Του Γιώργου Τσακμάκη,
Ας κάνουμε όλοι μαζί ένα υποθετικό ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο. Ας υποθέσουμε ότι είμαστε μέλη της βασιλικής οικογένειας μια χώρας της Δυτικής Ευρώπης κατά τον 16ο με 17ο αιώνα.
Είστε, λοιπόν, μέσα σε ένα πελώριο παλάτι με υπερπολυτελέστατα έπιπλα και με αφθονία από τα πιο νόστιμα φαγητά. Τις οικιακές εργασίες τις έχει αναλάβει το υπηρετικό προσωπικό, ενώ τα κτήματά σας τα καλλιεργούν οι χιλιάδες εργάτες σας. Εσείς απολαμβάνετε τις ανέσεις που σας έχει προσφέρει απλόχερα η ζωή και τα παιδιά σας παίζουν αμέριμνα σε ένα από τα εκατοντάδες δωμάτια του μεσαιωνικού σας κάστρου. Ωστόσο, κάποια στιγμή παρατηρείτε ένα ξαφνικό πρήξιμο στις αρθρώσεις σας που συνοδεύεται από έντονο πόνο, γεγονός που σας αναγκάζει να βγείτε έστω και προσωρινά από τον όμορφο κόσμο, ηθικό (στο μυαλό σας), αγγελικά πλασμένο στον οποίο ζείτε και να έρθετε ενδεχομένως για πρώτη φορά σε επαφή με τα πραγματικά προβλήματα της ζωής. Μόλις διαπιστώσατε ότι έχετε ποδάγρα!
Πράγματι, η συγκεκριμένη ασθένεια, της οποίας το όνομα ποικίλει στην καθομιλουμένη, μιας και συχνά αναφέρεται ως ποδάγρα ή ουρικό οξύ, τους περασμένους αιώνες προσέβαλλε σε μεγάλο βαθμό τους βασιλείς και τους ευγενείς. Αυτό μόνο τυχαίο δεν ήταν, καθώς η ουρική αρθρίτιδα, όπως είναι το επιστημονικό όνομα της νόσου, σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Η συχνή κατανάλωση κρέατος, γλυκών και αλκοολούχων ή ανθρακούχων ποτών σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή (η οποία ήταν προνόμιο και ταυτόχρονα απειλή των βασιλικών οικογενειών τους περασμένους αιώνες), αλλά και την κληρονομική προδιάθεση οδηγεί σε αύξηση του ουρικού οξέος του αίματος. To γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα αποθήκευσης του ουρικού οξέος με τη μορφή κρυστάλλων στις αρθρώσεις.
Συμπτώματα της ασθένειας
Το όνομα ποδάγρα είχε αποδοθεί ιστορικά στην ασθένεια καθώς οι ασθενείς εμφάνιζαν πρήξιμο —διάταση στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού. Πλέον, αυτό το όνομα έχει καταρριφθεί επιστημονικά, καθώς έχει αποδειχθεί πως η ασθένεια προσβάλλει πληθώρα αρθρώσεων στις οποίες συγκαταλέγονται τα γόνατα, οι αγκώνες και οι αρθρώσεις της παλάμης. Η συσσώρευση κρυστάλλων ουρικού οξέος στις συγκεκριμένες αρθρώσεις θα προκαλέσει:
- έντονο πόνο
- εφίδρωση
- πρήξιμο
- ερυθρότητα
- αίσθηση αυξημένης θερμότητας στην περιοχή της επίμαχης άρθρωσης
Τα παραπάνω συμπτώματα επιμένουν κατά μέσο όρο για 1-2 εβδομάδες.
Η βιοχημεία της νόσου
Το ουρικό οξύ αποτελεί τελικό προϊόν του μεταβολισμού των πουρινών. Οι πουρίνες αποτελούν μια κατηγορία οργανικών αζωτούχων ενώσεων που περιέχονται σε σχετικά υψηλή συγκέντρωση, όχι μόνο στις τροφές που αναφέρθηκαν προηγουμένως, αλλά και φυσιολογικά και στα ίδια μας τα κύτταρα, καθώς στις πουρίνες συγκαταλέγονται οι 2 από τις 5 αζωτούχες βάσεις που συμμετέχουν στη σύνθεση του DNA και του RNA, η αδενίνη και η γουανίνη. Εκτός αυτών, αποτελούν δομικό λίθο και διφωσφορικών καθώς και τριφωσφορικών νουκλεοτιδίων. Οι πουρίνες, μέσω μιας σειράς μεταβολικών αντιδράσεων, μετατρέπονται σε ξανθίνη, από την οξείδωση της οποίας εν συνεχεία θα προκύψει το ουρικό οξύ. Η διάχυση πουρινών στο αίμα και στον υπόλοιπο οργανισμό μπορεί να είναι και αποτέλεσμα κυτταρικής απόπτωσης ή τραυματισμού.
