Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Συχνά ακούμε ή χρησιμοποιούμε διάφορες φράσεις και προτάσεις, που αφορούν την λέξη «παιδεία». «Αυτός δεν έχει παιδεία», «οι Έλληνες δεν έχουν παιδεία», «στο σχολείο παιδεία δεν τους μαθαίνουν;» και άλλες τέτοιες παρόμοιες εκφράσεις και ερωτήματα. Ωστόσο, κάπου εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια γενικότερη τάση να μπερδεύεται ή χειρότερα, να ταυτίζεται η έννοια της παιδείας με εκείνη της εκπαίδευσης. Η σύγχυση αυτή οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να κατηγορούν άλλους ή να τους ασκούν κριτική για την παιδεία τους, συχνά συνδέοντας μια λανθασμένη επιλογή τους με το μορφωτικό τους επίπεδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η περίπτωση της άσκησης έντονης κριτικής σε κάποιον άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια ή δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χρησιμοποιώντας τη φράση «αυτός έχει IQ…ραδικιού! Αγράμματος είναι και απαίδευτος!»
Για να αντιμετωπιστεί η σύγχυση ανάμεσα στους δυο όρους, παιδεία και εκπαίδευση, θα πρέπει πρώτα να δοθεί μια παραπάνω έμφαση στους ορισμούς των δυο. Εκπαίδευση είναι μια ευρεία έννοια που συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις δραστηριότητες που έχουν στόχο την επίδραση στον χαρακτήρα και την αγωγή του ατόμου. Με την στενή της σημασία όμως και όπως χρησιμοποιείται στη σημερινή επιστήμη της παιδαγωγικής, εκπαίδευση είναι η συστηματική και οργανωμένη διαδικασία της μάθησης και της αγωγής. Μέσω της εκπαίδευσης τα άτομα εφοδιάζονται με βασικές ικανότητες (γραφή, ανάγνωση), κοινωνικοποιούνται και αποκτούν κριτική άποψη και γνώση. Η εκπαίδευση πραγματοποιείται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, όμως όλοι γνωρίζουμε ότι πρωταρχικός φορέας της είναι το σχολείο. Παιδεία από την άλλη, είναι η καλλιέργεια της προσωπικότητας ενός ατόμου σε όλους τους τομείς, στο πνευματικό, το ηθικό, το σωματικό κ.α. Συνδέεται άρρηκτα με την εκπαίδευση, είναι όμως μια έννοια πιο ευρεία και πολλοί θα έλεγαν ότι από μια άποψη, η παιδεία συμπεριλαμβάνει την εκπαίδευση. 
Αυτά όμως, με τους ορισμούς και τις έννοιες. Ας περάσουμε σε κάτι πιο πρακτικό. Ένας μαθητής στο σχολείο παρουσιάζει συμπτώματα αντικανονικής και βίαιης συμπεριφοράς. Βρίζει την δασκάλα του, κριτικάρει τους συμμαθητές του, σπρώχνει και χτυπάει άλλα παιδιά και αρνείται να δουλέψει πάνω σε εργασίες και ασκήσεις της τάξης. Η δασκάλα του αναρωτιέται αν κάτι συμβαίνει στην οικογενειακή κατάσταση του παιδιού. Από την άλλη, η μητέρα του μαθητή, όταν πηγαίνει να ρωτήσει για την πορεία του παιδιού της στην τάξη και η δασκάλα την ενημερώνει για την απαράδεκτη συμπεριφορά του, εκείνη κατεβάζει το κεφάλι και φεύγει. Στο μεσημεριανό καφέ με τις φίλες της, η μητέρα θα κατηγορήσει την δασκάλα για την κακή αγωγή που προσφέρει στο παιδί της και θα της κολλήσει το ταμπελάκι της «κακής εκπαιδευτικού». Στο μεταξύ, οι κυρίες που έπιναν καφέ με την μητέρα του παιδιού θα σκεφτούν ή θα συζητήσουν με τους συζύγους τους ότι η μητέρα του μαθητή δεν μπορεί να μάθει στο παιδί της τρόπους. Οι συμμαθητές του παιδιού και οι γονείς τους το κατηγορούν ως «απαίδευτο». Τελικά, ποιος ευθύνεται;
Σε αλλά νέα, ένας δικηγόρος με δυο μεταπτυχιακά και άψογη εκπαίδευση σε ιδιωτικό σχολείο πήγε με τα παιδιά και την γυναίκα του διακοπές σε ένα νησί των Κυκλάδων. Στις διακοπές του νιώθει εντελώς απελευθερωμένος από τις καθημερινές του υποχρεώσεις στο γραφείο και περνάει τη μέρα του στις παραλίες, τις ταβέρνες και τις καφετέριες, απολαμβάνοντας τον καλοκαιρινό ήλιο. Όταν κάποια στιγμή, η σερβιτόρα μιας καφετέριας του πήγε λάθος την παραγγελία του, εκείνος αγριεμένος πέταξε τον καφέ στα πόδια της και ξεκίνησε να κατηγορεί όλο το νησί λέγοντας ότι οι ντόπιοι δεν ξέρουν να κάνουν καλά τη δουλειά τους, ότι οι σερβιτόροι είναι απαίδευτοι και ότι ο άνθρωποι του νησιού είναι απολίτιστοι και τεμπέληδες. Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν αυτά, μια ηλικιωμένη κυρία είναι στο απέναντι παγκάκι και συζητώντας με μια φίλη της βλέπει τον δικηγόρο από μακριά και τον αναγνωρίζει. «Μαρία! Κοίτα!» φωνάζει στη φίλη της. «Είναι αυτός ο μεγαλοδικηγόρος που σου έλεγα ότι θα αναλάβει τις δουλειές μας. Είναι πολύ μορφωμένος, έξυπνος και σπουδαγμένος. Πολλά πτυχία σου λέω. Τέτοιους ανθρώπους χρειάζεται το νησί μας. Με παιδεία!» Και η ηλικιωμένη κυρία νιώθει υπερηφάνεια που θα αναλάβει τις δουλειές της ένας τέτοιος, «μορφωμένος» κύριος.
