Της Θεοδώρας Αλικάκου,
Τα αρχαία αθλητικά στάδια αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα των ιερών της αρχαιότητας. Εκεί οι διαγωνιζόμενοι συμμετείχαν με μάρτυρες τους θεούς, σε διαφόρων ειδών αγώνες, όπως αθλητικούς, μουσικούς, χορευτικούς, θεατρικούς κ.ά. Κατά την αρχαϊκή περίοδο, οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους αγώνες συστηματοποιήθηκαν και εφαρμόστηκε η τέλεσή τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Εκεί ενσαρκώθηκε το πραγματικό αθλητικό ιδεώδες και η ευγενής άμιλλα. Τα δώρα των νικητών ήταν άλλοτε συμβολικά άλλοτε υλικά. Ωστόσο, είχαν μικρότερη σημασία από την ίδια την άμιλλα. Το πιο γνωστό απ’ όλα τα στάδια αποτελεί αυτό της αρχαίας Ολυμπίας, όπου διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί αγώνες, μία από τις σημαντικότερες αθλητικές διοργανώσεις της αρχαιότητας.
Το αρχαίο αθλητικό στάδιο της Ολυμπίας είναι ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία της αρχαίας Ελλάδας, γνωστό κυρίως ως ο τόπος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων. Βρισκόταν στην περιοχή της Ολυμπίας, στην Πελοπόννησο και ήταν αφιερωμένο στο θεό Δία. Το στάδιο είχε μήκος περίπου 192 μέτρα και πλάτος 30 μέτρα, με χωρητικότητα που μπορούσε να φιλοξενήσει χιλιάδες θεατές. Ήταν κατασκευασμένο από φυσικά υλικά και η μορφή του ήταν απλή, αλλά εντυπωσιακή. Το στάδιο είχε διάφορες οικοδομικές φάσεις. Την αρχαϊκή περίοδο ήταν λιτό χωρίς τα πρανή που το περιβάλλουν και με ανοιχτή τη δυτική του πλευρά.
Έπειτα, κατά τον 5ο αι. π.Χ., η θέση του μεταβάλλεται πιο ανατολικά και βόρεια και διαμορφώνονται τα πρανή. Ανεξαρτητοποιείται από το υπόλοιπο ιερό. Το μήκος του κατά τον 4ο αι. π.Χ. είναι 212,50μ και το πλάτος του 28,50μ, ενώ η απόσταση από τις αφέσεις υπολογίζεται στα 192,28 μεγαλύτερες από του κλασικού σταδίου που είναι 186μ. Η χωρητικότητά του είναι πολύ μεγάλων διαστάσεων και συγκεκριμένα, χωράει μέχρι και 45.000 θεατές. Λιγοστά λίθινα καθίσματα υπάρχουν για τους επισήμους. Στο νότιο πρανές συναντάται η εξέδρα των Ελλανοδικών, αλλά και ο βωμός της Δήμητρας Χαμύνης.
Έπειτα, το αρχαίο στάδιο των Δελφών αποτελεί, επίσης, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα της χώρας. Κατασκευάστηκε τον 5ο αι. π.Χ. και βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του ιερού, βορειοδυτικά από το αρχαίο θέατρο. Το μήκος του είναι 177,55 μέτρα και το πλάτος 25,50 μέτρα, όσο περίπου ένα ρωμαϊκό στάδιο. Η γραμμή εκκίνησης, —άφεση— και το τέρμα διασχίζουν τις άκρες του στίβου και αποτελούνται από πλάκες με κατάλληλες βαθύνσεις για να τοποθετούν οι αθλητές τα πόδια τους. Το σχήμα του Σταδίου είναι αυτό της φουρκέτας, δηλαδή αποτελείται από δύο παράλληλες ζώνες εδράνων, χωρισμένες σε κερκίδες σε σχήμα ημικυκλίου. Η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 5.000 θεατές. Χαρακτηριστική, ακόμη, είναι η μνημειώδης τοξωτή γέφυρα και τα ασβεστολιθικά εδώλια, κατασκευασμένα μετά από δωρεά του Ηρώδη του Αττικού.
Το τρίτο στάδιο, στο οποίο θα αναφερθούμε, είναι της Νεμέας. Κατασκευάστηκε τον 4ο αι. π.Χ. και η χωρητικότητα του υπολογίζεται στους 35.000 με 40.000 θεατές. Σ’ αυτό, κάθε δύο χρόνια, γίνονταν πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη. Γύρω στο 270 π.Χ., οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, παρόλο που ο Άρατος ο Σικυώνιος το 235 π.Χ., επιχείρησε την επιστροφή των αγώνων στη Νεμέα. Μετά από ένα διάστημα, κατά το οποίο γίνονταν εναλλάξ στη Νεμέα και στο Άργος, οι αγώνες σύντομα μεταφέρθηκαν οριστικά στο Άργος.
Τέλος, το στάδιο Καλλιμάρμαρο είναι ένα στάδιο απείρου κάλλους στην καρδιά της Αθήνας, ανατολικά του Ζαππείου και βόρεια του λόφου του Αρδηττού. Εκεί τελούνταν η διάσημη γιορτή των Παναθηναίων προς τιμήν της θεάς της πόλης, Αθηνάς. Κατά το 329 π.Χ. επί Λυκούργου, επενδύθηκε με μάρμαρο, ενώ τα εδώλια μέχρι τότε ήταν ξύλινα. Γύρω στο 140 μ.Χ. επί Ηρώδη, το στάδιο ανακαινίστηκε και η χωρητικότητά του διευρύνθηκε κατά 50.000 θέσεις. Ωστόσο, κατά το Μεσαίωνα, άγνωστο κατά ποιους χρόνους συγκεκριμένα, το στάδιο απογυμνώθηκε από τα μάρμαρα του. Στη σύγχρονη εποχή, ο κλασικός Μαραθώνιος της Αθήνας έχει ως τερματισμό το στάδιο του Καλλιμαρμάρου ως αναφορά στους αγώνες της αρχαιότητας.
Τα παραπάνω αρχαία στάδια από την Ολυμπία και τους Δελφούς έως τη Νεμέα και το εμβληματικό Καλλιμάρμαρο δεν είναι απλώς μνημεία του παρελθόντος. Αποτελούν ζωντανές ερμηνείες ενός πολιτισμού, ο οποίος ανέδειξε την αξία του αθλητισμού, της ευγενούς άμιλλας και της ενότητας. Σ’ αυτά τα στάδια, επομένως, δεν προβάλλεται μόνο η ιστορία της Ελλάδας, αλλά και η διαρκή της επίδραση στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ας τα τιμήσουμε, διατηρώντας τα ζωντανά στις καρδιές και στη μνήμη μας, όπως αξίζει σε κάθε θησαυρό ανεκτίμητης αξίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καλτσάς Ν, (2008) Ολυμπία, Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων
- Archaic Period Culture, ime.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αρχαία στάδια της Ελλάδας, diazoma, διαθέσιμο εδώ
- Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού, elxefsis.com, διαθέσιμο εδώ
- Σταβέρης Σπύρος, Στάδιο Αρχαίας Νεμέας, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