Επιδημιολογία της νόσου
Η ουρική αρθρίτιδα εμφανίζεται 3-5 φορές συχνότερα στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες. Oι γυναίκες είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν συμπτώματα της νόσου μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό συμβαίνει γιατί τα οιστρογόνα που παράγονται σε μεγάλες ποσότητες κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου, και κυρίως πριν την ωορρηξία, αυξάνουν την αποβολή ουρικού οξέος, μέσω της ελάττωσης της επαναρρόφησής από τα ουροφόρα σωληνάρια. Ταυτόχρονα, προκαλεί διαστολή των αιμοφόρων αγγείων, αυξάνοντας την παροχή αίματος στους νεφρούς και, άρα, τον ρυθμό σπειραματικής διήθησης, δηλαδή της απομάκρυνσης ουρικού οξέος από την αιματική κυκλοφορία και της εισόδου του στα ουροφόρα σωληνάρια.
Η ασθένεια αυτή, πλέον, είναι πιο συνηθισμένη στη δύση, λόγω των πιο ανθυγιεινών συνηθειών διατροφής. Οι κάτοικοι των Ευρωπαϊκών χωρών, όπως και στην Αμερική, τείνουμε να καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες, όπως τα ανθρακούχα ποτά.
Διάγνωση
H πιο απλή μορφή διάγνωσης που αξιοποιείται για την εξακρίβωση της νόσησης με ουρική αρθρίτιδα είναι η συνηθισμένη εξέταση αίματος. Σας προκαλώ να αναζητήσετε στη σελίδα με τους βιοχημικούς δείκτες των τελευταίων σας εξετάσεων την τιμή του ουρικού οξέος. Ενδεχομένως, δεν είχατε παρατηρήσει ποτέ ότι το ουρικό οξύ είναι δείκτης που μετράμε ακόμη και σε ένα τυπικό check-up.
Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι διάγνωσης που στοχεύουν στην πιο προσεκτική εξέταση της επίμαχης άρθρωσης που επηρεάστηκε από την ασθένεια. Σε αυτές συγκαταλέγονται η λήψη αρθρικού υγρού καθώς και μέθοδοι απεικόνισης (υπέρηχος, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία και ακτινογραφία).
Θεραπεία
Στην αντιμετώπιση της ουρικής αρθρίτιδας μπορεί να βοηθήσει η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, που περιλαμβάνει ιβουπροφίνη (καταπραϋντική και αντιφλεγμονώδης χημική ουσία που αποτελεί και τη δραστική ουσία του γνωστού σε όλους μας Algofren), ναπροξένη, κορτικοστεροείδη και σπανιότερα κολχικίνη. H δράση της τελευταίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς προσδένεται στην τουμπουλίνη, την κύρια πρωτεΐνη των μικροσωληνίσκων, η οποία μεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά των κυττάρων. Η λήψη της κολχικίνης, λοιπόν, παρεμποδίζει τη μεταφορά και τον πολλαπλασιασμό ουδετερόφιλων λευκών αιμοσφαιρίων στις επίμαχες αρθρώσεις. Ως αποτέλεσμα, ελαττώνεται η φαγοκυττάρωση των κρυστάλλων ουρικού οξέος, μηχανισμός που σε αντίθετη περίπτωση θα προήγαγε τη φλεγμονώδη απόκριση.
Εξίσου αποτελεσματική μπορεί να αποβεί και η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής για τη μακροπρόθεσμη αποφυγή της εμφάνισης ποδάγρας. Αυτός οφείλει να βασίζεται στη συχνή σωματική άσκηση και στην επιλογή υγιεινών τροφών με χαμηλά επίπεδα πουρινών, όπως το λευκό κρέας, τα φρούτα, τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί. Με αυτόν τον τρόπο, εκτός από τη μεταβολική σύνθεση του ουρικού οξέος, θα αντιμετωπιστεί και η παχυσαρκία που συνδέεται με την εμφάνιση ποδάγρας. Ταυτόχρονα, είναι σημαντική και η συχνή ενυδάτωση, καθώς θα συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία των νεφρών αυξάνοντας την αποβολή ουρικού οξέος και ελαττώνοντας την κατακράτησή του.
Ποιος, λοιπόν, πιστεύει ακόμη ότι οι βασιλιάδες είχαν λύσει ανέκαθεν όλα τα προβλήματα τους;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gout, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Gout, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Gout, National Institutes of Health, διαθέσιμο εδώ
