Της Δεφνέ- Μπερέν Ισμαήλ,
Αρκετοί από εμάς έχουμε ακούσει σε διάφορες εκπομπές —όπως στην Grey’s Anatomy, με την περίπτωση της κόρης της Izzie— για τη δωρεά και τη σημασία του μυελού των οστών. Όμως, έχετε ποτέ αναρωτηθεί τι είναι ο μυελός των οστών, πώς μπορείτε εσείς οι ίδιοι να γίνετε δότες και να σώσετε ζωές?
Ο μυελός των οστών είναι ένας μαλακός ιστός που βρίσκεται στο εσωτερικό των οστών και αποτελεί βασικό στοιχείο του αιμοποιητικού συστήματος. Ουσιαστικά, εκεί παράγονται τα κύτταρα του αιμοποιητικού συστήματος και χωρίς αυτό παραγωγή των κυττάρων του αίματος θα ήταν αδύνατη και η επιβίωση του ατόμου θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη.
Ποια είναι η δομή το μυελού των οστών?
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι μυελού των οστών:
- Ο ερυθρός μυελός: Ο ερυθρός μυελός είναι ο κύριος υπεύθυνος για την παραγωγή των αιμοποιητικών κυττάρων, δηλαδή των ερυθρών, λευκών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων. Βρίσκεται, κυρίως, στα επίπεδα οστά, όπως το στέρνο, οι λαγόνιες ακρολοφίες και τα σπογγώδη τμήματα των μακρών οστών.
- Ο κιτρινωπός μυελός: Ο κιτρινωπός μυελός αποτελείται κυρίως από λιπώδη κύτταρα και βρίσκεται σε μεγαλύτερες ποσότητες στα μακρά οστά του σώματος. Ο κύριος ρόλος του κιτρινωπού μυελού είναι η αποθήκευση ενέργειας, όμως σε περιπτώσεις άμεσης αιμοποιητικής ανάγκης μπορεί να μετατραπεί σε ερυθρό μυελό, όπως σε σοβαρή απώλεια αίματος.
Ποιες είναι η λειτουργίες του μυελού των οστών?
Ο μυελός των οστών επιτελεί τις παρακάτω σημαντικές λειτουργίες:
- Αιμοποίηση: Ο ερυθρός μυελός είναι υπεύθυνος για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων (ερυθροποιητική λειτουργία), λευκών αιμοσφαιρίων (ανοσοποιητική λειτουργία) και αιμοπεταλίων (πήξη του αίματος).
- Ανοσολογική άμυνα: Τα λευκά αιμοσφαίρια που παράγονται στον μυελό των οστών παίζουν κεντρικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού έναντι μικροβίων, ιών και άλλων παθογόνων παραγόντων.
- Αποθήκευση λιπών: Ο κιτρινωπός μυελός λειτουργεί ως αποθήκη λιπών, παρέχοντας ενέργεια όταν είναι απαραίτητο.
- Διατήρηση της ισορροπίας: Ο μυελός των οστών συμμετέχει στη ρύθμιση της παραγωγής των κυττάρων του αίματος ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού.
Πώς παράγονται τα κύτταρα του αίματος?
Η διαδικασία, μέσω της οποίας ο μυελός των οστών παράγει νέα κύτταρα, ονομάζεται αιμοποίηση. Κατά την αιμοποίηση, τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα του μυελού διαφοροποιούνται σε τρεις βασικές κατηγορίες κυττάρων:
- Ερυθρά αιμοσφαίρια: Μεταφέρουν οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος και απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα.
- Λευκά αιμοσφαίρια: Υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού έναντι λοιμώξεων και άλλων ξένων παραγόντων.
- Αιμοπετάλια: Συμβάλλουν στην πήξη του αίματος και στην επούλωση των τραυμάτων.
Ποιες ασθένειες σχετίζονται με τη δυσλειτουργία του μυελού των οστών?
Υπάρχουν αρκετές ασθένειες που σχετίζονται με τη δυσλειτουργία του μυελού των οστών, οι οποίες είναι:
- Λευχαιμία: Πρόκειται για καρκίνο του αίματος που επηρεάζει την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων στον μυελό των οστών.
