Της Εύης Κατέλα,
Η διαδοχή του Κώστα Σημίτη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ήταν αδύνατο να μη πέσει θύμα σύγκρισης με την πολιτική δράση και το σθένος του προκατόχου του, Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Κ. Σημίτης ανέλαβε την προεδρία του κόμματος το 1996, μετά από παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου λόγω επιδείνωσης των προβλημάτων υγείας του. Στη ψηφοφορία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, ο Σημίτης προσπάθησε να πλαισιώσει τους εκσυγχρονιστές, προκειμένου να πετύχει τους στόχους του για οικονομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας σε ευρωπαϊκή. Η νίκη του στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ και η παραμονή του στην εξουσία για δύο τετραετίες (1996-2000 και 2000-2004) συνοδεύτηκαν από μία σειρά αποφάσεων, κρίσεων και προκλήσεων, που σε μεγάλο βαθμό αξιολογήθηκαν με γνώμονα την πολιτική που είχε χαράξει ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Η πρώτη μεγάλη κρίση, την οποία κλήθηκε να διαχειριστεί ο νέος Πρωθυπουργός, αφορούσε ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στην κρίση των Ιμίων, η οποία ξέσπασε το 1996. Ήδη από το Δεκέμβριο του 1995, οι τουρκικές δυνάμεις προσάραξαν τουρκικό πλοίο στην Ανατολική Ίμια, αρνήθηκαν την ελληνική βοήθεια και δήλωσαν ότι βρίσκονταν σε τουρκικά χωρικά ύδατα. Τέσσερις ημέρες αργότερα, ανακοίνωσαν στην ελληνική κυβέρνηση, ότι τα Ίμια αποτελούν τμήμα της τουρκικής επικράτειας. Η Ελλάδα έστειλε τη δική της απάντηση στις 9 Ιανουαρίου του 1996, επικοινωνώντας την ανησυχία της για την εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τα γεγονότα έτρεχαν με ταχείς ρυθμούς.
Στις 24 Ιανουαρίου του 1996, δημοσιοποιήθηκε στους Έλληνες πολίτες μέσω τηλεοπτικού σταθμού, η παρουσία του τουρκικού πλοίου «Φιγκέν Ακάτ» σε ελληνικά ύδατα και η παράλληλη στάση της Τουρκίας. Την επομένη, ο Δήμαρχος Καλύμνου με άλλα τρία άτομα τοποθέτησαν την ελληνική σημαία στην Ανατολική Ίμια. H αντιπαράθεση συνεχίστηκε με την αφαίρεση της ελληνικής σημαίας από Τούρκους δημοσιογράφους και την ύψωση της τουρκικής. Την επόμενη κιόλας μέρα, 28 Ιανουαρίου, Έλληνες ναύτες επανατοποθέτησαν τη γαλανόλευκη σημαία, ενώ λίγο αργότερα έφτασαν επτά βατραχάνθρωποι του Πολεμικού Ναυτικού στη περιοχή. Μέσα σε λίγες ώρες, τα ύδατα γύρω από τα Ίμια είχαν κατακλυστεί από είκοσι τέσσερα πολεμικά πλοία των δύο χωρών.
Οι δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης δεν άφηναν περιθώρια για αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη περιοχή και σε συνδυασμό με την απόφαση του αρχηγού του ΓΕΕΘΑ, να θέσει τις ένοπλες δυνάμεις σε κατάσταση συναγερμού, έδωσαν τη δική τους απάντηση στην Τουρκία. Η γειτονική χώρα, διεκδίκησε τη θέση της στη περιοχή, φοβούμενη ότι η Ελλάδα θα προέβαινε στην επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 ναυτικά μίλια, βασιζόμενη στο Δίκαιο της Θάλασσας. H χώρα μας προσπάθησε να διατηρήσει πιο διαλλακτική στάση, συμφωνώντας στην αποχώρηση των ενόπλων δυνάμεων, αλλά όχι στην υποστολή της σημαίας, το μήνυμα αυτό στάλθηκε και στις ΗΠΑ, οι οποίες ζητούσαν την αποφυγή μίας ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ των Ελλάδας και Τουρκίας.
