σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό τη δημιουργία κοινωνιών με μια ουσιαστική προφύλαξη των προσωπικών δεδομένων και πρακτική εφαρμογή της ισότητας φύλου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το ΔΕΕ αποφάσισε ότι οι σιδηροδρομικές εταιρίες δεν δικαιούνται να γνωρίζουν το φύλο των πελατών τους, ANTIVIRUS, διαθέσιμο εδώ
- Data protection under GDPR, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Δικαστήριο της ΕΕ: Δεν απαιτείται δήλωση φύλου για αγορά εισιτηρίων τρένου, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