Στο ίδιο νησί, ένας ηλικιωμένος προσπαθεί να βγάλει τα νερά που μπάζει η βάρκα του στο λιμανάκι. Βρέχει και αρχίζει να ζορίζεται με την μέση του. Τότε περνάει από εκεί ένας νεαρός ψαράς. Πηδάει στην βάρκα γρήγορα και πιάνει δουλειά. Σε χρόνο μηδέν, τα νερά είχαν εξαφανιστεί από το εσωτερικό της μικρής βάρκας. Ο γεράκος ευχαριστεί τον νεαρό και του δίνει την ευχή του. «Είσαι καλός άνθρωπος» του λέει ο ηλικιωμένος. «Να θυμάσαι…πάντα να βοηθάς, να προσφέρεις και να στηρίζεις τους συνανθρώπους σου. Πάντα με το ήθος και το χαμόγελό σου.» Και αυτός ο ψαράς είχε κατηγορηθεί από τον μεγαλοδικηγόρο ως «απαίδευτος», όταν ο ψαράς δεν κατάλαβε κάποιους όρους που χρησιμοποίησε ο δικηγόρος σε μια συνεργασία τους.
Η παιδεία ξεκινάει από το σπίτι. Η συμπεριφορά του μικρού μαθητή ήταν αντανάκλαση του τι συνέβαινε στο σπίτι του. Οι εκπαιδευτικοί είναι εδώ για να μας μεταφέρουν γνώσεις, εμπειρίες και δεξιότητες. Το ήθος, η ευγένεια και η καλοσύνη ξεκινούν από το σπίτι. Και έπειτα έρχεται το σχολείο, σε δεύτερη μοίρα, να εμπλουτίσει εκείνα που διδάσκονται στο σπίτι. Παιδεία δεν είναι τα γράμματα και τα πτυχία. Παιδεία είναι η αισθητική, είναι η ταπεινότητα, είναι η ελευθερία και η διακριτικότητα. Παιδεία είναι η αξιοπρέπεια, η προστασία των αδύναμων, η ευγένεια, η επιμονή στις αξίες και τα ιδανικά. Η εκπαίδευση, τα πτυχία και τα μεταπτυχιακά είναι για εμάς. Είναι για τον καθένα μας προσωπικά. Είναι οι προσπάθειες των ανθρώπων να μάθουν, να συλλέξουν πληροφορίες και να αποκτήσουν φωνή. Δεν είναι όμως η εκπαίδευση αυτή που κάνει έναν άνθρωπο, «ΑΝΘΡΩΠΟ», αλλά η γενικότερη παιδεία του, οι αρχές και οι αξίες του. Για να είσαι «ΑΝΘΡΩΠΟΣ» πρέπει να διαλέξεις τον δύσκολο δρόμο…εκείνον της ταπεινότητας, της ευγένειας, της προστασίας, του αυτοσεβασμού και της αυτοκριτικής, της στήριξης του συνανθρώπου.
Έχει μεγαλώσει στο νησί της Αντιπάρου. Διανύει το τελευταίο έτος των σπουδών της στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εθελοντικές δράσεις και προσομοιώσεις και έχει κάνει διαλέξεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχολεία. Φέτος ξεκίνησε εθελοντικά μαθήματα χορωδίας σε παιδιά Δημοτικού. Αγαπάει τα βιβλία, την ιστορία, τον εθελοντισμό και την μουσική.
