Του Ιωάννη Αμπατζίδη,
Στα τέλη Δεκεμβρίου, το τύπου Embraer 190 αεροσκάφος της Azerbaijan Airlines κατέπεσε κοντά στην πόλη Aktau του Καζακστάν, εγείροντας αμέσως τις υποψίες για τους λόγους της σύγκρουσης, αλλά και ανησυχία στο επιβατικό κοινό. Η πτήση κατευθυνόταν από την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, προς τη ρωσική πόλη του Γκρόζνυ βόρεια του Καυκάσου, όταν, αρχικά για αδιευκρίνιστους λόγους, άλλαξε την προκαθορισμένη πορεία του και προσπάθησε να προσγειωθεί στο Aktau, με την προσπάθεια αυτή να μην πετυχαίνει και το αποτέλεσμα αυτού του αεροπορικού δυστυχήματος να είναι 38 νεκροί και 29 τραυματίες από τους συνολικά 68 επιβάτες. Σύμφωνα με πλάνα που τραβήχτηκαν με τα κινητά τηλέφωνα, το αεροπλάνο φαίνεται να έκανε μια απότομη κάθοδο πριν τυλιχτεί στις φλόγες και εν τέλει συγκρουστεί. Τι προκάλεσε, όμως, την πτώση και γιατί το Καζακστάν βρέθηκε στη μέση μιας διπλωματικής μάχης με πολλαπλές διαστάσεις;
Αρχικά, όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες των εμπλεκομένων κρατών, αλλά και η Embraer δήλωσαν πως θα βοηθήσουν στις έρευνες και στην εξιχνίαση της υπόθεσης. Οι πρώτες θεωρίες συμπεριλάμβαναν την πτώση του αεροπλάνου εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών, τη σύγκρουση με σμήνος πουλιών που έπληξαν το αεροσκάφος, αλλά και την έκρηξη φιάλης οξυγόνου μέσα σε αυτό. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ρωσικές αρχές απευθείας αρνήθηκαν κάθε εμπλοκή με το συμβάν, με τον επικεφαλής της αρχής πολιτικής αεροπορίας της χώρας, Dmitry Yadrov, να κατηγορεί… την Ουκρανία και να δηλώνει πως Ουκρανικά drone που στόχευαν το Γκρόζνυ, σε συνδυασμό με τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, οδήγησαν στην αλλαγή πορείας του αεροσκάφους, πριν αυτό προσγειωθεί στη ρωσική πόλη. Όμως, λίγες μέρες αργότερα ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ilham Aliyev, κατηγόρησε πως η Ρωσία κατέρριψε το αεροσκάφος, με τον ίδιο να υποστηρίζει πως το αεροσκάφος χτυπήθηκε από το έδαφος, ενώ κατέστη ανεξέλεγκτο καθώς πέρα από τις βολές, ο ρωσικός στρατός χρησιμοποίησε και οπλισμό ηλεκτρονικού πολέμου.
Ο Aliyev δήλωσε πως η Ρωσία προσπάθησε να αποφύγει τις ευθύνες της και να αποστασιοποιηθεί, με τον Ρώσο πρόεδρο Putin, ναι μεν να απολογείται στον ομόλογο του, αλλά να εξακολουθεί να θεωρεί πως η Μόσχα δεν ευθύνεται για την πτώση του αεροσκάφους. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Putin απολογήθηκε μόνο όταν εντατικοποιήθηκαν οι κατηγορίες πως η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για την πτώση του αεροσκάφους, όπως έγινε και το 2014 όταν, υποστηριζόμενες από τη Ρωσία, δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία κατέρριψαν αεροσκάφος της Malaysian Airlines πάνω από Ουκρανικό έδαφος, σκοτώνοντας και τους 298 επιβαίνοντες. Οι σχέσεις Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας παραμένουν ευάλωτες όσο όλες οι μεριές αναμένουν τα αποτελέσματα των ερευνών, με τον Καζακστανό υφυπουργό Μεταφορών Talgat Lastayev να δηλώνει πως τα προκαταρκτικά ευρήματα θα δημοσιευθούν στα τέλη Ιανουαρίου.
Από τη μεριά του, το Καζακστάν αντιμετωπίζει μια ιδιαίτερα δύσκολη συνθήκη και προχωράει τη διαδικασία με μεγάλη προσοχή, προσπαθώντας να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στα δύο κράτη. Παρά την κεντρική τους θέση στις έρευνες, οι Καζακστανοί αξιωματούχοι προσπαθούν να κρατήσουν απόσταση από τη διαμάχη αυτή, ενώ τις πρώτες ώρες μετά το δυστύχημα οι αξιωματούχοι του φαινόταν να υποστηρίζουν τις ψευδείς ρωσικές υποθέσεις και ήθελαν να δώσουν αρκετές «ελευθερίες» σε Ρώσους ερευνητές, κάτι που θα έδινε στη Ρωσία διευρυμένη επιρροή και σίγουρα θα επηρέαζε την ορθή πορεία της έρευνας.
