Της Ωκεανίδας Καπουσίδου,
Το πολιτικό σκηνικό στη Γερμανία βρίσκεται σε μεταβατική φάση μετά την κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού. Τα παραδοσιακά κόμματα, όπως η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU/CSU) και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) αντιμετωπίζουν προκλήσεις λόγω της ανόδου νέων πολιτικών δυνάμεων. Σύμφωνα με τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, οι Χριστιανοδημοκράτες υπό τον Friedrich Merz παραμένουν στην πρώτη θέση, ενώ το SPD υπό τον καγκελάριο Olaf Scholtz υπολείπεται, έχοντας χάσει έδαφος έναντι του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).
Αν και πολιτικά απομονωμένο, το ευρωσκεπτικιστικό και αντιμεταναστευτικό AfD παρουσιάζει αυξανόμενη επιρροή σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει μια γενικότερη αμηχανία, καθώς εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ενότητα και το μέλλον της ΕΕ, δεδομένου ότι η Γερμανία, μια πολυπολιτισμική κοινωνία με σημαντική παρουσία μεταναστών και προσφύγων, θεωρείται πυλώνας της Ευρώπης και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των αξιών και των ιδεωδών, που πρεσβεύουν οι θεσμοί της Ένωσης. Παρά τη γενικότερη τάση ενίσχυσης της ακροδεξιάς σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αλλά και παγκοσμίως που η άνοδος του AfD αντικατοπτρίζει, οι ιστορικές ιδιαιτερότητες της Γερμανίας και η δημόσια υποστήριξη του Elon Musk προς το κόμμα καθιστούν το φαινόμενο άξιο περαιτέρω ανάλυσης.
Η Εναλλακτική για τη Γερμανία ιδρύθηκε το 2013 από τον Bernd Lucke και άλλους οικονομολόγους, προερχόμενους από τον κεντροδεξιό και φιλελεύθερο πολιτικό χώρο, με κύριο στόχο την έκφραση της αντίθεσης στις οικονομικές πολιτικές διάσωσης της ΕΕ, τις οποίες υιοθετούσε η Γερμανία κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης. Το κόμμα από την ίδρυσή του υπήρξε βαθιά ευρωσκεπτικιστικό, καταγγέλλοντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα και τις πολιτικές λιτότητας που προωθούνταν. Από το 2015, υπό την ηγεσία του Frauke Petry και αργότερα, της Alice Weidel, το κόμμα άρχισε να μετατοπίζεται προς τον ακροδεξιό χώρο, υιοθετώντας μια αντιμεταναστευτική ρητορική. Προς τη στροφή αυτή συνετέλεσε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Γερμανία κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 2015. Από το 2017, έτος που για πρώτη φορά το κόμμα εισήλθε στο γερμανικό κοινοβούλιο (Bundestag), καταγράφοντας εκλογική επίδοση της τάξης του 12,6%, το AfD έχει διαμορφωθεί ως ένα καθαρά ακροδεξιό κόμμα, αντιτιθέμενο έντονα στις πολιτικές ένταξης των προσφύγων, την κουλτούρα του “politically correct” και την πολυπολιτισμικότητα.
Σήμερα, το AfD καταγράφει στις δημοσκοπήσεις ποσοστά της τάξης του 20%, με τις βασικές πολιτικές του θέσεις να περιλαμβάνουν έντονη αντίθεση στη μετανάστευση, ευρωσκεπτικιστική στάση, συντηρητικές προσεγγίσεις σε κοινωνικά ζητήματα και υποστήριξη των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών, με την επικεφαλής του να δηλώνει εμφατικά ότι το κόμμα της είναι «συντηρητικό» και «ελευθεριακό». Η Weidel είναι συμπροέδρος, μαζί με τον Tino Chrupalla, του κοινοβουλευτικού ομίλου του κόμματος από το 2017 και έχει συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της εικόνας του AfD χάρη στη ρητορική της δεινότητα και δυναμική. Παράλληλα, έχει κατορθώσει να συσπειρώσει τις ιδεολογικά ετερόκλητες ομάδες εντός του κόμματος, ενσωματώνοντας ακόμα και τις πιο ακραίες παρατάξεις. Ωστόσο, τμήματα του AfD έχουν επίσημα αναγνωριστεί από τις γερμανικές αρχές ως ακροδεξιά εξτρεμιστικά, χαρακτηρισμός που υιοθετήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης και που η Weidel απέρριψε ως άτοπο και ενοχοποιητικό.
