Της Ευγενίας Ζαφείρη,
Το Πακιστάν και οι Μπαχάμες έκαναν ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς εντάχθηκαν σε έναν συνασπισμό που υποστηρίζει τη διαπραγμάτευση μιας Συμφωνίας Μη Διάδοσης Ορυκτών Καυσίμων. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων με δίκαιο και ισορροπημένο τρόπο, ενώ προωθεί τη χρηματοδότηση για τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παράλληλα, η συνθήκη συμπληρώνει τη Συμφωνία του Παρισιού και άλλες πρωτοβουλίες του Ο.Η.Ε, εστιάζοντας στις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.
Οι Μπαχάμες είναι το 15ο κράτος που ενέκρινε πλήρως τη συνθήκη, μαζί με χώρες όπως η Κολομβία, το Βανουάτου, τα Φίτζι, την Τόνγκα και το Τουβαλού, καθώς και σε πλήθος 120 πόλεων, 3.000 ακαδημαϊκών, 101 βραβευμένων με Νόμπελ, καθώς και οργανισμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Βατικανό. Είναι ένα κράτος που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας. Το Πακιστάν, μάλιστα, είναι το πρώτο κράτος της Νότιας Ασίας που συμμετέχει επίσημα, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη διεθνούς χρηματοδότησης για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η κλιματική κρίση αποτελεί τον βασικό παράγοντα αυτής της πρωτοβουλίας. Τα ορυκτά καύσιμα, όπως ο άνθρακας και το πετρέλαιο, ευθύνονται για τη συντριπτική πλειονότητα των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι οποίες προκαλούν καταστροφικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές και ακραίες καιρικές συνθήκες. Παρά τις δεκαετίες διεθνών διαπραγματεύσεων, δεν έχει επιτευχθεί καμία ουσιαστική πρόοδος για τη μείωση της εξάρτησης από αυτά τα καύσιμα, γεγονός που καθιστά τη συνθήκη πιο επιτακτική από ποτέ. Ωστόσο, η μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας παρουσιάζει σοβαρές προκλήσεις, ειδικά για χώρες όπως το Πακιστάν, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα.
Το Πακιστάν είναι μια χώρα με πληθυσμό άνω των 240 εκατομμυρίων ανθρώπων, καθιστώντας την πέμπτη πιο πυκνοκατοικημένη χώρα στον κόσμο. Εντυπωσιακή είναι η γεωγραφική ποικιλία της χώρας, από τις εκτάσεις των βουνών του Κασμίρ έως τις πεδιάδες του Ινδού ποταμού. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα τις αγροτικές περιοχές και τα ποτάμια της χώρας, οδηγώντας σε ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες και ξηρασίες, που επιδεινώνουν την επισιτιστική κρίση. Το Πακιστάν κατατάσσεται μεταξύ των 10 χωρών παγκοσμίως που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές.
Η χώρα σημείωσε ετήσια μέση αύξηση θερμοκρασίας περίπου 0,63°C τον περασμένο αιώνα και η στάθμη της θάλασσας κατά μήκος της ακτής του Καράτσι αυξήθηκε κατά περίπου 1,1 mm ετησίως, με πρόσφατη επιτάχυνση στα 3,6 mm ετησίως μεταξύ 2006-2015. Η υψηλή ευπάθεια του Πακιστάν στην κλιματική αλλαγή οφείλεται, εν μέρει, στην εξάρτησή του από ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με την Εθνική Απογραφή Αερίων Θερμοκηπίου της χώρας, ο ενεργειακός τομέας, στον οποίο κυριαρχεί η καύση ορυκτών καυσίμων, ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος συνεισφέρων στις συνολικές εκπομπές του Πακιστάν το 2018, αντιπροσωπεύοντας το 45% του εθνικού συνόλου. H εγχώρια κατανάλωση ορυκτών καυσίμων έχει αυξηθεί δραματικά και το 2019 ανερχόταν σε 66,8 εκατομμύρια τόνους ορυκτών καυσίμων, 22,5 εκατομμύρια τόνους παραπάνω από το 2015.