Με τη σειρά τους, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της χώρας μαζικά απείχαν από το να ερευνήσουν και να αναφέρουν τα αίτια της σύγκρουσης, με τις επίσημες πηγές να αναφέρουν συνεχώς πως το Καζακστάν καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να μάθει τι πραγματικά συνέβη, με τους αρμοδίους να υποστηρίζουν πως οι ενέργειες τους συμβαδίζουν με αυτές των διεθνών οδηγιών που τους έχουν δοθεί. Για παράδειγμα, ο υπουργός Μεταφορών του Καζακστάν, Marat Karabayev, ανέφερε τη Σύμβαση του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας στην προσπάθεια του να εξηγήσει γιατί τα μαύρα κουτιά του αεροσκάφους στάλθηκαν στη Βραζιλία, κάτι που φαίνεται πως σίγουρα θα «χαντακώσει» τη Ρωσία, δεδομένης της επιθυμίας του Κρεμλίνου να καταστείλει τα στοιχεία της κατάρριψης. Επιπλέον, η κυβερνητική εφημερίδα, Kazakhstanskaya Pravda, σε σχολιασμό της κατάστασης ανέφερε πως «το Καζακστάν υποστηρίζει την αντικειμενικότητα στην έρευνα αυτής της αεροπορικής καταστροφής», ενώ στη συνέχεια αναφέρθηκε πως «η απόφαση να σταλούν τα μαύρα κουτιά για αποκωδικοποίηση στη Βραζιλία αποτελεί εκδήλωση της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της αμεροληψίας του Καζακστάν». Από την άλλη, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς του Αζερμπαϊτζάν και επιρρίπτουν τις ευθύνες στη Ρωσία.
Οι λόγοι που οι αξιωματούχοι του Καζακστάν προσπαθούν να διατηρήσουν αυτήν την ουδετερότητα ποικίλουν, αλλά είναι και ιδιαίτερα ευδιάκριτες. Αμφότερες οι χώρες αποτελούν οικονομικούς εταίρους της χώρας, με το Καζακστάν να βαδίζει σε ένα «οικονομικό ναρκοπέδιο» όπου κάθε λάθος βήμα μπορεί να επιφέρει σοβαρά πλήγματα στην οικονομία της χώρας. Από τη μια μεριά, η Ρωσία ελέγχει τον αγωγό πετρελαίου που μεταφέρει πετρέλαιο από το κοίτασμα Tengiz στο βορειοδυτικό Καζακστάν, καθώς ο αγωγός και ο τερματικός του σταθμός καταλήγουν στο ρωσικό λιμάνι του Novorossiysk, καθιστώντας έτσι τη Ρωσία εμμέσως υπεύθυνη για το 80% των εξαγωγών πετρελαίου από το συγκεκριμένο κοίτασμα. Από την άλλη, Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν αποτελούν τους δύο βασικότερους κόμβους διέλευσης του εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης διαμέσου του «Middle Corridor». Επιπροσθέτως, το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν είναι εταίροι σε μια αναπτυσσόμενη κοινοπραξία για τη μεταφορά ενέργειας που παράγεται από ηλιακή και αιολική ενέργεια στις δυτικές αγορές, με τους Καζακστανούς αξιωματούχους συνεχώς να τονίζουν τη σημαντικότητα των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών.
Απομένει να δούμε τα αποτελέσματα της έρευνας και το πως αυτά θα επηρεάσουν τις σχέσεις του Καζακστάν με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Το μόνο σίγουρο είναι πως παγκοσμίως οι αντιδράσεις απέναντι στις, επί μια δεκαετία, τρομοκρατικές ενέργειες της Ρωσίας είναι πενιχρές, με τον Ρώσο πρόεδρο να είναι φανερό πως θεωρεί τη χώρα και τον εαυτό του ως «παντοδύναμους» όσο οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί, αλλά και τα εκάστοτε κράτη δεν λαμβάνουν ακόμα σκληρότερα μέτρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Aviation experts say Russia’s air defense fire likely caused Azerbaijan plane crash as nation mourns, AP, διαθέσιμο εδώ
- Kazakhstan caught in the middle of simmering Azerbaijani-Russian tension over jetliner crash, Eurasianet, διαθέσιμο εδώ
- What is known about a plane crash in Kazakhstan that Azerbaijan says was caused by Russia?, AP, διαθέσιμο εδώ
