Της Γεωργίας Σαχινίδου,
Η παγκοσμιοποίηση, θέμα που απασχολεί σημαντικά τους επιστήμονες τα τελευταία χρόνια, αποτελεί ένα πολύπλευρο φαινόμενο με πολυποίκιλες απόψεις, επηρεάζοντας ευρύ φάσμα οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών συγκρούσεων κι επιπτώσεων. Οι συζητήσεις για την παγκοσμιοποίηση άρχισαν κατά τη δεκαετία του 1990, όταν ξεκίνησε να υπάρχει μεγαλύτερη πρόσβαση στην τεχνολογία αλλά κι οι προσδοκίες για την περαιτέρω ανάπτυξη της. Ο εκσυγχρονισμός των χρόνων αυτών, ταυτίστηκε από τους μελετητές με τον όρο «παγκοσμιοποίηση». Οι επιστήμονες είναι κι ήταν διχασμένοι ως προς τα θετικά και τα αρνητικά, τα οποία είναι αμφιταλαντευόμενα μέχρι και σήμερα.
Ως παγκοσμιοποίηση ορίζεται η ιστορική εξέλιξη που παρατηρείται κατά τις τελευταίες δεκαετίες και που οδηγεί στη συνεχώς αυξανόμενη, πλην όμως κατευθυνόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ των χωρών της γης, σε επίπεδο αρχικά οικονομικό και στη συνέχεια τεχνολογικό και πολιτισμικό. Βασικό αρνητικό σημείο της παγκοσμιοποίησης είναι η εισοδηματική ανισότητα κι η εκμετάλλευση των αναπτυσσόμενων χωρών. Ειδικότερα, η ενοποίηση των χωρών, παρόλο που στην επιφάνεια φαίνεται ότι με τη συμβολή της, μειώνει το χάσμα μεταξύ των αναπτυγμένων—αναπτυσσόμενων χώρων, ενισχύει αρνητικά την απόσταση των πλουσίων με τους φτωχούς. Οι πολυεθνικές εταιρείες αναζητούν πλήθος εύκαιρων χεριών, νόμιμων και μη, γι’ αυτό καταλήγουν στη φθηνή εργασία όπως στο να εργάζονται παιδιά κι άτομα από χώρες που είναι φτωχές και διεφθαρμένες. Όλο αυτό γίνεται, καθώς οι εταιρείες αυτές επιθυμούν να μεγαλώσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με τον πιο εύκολο τρόπο.
Πρόβλημα, επίσης, αποτελεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Με τον όρο αυτό εννοούμε, την απειλή, η οποία προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση ενάντια στο περιβάλλον λόγω της ανάπτυξης που θα γνωρίσουν με την ενοποίηση οι χώρες. Πιο αναλυτικά, η εξέλιξη της εκβιομηχάνισης, η οποία θεωρείται το επόμενο στάδιο στη παγκοσμιοποίηση, θα δημιουργήσει κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό καυσαέρια και μόλυνση απ’ ότι υπήρξε πριν. Αυτό όχι μόνο θα επηρεάσει την υγεία του ανθρώπου αλλά και το περιβάλλον. Ο αέρας θα μολυνθεί, η χλωρίδα κι η πανίδα θα καταστραφούν, ενώ θα υπάρξει και απώλεια της βιοποικιλότητας. Επιπλέον, εκτός από τη μόλυνση, για τη δημιουργία περισσότερων βιομηχανιών θα αναγκαστεί να γίνει η αποψίλωση των δασών, προκαλώντας πρόσθετα προβλήματα από αυτά που υπήρχαν.
Άλλο αρνητικό αντίκτυπο που έχει η παγκοσμιοποίηση θεωρείται η απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας. Πιο συγκεκριμένα, με την ενσωμάτωση των χωρών δημιουργείται ομογενοποίηση ανάμεσα τους, γεγονός που μπορεί να επιφέρει την απώλεια εθίμων, κουλτούρας και παραδόσεων. Από την εποχή της αποικιοκρατίας διαφαίνεται η άρνηση της Δύσης στις ανατολικές κουλτούρες και την επιθυμία εξάλειψης ή του εκδυτικισμού τους. Με την παγκοσμιοποίηση το φαινόμενο αυτό, έχει τη δυνατότητα να οξυνθεί κι ιδιαίτερα με την ομογενοποίηση, η οποία θα ασκήσει έντονη επιρροή στις ήδη περιθωριοποιημένες κουλτούρες κι ομάδες. Η απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς παίζει καθοριστικό ρόλο, διότι η αίσθηση του ανήκειν αποτελεί σημείο τομής στη ζωή του ανθρώπου κι ιδίως όταν η πολιτιστική κληρονομιά για ορισμένους λόγους και μη έχει διωχθεί κι έχει επιβληθεί η εξαφάνιση της.