Μάλιστα, ένα πρόσφατο γεγονός οδήγησε τις γερμανικές αρχές να εξετάσουν το AfD για ενδεχόμενη υποκίνηση φυλετικού μίσους. Στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος, τοποθετήθηκαν έξω από τις οικίες πολιτών με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην Καρλσρούη, φυλλάδια που μοιάζουν με αεροπορικά εισιτήρια χωρίς επιστροφή, φέρουν το λογότυπο του AfD ως πύλη αναχώρησης και τα στοιχεία πτήσης έχουν παραποιηθεί ως εξής: «αναχώρηση: Γερμανία», «προορισμός: ασφαλής χώρα προέλευσης». Η πρακτική αυτή φαίνεται να έχει παγιωθεί ως «παράδοση» μεταξύ ακροδεξιών κομμάτων στη Γερμανία, με ρίζες που ανάγονται στο κόμμα του Χίτλερ. Το 1933, μετά την άνοδο του στην εξουσία, το NSDAP εξέδωσε «δωρεάν εισιτήρια» χωρίς επιστροφή προς την Ιερουσαλήμ. Ενώ, την εποχή εκείνη τα «εισιτήρια» προσφέρονταν αποκλειστικά σε Εβραίους, σήμερα η εκστρατεία έχει σαφή αντιμουσουλμανικό χαρακτήρα. Η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε και από το Εθνικοδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (NDP) το 2011.
Τη δημόσια υποστήριξή του προς το AfD έχει εκφράσει επανειλημμένα ο στρατηγικός εταίρος της κυβέρνησης Trump, Elon Musk. Στις 9 Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκε ζωντανή συζήτηση μεταξύ του Musk και της Weidel μέσω της πλατφόρμας X, την οποία ο δισεκατομμυριούχος και κάτοχος της έχει χρησιμοποιήσει κατά κόρων για να εκφράσει τις απόψεις του σχετικά με ζητήματα, τα οποία αφορούν ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης του με την Weidel, ο Musk εξέφρασε την αντίθεσή του στην εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας από τη Γερμανία, θέση που υποστήριξε και η Weidel, επικρίνοντας την ενεργειακή πολιτική που υιοθετήθηκε από τη χώρα κατά την καγκελαρία της Angela Merkel. Το ζήτημα της μετανάστευσης θίχτηκε, επίσης, με τον Musk και την Weidel να συμφωνούν, υπογραμμίζοντας την ανάγκη θέσπισης μίας ελεγχόμενης μεταναστευτικής πολιτικής. Επιπλέον, θέματα που τέθηκαν προς συζήτηση υπήρξαν ο πόλεμος στην Ουκρανία και το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου με τη Weidel να ισχυρίζεται ότι οι ευρωπαϊκές ελίτ «φοβούνται» την ανοιχτή δημόσια έκφραση. Δεδομένης της δημοτικότητας του και της ενεργής του επιχειρηματικής παρουσίας στη Γερμανία, ο Musk δύναται να έχει σημαντική επιρροή στους Ευρωπαίους ψηφοφόρους, ενισχύοντας μάλιστα ακραίες πολιτικές τάσεις.
Ο Musk φαίνεται να επιδιώκει τη μεταφορά της αυξημένης επιχειρηματικής του επιρροής και στην πολιτική σφαίρα, στρέφοντας πλέον την προσοχή του στην Ευρώπη και δοκιμάζοντας τα όρια του κατεστημένου της Γηραιάς Ηπείρου. Μερικά ερωτήματα που ανακύπτουν ως αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι το εάν και το κατά πόσο o παγκοσμίου φήμης επιχειρηματίας ενεργεί εξ’ ονόματος του Trump, κάτι που εκ πρώτης όψεως μοιάζει άτοπο ή αν εστιάζει σε προσωπικές του επιδιώξεις. Σε κάθε περίπτωση, το είδος των παρεμβάσεών του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για διερεύνηση.
Η γενικότερη αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη στη Γερμανία καθιστά τις επερχόμενες ομοσπονδιακές εκλογές, προγραμματισμένες για τις 23 Φεβρουαρίου, καθοριστικές για το μέλλον της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της. Σε μια χώρα με παράδοση πολιτικής σταθερότητας, οι εκλογές του Φεβρουαρίου θα είναι οι τέταρτες πρόωρες εκλογές στην ιστορία της μεταπολεμικής Γερμανίας. Οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στη χώρα αντανακλούν τις ευρύτερες τάσεις αποσταθεροποίησης και αναμόρφωσης της πολιτικής πραγματικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, εν όψει μιας περιόδου που διαμορφώνεται σ’ ένα περιβάλλον αλλεπάλληλων και πολλαπλών διεθνών κρίσεων.
Οι τάσεις αυτές, λοιπόν, ενισχύονται από την αυξανόμενη δυσπιστία των πολιτών απέναντι στα καθιερωμένα πολιτικά δίκτυα και θεσμούς. Παράλληλα, οι γεωπολιτικές ανατροπές και οι έντονες αντιφάσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και παγκόσμια επιτείνουν το φαινόμενο, προσφέροντας πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση του λαϊκισμού —αν όχι της δημαγωγίας— και του εθνικισμού ως αφηγηματικά εργαλεία ικανά να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση της πορείας των εξελίξεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Alice Weidel: The unlikely leader driving the far-right AfD to new heights, El Pais, διαθέσιμο εδώ
- Όταν οι Ναζί έστελναν στους Εβραίους «εισιτήρια απέλασης» – Η ομοιότητα με την καμπάνια του AfD, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Musk interviews German far-right frontwoman, BBC, διαθέσιμο εδώ
