Του Νίκου Πέτροβα,
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπως γνωρίζουμε, αποτελεί ένα ορόσημο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Η αρχή της εξέγερσης έγινε στις 14 Νοεμβρίου 1973, που σπουδαστές και φοιτητές κατέλαβαν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς, που είχε επιβληθεί από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο την 21η Απριλίου 1967.
Στις 17 Νοεμβρίου 1973, η εξέγερση αυτή κατεστάλη από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο, ο οποίος χρησιμοποίησε κάθε δυνατό μέσο ώστε να διαλύσει την αντιδικτατορική εκδήλωση. Εν τέλει, το δικτατορικό καθεστώς του Γεώργιου Παπαδόπουλου κατέπεσε στις 23 Ιουλίου του 1974. Στο σημείο αυτό, ο Πρόεδρος Φαίδων Γκιζίκης και ο αντιστράτηγος Ιωάννης Ντάβος κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αποκαταστήσει το δημοκρατικό πολίτευμα στη χώρα.
Για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου πραγματοποιήθηκαν τρεις δίκες. Η δίκη των Πρωταιτίων της Χούντας, η δίκη των Βασανιστών της Χούντας και η δίκη του Πολυτεχνείου. Σε αυτές τις δίκες, η Δικαιοσύνη κλήθηκε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας, αφού οι αποφάσεις της εκτόνωσαν την πολιτική πίεση εκείνης της περιόδου.
Η δίκη των Πρωταιτίων της Χούντας
Η δίκη των Πρωταιτίων της Χούντας άρχισε στις 28 Ιουλίου 1975 στον χώρο των δικαστικών φυλακών Κορυδαλλού και διεξήχθη από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών.
Κατά την έναρξη της δίκης, ο Εφέτης και Πρόεδρος του δικαστηρίου, Ιωάννης Ντεγιάννης, εκφώνησε τα ονόματα των κατηγορουμένων που στο σύνολό τους ήταν 24. Αρχικά, τους έκανε ερωτήσεις που αφορούσαν, κυρίως, τα προσωπικά τους στοιχεία αλλά και την οικογενειακή τους κατάσταση. Οι πρώτοι κατηγορούμενοι που απολογήθηκαν ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο Στυλιανός Παττακός και στη συνέχεια ακολούθησαν οι υπόλοιποι. Έπειτα, με το πέρας των καταθέσεων, ο εισαγγελέας απηύθυνε τις κατηγορίες που σχετίζονταν με τα αδικήματα της εσχάτης προδοσίας και της στάσης. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθισαν μόνο οι υπαίτιοι του πραξικοπήματος κι αυτό συνέβη, διότι το αδίκημα χαρακτηρίστηκε ως στιγμιαίο κι όχι ως συνεχές με αποτέλεσμα να εξαιρεθεί από τη δίκη η πλειονότητα των συμμετεχόντων της χούντας. Θεωρήθηκε, λοιπόν, πως οι κατηγορούμενοι σχεδίασαν και οργάνωσαν το σχέδιο των ενεργειών και ολοκλήρωσαν το πραξικόπημα με τη βοήθεια των υπάκουών τους. Η επόμενη δίκη ορίστηκε στις 30 Ιουλίου 1975. Στη δίκη αυτή κατέθεσαν συνολικά 65 μάρτυρες κατηγορίας, οι οποίοι προέρχονταν από την πολιτική σκηνή της χώρας.
Η απόφαση του δικαστηρίου εκδόθηκε στις 23 Αυγούστου 1975. Στους κατηγορουμένους Παπαδόπουλο Γ., Μακαρέζο, Παττακό, Αγγελή, Ιωαννίδη, Λέκκα, Ρουφογάλη, Λαδά, Παπαδόπουλο Κ., Μπαλόπουλο, Καραμπέρη, Γκαντώνα, Τσάκα, Ντερτιλή και Κωνσταντόπουλο δεν αναγνωρίστηκε κανένα ελαφρυντικό, καθώς δεν πρόεκυπτε ο πρότερος έντιμος βίος που επικαλέστηκαν. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Στυλιανός Παττακός και ο Νικόλαος Μακαρέζος καταδικάστηκαν σε θανατική ποινή περί στάσης στρατιωτικών και σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία. Στο μεγαλύτερο μέρος των κατηγορουμένων επιβλήθηκε η ποινή της ισόβιας κάθειρξης, ενώ μόνο σε 5 από αυτούς επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης από 5 έως 20 έτη. Οι μοναδικοί κατηγορούμενοι που αθωώθηκαν λόγω αμφιβολιών ήταν οι Αλέξανδρος Χατζηπέτρος και Κωνσταντίνος Καρύδας.
