Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Το 2024 πέρασε στην ιστορία ως ένα από τα θερμότερα έτη που έχουν ποτέ καταγραφεί, επισφραγίζοντας μία δεκαετία επικίνδυνης θερμότητας με δραματικές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν οξύνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επιδρούν στην κοινωνική συνοχή και την παγκόσμια ανισότητα, καθιστώντας την κλιματική αλλαγή όχι απλώς περιβαλλοντικό, αλλά βαθιά κοινωνικό ζήτημα.
Οι υψηλές θερμοκρασίες είναι μόνο ένα μέρος της εικόνας. Η έντονη ζέστη επηρέασε δεκάδες χώρες και δεν ήταν ελάχιστες οι περιπτώσεις, όπου το θερμόμετρο ξεπέρασε τους 50 βαθμούς Κελσίου, προκαλώντας καταστροφικές πυρκαγιές, θανάτους και τον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων.
Παράλληλα, οι ακραίες βροχοπτώσεις, οι ολέθριες πλημμύρες κι οι απώλειες ανθρώπινων ζωών καταδεικνύουν την αδυσώπητη πραγματικότητα. Οι κοινωνίες που βρίσκονται σε οικονομικά δεινή θέση πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις που επισύρει η κλιματική αλλαγή. Η έλλειψη υποδομών κι η περιορισμένη πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες μεγεθύνουν την ανισότητα κι αυξάνουν τα ποσοστά φτώχειας. Στις υποβαθμισμένες περιοχές, οι μαζικές απώλειες ζωών και περιουσιών είναι συχνό φαινόμενο. Δίχως να υφίσταται περιβαλλοντική δικαιοσύνη, οι φτωχές κοινότητες παραμένουν εξαιρετικά ευάλωτες στα καιρικά φαινόμενα, πολλώ δε μάλλον όταν αυτά αποκτούν ακραία μορφή. Όσο οι πολιτικές δεν έχουν στόχο τη μείωση των ανισοτήτων και τη στήριξη —ως ηθική ευθύνη— των φτωχότερων, η ανάγκη για βοήθεια θα αυξάνεται κι οι καταστροφές θα πληθαίνουν.
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί μία γενιά περιβαλλοντικών προσφύγων, οι οποίοι μαζικά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω των φυσικών καταστροφών. Στη σκληρή πραγματικότητα της εποχής μας, η μετανάστευση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα οικονομικής ανέχειας και πολέμων. Η εκτόπιση μεγάλων πληθυσμών κι η ερημοποίηση περιοχών οδηγεί σε δημογραφικές αλλαγές, που επιβαρύνουν τα αστικά περιβάλλοντα και συγχρόνως εντείνουν την ανθρωπιστική κρίση. Τα στατιστικά στοιχεία είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες υπολογίζονται στα 220 εκατομμύρια τα τελευταία δέκα έτη.
Παρόλο που οι προρρήσεις δεν είναι αισιόδοξες για αλλαγή προς μία βιώσιμη κατεύθυνση, ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχει ένα ισχνό περιθώριο για να βγούμε από το τέλμα της περιβαλλοντικής καταστροφής. Η κοινωνική ευαισθητοποίηση κι η εκπαίδευση αποτελούν κομβικούς παράγοντες για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος, ορατό σε όλους, το οποίο ωστόσο διαμορφώνει ολέθριες συνθήκες στους πιο αδύναμους. Δε μπορούμε να αγνοήσουμε τις εκκλήσεις, αλλά απαιτείται η καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης. Ιδίως, στις νέες γενιές.
Είναι αναγκαίο να καταστεί σαφές ότι οι πολυτέλειες του παρελθόντος έχουν οδηγήσει στα αναπόδραστα αποτελέσματα του σήμερα. Η αλλαγή συμπεριφοράς κι η προσαρμογή στα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα είναι βασικές προϋποθέσεις για μία θεμελιώδη οικολογική βάση. Οι δημιουργικές δράσεις, οι πρωτοβουλίες και τα κίνητρα για μείωση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος δύναται να συνθέσουν ένα σχέδιο κοινωνικής συμμετοχής. Με τη συλλογική δράση ενδυναμώνεται η ευαισθητοποίηση των πολιτών. Η ενεργή συμμετοχή στην προστασία του πλανήτη εμπνέει τις κοινότητες για ισχυρότερες προσπάθειες.
Η περιβαλλοντική κρίση οξύνεται κι έχει εδραιωθεί ως ένα φαινόμενο που διευρύνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες, αποσαθρώνοντας την κοινωνική συνοχή. Οι εφιαλτικές συνθήκες, από τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, την ανέχεια μέχρι και την καταστροφή του πλανήτη, καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για άμεση δράση. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση, η στήριξη των ευάλωτων ομάδων κι η θέσπιση πολιτικών που θα βάζουν ένα τέρμα στους ολιγάρχες —οι οποίοι λεηλατούν φύση και κοινωνίες για το οικονομικό όφελος— θα καθορίσουν την πορεία. Η ανθρωπότητα απειλείται και δε μπορούμε να παραμείνουμε αμέτοχοι μπροστά στις προκλήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΟΗΕ: 2024, το θερμότερο έτος μετά από μια «δεκαετία θανατηφόρου καύσωνα», tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κλιματικοί πρόσφυγες: 220 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους τα τελευταία 10 χρόνια, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