Η κορύφωση της κρίσεως έγινε στις 31 Ιανουάριου, όταν Τούρκοι καταδρομείς αποβιβάστηκαν στη Δυτική Ίμια. Οι κινήσεις του Έλληνα Πρωθυπουργού ήταν περιορισμένες είτε θα χρησιμοποιούσε βίαιες μεθόδους για την ανακατάληψη των Ιμίων, με ρίσκο το ξέσπασμα μίας γενικευμένης σύρραξης, είτε θα αποδεχόταν την πρόταση των Αμερικανών για αμοιβαία αποχώρηση από την περιοχή (no men, no flags, no ships). Ο Πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, μέσα σε μία ώρα, είχε αποδεχθεί την πρόταση των ΗΠΑ. Από το βήμα της Βουλής, ο Σημίτης ευχαρίστησε του Αμερικάνους για την καίρια επέμβασή τους στο ζήτημα των Ιμίων. Ήταν μία δήλωση, όμως, που προκάλεσε τις αντιδράσεις των Ελλήνων, καθώς φάνηκε ότι ο νέος Πρωθυπουργός ενέπιπτε στις πιέσεις των εξωτερικών παραγόντων.
Είκοσι χρόνια πριν το ξέσπασμα της κρίσεως των Ιμίων, η Ελλάδα είχε βρεθεί αντιμέτωπη με μία άλλη πρόκληση της Τουρκικής πλευράς. Τον Αύγουστο του 1976, δύο χρόνια μετά την εισβολή στην Κύπρο, οι Τούρκοι έκαναν την επανεμφάνισή τους στο Αιγαίο με το ερευνητικό πλοίο «Χόρα», βορειοανατολικά της Λέσβου, για έρευνες εντός της υφαλοκρηπίδας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας, διαμήνυσε ότι η Ελλάδα ήταν έτοιμη και για πόλεμο και για ειρήνη. Στη συνέχεια, ζήτησε να ενημερωθεί ο Γεώργιος Μαύρος, ως επικεφαλής της Ένωσης Κέντρου και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Αμέσως μετά, ενημερώθηκε και ο Ανδρέας Παπανδρέου, ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, το οποίο τότε ήταν τρίτο κόμμα. Ο Παπανδρέου βρισκόταν σε περιοδεία στη Θράκη, όταν ενημερώθηκε για την απειλή του Αιγαίου από τους Τούρκους. Ως ένα πρόσωπο, το οποίο ήξερε να δείχνει πυγμή και να υπερασπίζεται την εθνική κυριαρχία, προχώρησε σε μία δήλωση για τη δυναμική αντιμετώπιση του ζητήματος. Στην ουσία, ο Παπανδρέου ζητούσε την παρεμπόδιση της έρευνας, τη σύλληψη και τη βύθιση του σκάφους, μέσα από την ιστορική φράση «Βυθίσατε το Χόρα». Η δήλωσή του κρίθηκε από την κυβέρνηση, ως επικίνδυνη τακτική του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, μέχρι και σήμερα, 49 χρόνια μετά, υπάρχει ο θρύλος ότι η κίνηση του Ανδρέα Παπανδρέου αποτελούσε συναπόφαση των δύο πολιτικών ανδρών. Λίγες μέρες αργότερα, το «Χόρα» επέστρεψε στη Τουρκία.
Το χάσμα ανάμεσα στον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Κωνσταντίνο Σημίτη είχε μεγάλες διαστάσεις. Ο Σημίτης χάραξε τη δική του πολιτική, βασισμένη στον εκσυγχρονισμό και μέσα σ’ ένα ολοκληρωτικά ευρωπαϊκό κλίμα. Μέτρησε τις δικές του επιτυχίες και αντίστοιχα, αποτυχίες των αποφάσεων του και έφερε ένα νέο κύμα πολιτικών προσώπων, αλλά και πολιτικής στην πλέον Ελλάδα της Ευρωζώνης. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όμως, έμεινε στην ιστορία ως ένας αρχηγός, που ακόμη και σήμερα, επικαλούνται τόσο το όνομά του όσο και τους πολιτικούς του χειρισμούς στις μεγάλες κρίσεις εσωτερικού και εξωτερικού χαρακτήρα, που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Η δυναμική παρουσία του εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, σε συνδυασμό με τη ρητορική του και τη χαρισματική του πολιτική παρουσία γράφτηκε στην ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ίμια: Το χρονικό της κρίσης που «πυρπόλησε» τις ελληνοτουρικικές σχέσεις, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ελληνοτουρκική κρίση του 1976 και η περίφημη φράση του Α.Γ. Παπανδρέου «Βυθίσατε το Χόρα», protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- 29 χρόνια πριν: Ο Κώστας Σημίτη και η κρίση των Ιμίων, in.gr, διαθέσιμο εδώ