Ύστερα από την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής μετέτρεψε τις θανατικές ποινές των καταδικασθέντων σε ισόβιες καθείρξεις, επηρεασμένος από τις αποφάσεις των υπόλοιπων χωρών της Ευρώπης, που είχαν αρχίσει να καταργούν τη θανατική ποινή.
Η δίκη των Βασανιστών της Χούντας
Η δίκη των Βασανιστών ουσιαστικά απαρτίζεται από μία σειρά δικών, οι οποίες αφορούσαν τους βασανισμούς που άσκησαν αξιωματικοί και οπλίτες της Εθνικής Ασφάλειας και του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΑΤ-ΕΣΑ) κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Η πρώτη σημαντική δίκη άρχισε στις 7 Αυγούστου του 1975 για τους 32 κατηγορούμενους και αφορούσε τα βασανιστήρια που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1968-1974. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1975, εκδόθηκε η απόφαση του Στρατοδικείου, σύμφωνα με την οποία οι πρώην διοικητές του ΕΑΤ-ΕΣΑ (Θεοφιλογιαννάκος, Σπανός, Χατζηζήσης και Τσάλας) είχαν και τις βαρύτερες ποινές.
Η δεύτερη δίκη του ΕΑΤ-ΕΣΑ άρχισε στις 13 Οκτωβρίου 1975 στο Διεθνές Στρατοδικείο Αθηνών και οι κατηγορούμενοι ήταν ως επί το πλείστον οι ίδιοι με αυτούς της πρώτης δίκης. Στις 9 Δεκεμβρίου, το Στρατοδικείο Αθηνών εξέδωσε την απόφαση κατά την οποία καταδικάστηκαν οι 23 από τους 36 κατηγορούμενους και η ηγετική ομάδας του ΕΑΤ-ΕΣΑ είχε εκ νέου τις πιο βαριές ποινές.
Κατά την πάροδο του χρόνου τελέσθηκαν κι άλλες δίκες που αφορούσαν τους βασανισμούς πολιτών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, όπως η δίκη του Ναυτικού που ξεκίνησε στις 8 Δεκεμβρίου 1975 στο Διαρκές Ναυτοδικείο Πειραιά και αφορούσε τους βασανισμούς που τέλεσαν 6 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού στο παροπλισμένο καταδρομικό «Έλλη», καθώς επίσης και η δίκη της Ασφάλειας των Αθηνών που έγινε στις 11 Νοεμβρίου 1975 στη Χαλκίδα, στην οποία βρέθηκαν κατηγορούμενοι 14 αστυνομικοί, αξιωματικοί, αρχιφύλακες και αστυφύλακες.
Η δίκη του Πολυτεχνείου
Η δίκη για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου πραγματοποιήθηκε περίπου δύο χρόνια μετά. Πιο συγκεκριμένα, το ημερολόγιο έγραφε 16 Οκτωβρίου 1975 όταν ξεκίνησε η δίκη στο Πενταμελές Εφετείο Αθηνών
Το πρωί της 16ης Οκτωβρίου 1975 ξεκίνησε η Δίκη σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού, με τα μέτρα ασφαλείας να είναι δρακόντεια. Πρόεδρος του Δικαστηρίου ήταν ο Ιωάννης Κουσουλός, εισαγγελέας ο Νικόλαος Γανώσης, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της σύνθεσης του Δικαστηρίου ήταν οι Π. Καλκαβούρας, Γ. Μαρκουλάκης, Α. Σακελλαριάδης και Κ. Καινούργιος.