- Αναιμία: Η ανεπάρκεια ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να οφείλεται σε διαταραχές του μυελού, όπως η απλαστική αναιμία.
- Μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο: Μια ομάδα διαταραχών κατά τις οποίες ο μυελός των οστών δεν παράγει αποτελεσματικά νέα κύτταρα.
- Πολυκυτταραιμία: Μια σπάνια διαταραχή, όπου ο μυελός παράγει υπερβολικό αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Πώς πραγματοποιείται η μεταμόσχευση του μυελού των οστών?
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η μεταμόσχευση μυελού των οστών μπορεί να είναι η μόνη θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με σοβαρές αιματολογικές διαταραχές. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τη συλλογή υγιούς μυελού από δότη και τη μεταμόσχευση του στον ασθενή, με στόχο την αποκατάσταση της φυσιολογικής αιμοποίησης.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι μεταμοσχεύσεων:
- Αυτόλογη μεταμόσχευση: Όπου χρησιμοποιούνται κύτταρα του ίδιου του ασθενούς.
- Αλλογενής μεταμόσχευση: Όπου χρησιμοποιούνται κύτταρα από συμβατό δότη.
Δυστυχώς, είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρεθούν συμβατοί δότες, αφού 20% των ασθενών δεν βρίσκουν συμβατό δότη και 70% των ασθενών δεν βρίσκουν συμβατό δότη μέσα στην οικογένεια. Αυτό συνέβη λόγω της γενετικής ποικιλομορφίας (ΗLA αντιγόνα).
Στην περίπτωση της αλλογενής μεταμόσχευσης η διαδικασία είναι επώδυνη και επικίνδυνη για τον δότη?
Η διαδικασία διαφέρει από αυτό που έχουμε δει όλοι στις ταινίες και εκπομπές. Ουσιαστικά, η συλλογή των κυττάρων για μεταμόσχευση μπορεί να γίνει με δύο διαφορετικούς τρόπους.
- Ο πρώτος τρόπος: Περιλαμβάνει τη λήψη κυττάρων από το αίμα με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος, το οποίο διαχωρίζει και κρατά μόνο τα απαραίτητα κύτταρα για τη μεταμόσχευση, ενώ τα υπόλοιπα επιστρέφονται στο σώμα. Αυτή η διαδικασία απαιτεί τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για τέσσερις ημέρες πριν από τη δωρεά, με τη χρήση ενός αυξητικού παράγοντα που βοηθά στην παραγωγή των απαραίτητων κυττάρων. Η μέθοδος είναι ασφαλής, με ελάχιστες παρενέργειες, διαρκεί μόνο τρεις ώρες και ο δότης μπορεί να επιστρέψει άμεσα στις καθημερινές του δραστηριότητες.
- O δεύτερος τρόπος: Αφορά στη λήψη κυττάρων απευθείας από τον μυελό των οστών, η οποία πραγματοποιείται υπό αναισθησία σε χειρουργική αίθουσα, χωρίς να απαιτείται τομή.
Σε αυτήν τη διαδικασία συλλέγεται λιγότερο από το 5% του συνολικού μυελού, ο οποίος αναγεννάται πλήρως μέσα σε λίγες ημέρες. Ο δότης συνήθως δεν αντιμετωπίζει σοβαρές παρενέργειες και μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι το ίδιο βράδυ, αν και είναι πιθανό να νιώσει έναν ήπιο πόνο στην περιοχή για μερικές ημέρες. Καμία από τις δύο μεθόδους, λοιπόν, δεν είναι επικίνδυνη ή ιδιαίτερα επίπονη για τον δότη, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την προσέγγιση που προτιμά και συνήθως προτιμάται ο πρώτος τρόπος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bone Marrow Transplantation, Nature, διαθέσιμο εδώ
- Δωρεά Μυελού των Οστών- Αρχέγονων Αιμοποιητικών κυττάρων, Μονάδα Εθελοντών Δοτών Μυελού των οστών, διαθέσιμο εδώ