Οι Μπαχάμες είναι ένα αρχιπέλαγος με περισσότερα από 700 νησιά που βρίσκονται στον Ατλαντικό Ωκεανό, ανατολικά της Φλόριντα και κοντά στην Κούβα και την Αϊτή. Το κλίμα είναι υποτροπικό με υψηλές θερμοκρασίες και μέτριες βροχοπτώσεις και τα νησιά είναι επιρρεπή σε τυφώνες κατά την περίοδο των τυφώνων του Ατλαντικού. Τα νησιά έχουν χαμηλό ανάγλυφο, δηλαδή είναι κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Ο πληθυσμός είναι περίπου 300.000, με πάνω από το 80% να ζει στα νησιά New Providence και Grand Bahama. Οι Μπαχάμες είναι ευάλωτες σε διάφορες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πέρα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αυτές περιλαμβάνουν την αυξημένη συχνότητα και την ένταση των τυφώνων και των τροπικών καταιγίδων, τις καταιγίδες που οδηγούν σε σοβαρές πλημμύρες και την πιθανότητα ζημιών σε υποδομές και οικισμούς.
Επιπλέον, το υποτροπικό κλίμα που επικρατεί στις Μπαχάμες τις καθιστά ευαίσθητες σε αλλαγές στα μοτίβα βροχοπτώσεων και στις θερμοκρασίες, που μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα των νησιών και στους πόρους γλυκού νερού. Η οικονομία των Μπαχαμών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό και την αλιεία, το οποίο καθιστά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ακόμα πιο καταστροφικές. Οι συχνές και ισχυρές καταιγίδες απειλούν την τουριστική υποδομή και τις παραλίες, ενώ η καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων που προστατεύουν τις ακτές τους μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την αλιεία.
Η διεθνής κοινότητα έκανε ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της συνεργασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με την ολοκλήρωση του COP29, όπου επισημάνθηκε η ανάγκη να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να προωθηθεί μια δίκαιη μετάβαση σε καθαρές πηγές ενέργειας. Στην COP29, οι χώρες που συμμετείχαν δεσμεύτηκαν να εντείνουν τις προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ενώ υπογραμμίστηκε η σημασία της σημαντικής αύξησης της χρηματοδότησης και της συνεργασίας για την ενίσχυση των πιο ευάλωτων κρατών, τα οποία πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η διάσκεψη αυτή του Ο.Η.Ε για την κλιματική αλλαγή ολοκληρώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2024, με τη δέσμευση των χωρών να συνεισφέρουν τουλάχιστον 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την υποστήριξη της προσαρμογής στις βιώσιμες πηγές ενέργειας, ξεπερνώντας των προηγούμενο στόχο των 100 δισεκατομμυρίων. Στο πλαίσιο αυτό, ενώνουν τις δυνάμεις τους και ενισχύουν τη διεθνή πίεση για την προώθηση της Συνθήκης Μη Διάδοσης Ορυκτών Καυσίμων, στοχεύοντας στην σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και στην ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η Συνθήκη Μη Διάδοσης Ορυκτών Καυσίμων, αναδεικνύεται ως ένα ακόμη βήμα στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Με στόχο τη σταδιακή εξάλειψη της χρήσης άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, η συνθήκη φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα παγκόσμιο πλαίσιο συνεργασίας που θα οδηγήσει σιγά-σιγά σε μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. Οι υποστηρικτές της τονίζουν, ότι η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να καλύψει τα κενά που έχουν αφήσει άλλες διεθνείς συμφωνίες.
Η συμμετοχή δύο χωρών που βιώνουν τις έντονες συνέπειες της κλιματικής κρίσης, όπως το Πακιστάν και οι Μπαχάμες, δίνει ώθηση στην πρωτοβουλία. Οι χώρες αυτές καλούν τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη. Η επιτυχία της συνθήκης θα εξαρτηθεί από τη δέσμευση των πλουσιότερων κρατών να αναλάβουν ηγετικό ρόλο, διασφαλίζοντας ότι οι πιο ευάλωτες χώρες δεν θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής μόνες τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pakistan and Bahamas join push for global pact to phase out fossil fuels, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Bahamas, UNDP, διαθέσιμο εδώ
- Climate Adaptation and Mitigation in The Bahamas, The Nature Conservancy, διαθέσιμο εδώ
- COP29 UN Climate Conference Agrees to Triple Finance to Developing Countries, Protecting Lives and Livelihoods, United Nations Climate Change, διαθέσιμο εδώ