Το επόμενο διάστημα απολογήθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι της επίθεσης. Οι ακροάσεις ολοκληρώθηκαν με τις απολογίες των ηγετών του δικτατορικού καθεστώτος, του Γεώργιου Παπαδόπουλου και του Δημήτριου Ιωαννίδη. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης υποστήριξε τις ενέργειες του στρατού, λέγοντας πως δεν υπήρχε πρόθεση αιματηρών επεισοδίων αλλά μια προσπάθεια εκφοβισμού με σκοπό την αναστολή της εξέγερσης, ενώ κατηγόρησε τα κομμουνιστικά κόμματα υποστηρίζοντας πως αυτά σχεδίασαν και οργάνωσαν τα συμβάντα του Πολυτεχνείου.
Τελευταίος απολογήθηκε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο Παπαδόπουλος, παρόλο που υποστήριξε τη βιαιότητα του στρατού, αντιθέτως, δεν έκανε το ίδιο με τις αστυνομικές δυνάμεις για τις οποίες παραδέχθηκε πως προέβησαν σε ανεξέλεγκτη άσκηση βίας.
Στις 30 Δεκεμβρίου 1975, το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών εξέδωσε την απόφαση και οι ποινές διέφεραν ανάλογα με τα αδικήματα που είχε διαπράξει ο κάθε ένοχος. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης, υποστράτηγος, αρχηγός της ΕΣΑ, τιμωρήθηκε με 7 φορές ισόβια κάθειρξη για ηθική αυτουργία σε επτά ανθρωποκτονίες εκ προθέσεως, 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για 38 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση προς διάπραξη κακουργημάτων και πλημμελημάτων και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Στον Γεώργιο Παπαδόπουλο επιβλήθηκε η ποινή 25 χρόνια κάθειρξης για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονίες εκ προθέσεως και απόπειρες ανθρωποκτονιών και 10 χρόνια στέρησης των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Οι υπόλοιποι καταδικασθέντες ήταν οι Βαρνάβας, Ντερτιλής, Μαυροειδής, Ζαγοριαννάκος, Καραγιάννης, Λυμπέρης, Σταυράκης, Χριστολουκάς, Ρουφογάλης, Κατσούλης, Μπουκλάκος, Καλύβας, Γουνελάς, Γιοβάννης, Ραφαηλάκης, Πίμπας, Καραδήμας και Νηστικάκης, στους οποίους επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης από 10 μήνες έως 3 φορές ισόβια κάθειρξη και στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτέλεσε, ίσως, τον σημαντικότερο σταθμό στην ιστορία της Ελλάδας, ύστερα από τον εμφύλιο πόλεμο. Οι δίκες που σχετίζονταν με την περίοδο της Χούντας έκλεισαν οριστικά την πόρτα στο δικτατορικό καθεστώς που ίσχυε από τον Απρίλιο του 1967. Η αμφιλεγόμενη αυτή περίοδος είχε μόλις ολοκληρωθεί και η πτώση της Δικτατορίας έφερε στο προσκήνιο τη Δημοκρατία, με εκφραστή της τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αλιβιζάτος Νικόλαος (2016), Ένα ξεχασμένο επίτευγμα: Οι Δίκες των χουντικών», Η Μεταπολίτευση ΄74-΄75 Στιγμές μιας μετάβασης, Αθήνα: εκδ. Θεμέλιο
- Ροδάκης Περικλής (1976), Οι Δίκες των Βασανιστών της Επταετίας (τόμος 1), Αθήνα: εκδ. Δημοκρατικοί Καιροί
- Ροδάκης Περικλής (1976), Οι Δίκες της Χούντας» πλήρη πρακτικά Δίκη του Πολυτεχνείου (τόμος 3), Αθήνα: εκδ. Δημοκρατικοί Καιροί
- Η Δίκη του Πολυτεχνείου, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Δίκη της Χούντας ξεκίνησε με την ερώτηση του προέδρου στον Παπαδόπουλο «Τι δουλειά κάνετε», mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