Παραπάνω αναλύσαμε τα αρνητικά της παγκοσμιοποίησης, πράγμα το οποίο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν θετικές συνέπειες, καθώς εμφανίζονται σφοδρές διχογνωμίες. Μια αντίφαση σε σχέση με τα αρνητικά που παρατηρείται, είναι η οικονομική άνοδος κι εξέλιξη. Αναλυτικότερα, με την εκβιομηχάνιση αυξάνεται η δημιουργία εργασίας, επενδύσεων κι η ανάπτυξη του εμπορίου, αφού οι χώρες πλέον είναι πιο προσβάσιμες χωρίς σύνορα, ως μια ενιαία χώρα με κοινό στόχο. Επιπλέον, συμβάλλει στη μείωση του χάσματος μεταξύ των φτωχών και των πλούσιων χωρών, προσφέροντας θέσεις εργασίας κι έναν καλύτερο τρόπο διαβίωσης στους ανθρώπους που δεν είχαν αυτή την ευκαιρία.
Ακόμη μια άλλη θετική συνέπεια αποτελεί η πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές. Με άλλα λόγια, όπως προείπαμε, επειδή οι χώρες έχουν ενσωματωθεί η μία με την άλλη, ανοίγουν τα σύνορα για την παγκόσμια αγορά, ενισχύοντας την οικονομία. Με τον τρόπο αυτό, επωφελούνται κι οι πελάτες που δεν θα είχαν πρόσβαση στα προϊόντα και στις επιχειρήσεις αυτές, χωρίς την παγκοσμιοποίηση. Έτσι, παρουσιάζονται νέες ευκαιρίες διεθνώς με την ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά αυξάνεται και το κέρδος των αγορών συναλλάσσοντας προϊόντα, ενώ οι συναλλαγές αυτές συνδράμουν στη δημιουργία νέων καινοτόμων ιδεών, που δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμα.
Ένα επιπρόσθετο θετικό θεωρείται η πολιτιστική ανταλλαγή, η όποια προξενείται από τη συναναστροφή με άλλους πολιτισμούς εξαιτίας των ανθρώπων. Για την ακρίβεια, αυτή η λεγόμενη «ομογενοποίηση» φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, ανταλλάσσοντας τις κουλτούρες και την πολιτιστική κληρονομιά τους, αλλά και συνεισφέροντας στην επικράτηση και τον εναγκαλισμό τους. Με τη βοήθεια του κάθε ανθρώπου οι πολιτισμοί που θα εξαφανίζονταν έχουν άλλη μια ευκαιρία να βιώνονται από γενιά σε γενιά, αλλά και να απαρτίζονται από ανθρώπους, οι οποίοι τις απολαμβάνουν και τις αποδέχονται, ενώ ταυτόχρονα δεν υπάρχει απειλή να παύσουν να υπάρχουν.
Συνάγεται λοιπόν, εύλογα το συμπέρασμα, ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά θέματα του 20ου αιώνα, καθώς επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής αλλά και προϋποθέτει μια εξέλιξη της κοινωνίας προς το καλύτερο. Πράγματι, τα αρνητικά και τα θετικά είναι πολλά, όμως μια μονόπλευρη θετική ή αρνητική απάντηση δεν είναι εφικτή. Η πολιτισμική κληρονομιά, η οικονομική ανάπτυξη κι ο τομέας παγκόσμιας αγοράς είναι λίγες από τις συνέπειες που μπορούν να ληφθούν είτε θετικά είτε αρνητικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Globalization, en.m.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Globalization – Pros and cons, researchgate.net, διαθέσιμο εδώ
- Παγκόσμια ιστορία της σύγχρονης ιστοριογραφίας, Georg G. Iggers, Edward Wang με τη συνεργασία της S. Mukherjee (μετάφραση Πελαγία Μαρκάτου), Εκδ. Οίκος Νεφέλη, Αθήνα, 2015
