Της Μιμής Πασχαλοπούλου,
Μπορεί ο τύπος δεσμού που ανέπτυξες στη παιδική σου ηλικία, να σε επηρεάζει μέχρι και σήμερα;
Οι 4 βασικοί τύποι δεσμού είναι ο ασφαλής, ο αγχώδης, ο αποφευκτικός κι ο αποδιοργανωμένος. Διαμορφώνονται στην πρώιμη παιδική ηλικία με βάση τις αλληλεπιδράσεις του παιδιού με τους κύριους φροντιστές του. Βέβαια, εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, μέσα από τις εμπειρίες της ζωής τους και την πορεία των διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσουν.
Σύμφωνα με τη ψυχολογία, ο τύπος δεσμού που αναπτύξαμε κατά τα παιδικά μας χρόνια μπορεί, εκτός των άλλων, να επηρεάσει άμεσα τις ερωτικές και σεξουαλικές σχέσεις μας. Παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς μας μέσα σε αυτές, στη συναισθηματική οικειότητα που μπορούμε να αναπτύξουμε και στην ικανοποίηση που μπορούμε να βιώσουμε. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, όταν εντοπίζουμε κάποιο πρόβλημα να ανατρέχουμε στα παιδικά μας βιώματα, με τη βοήθεια ενός ειδικού.
Ασφαλής τύπος δεσμού
Οι γονείς, δημιουργώντας έναν ασφαλή τύπο δεσμού, έχουν αναπτύξει μια υγιή σχέση με τα παιδιά τους που βασίζεται στην αγάπη, τη κατανόηση και τον σεβασμό. Τους έχουν μάθει να θέτουν όρια, να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους και να εκφράζουν σωστά τις ανάγκες τους. Όλα αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον που προσφέρει ασφάλεια, ηρεμία κι αποδοχή.
Τα άτομα που είχαν αναπτύξει ασφαλή τύπο δεσμού κατά τη παιδική τους ηλικία τείνουν να αναζητούν και να καταφέρνουν να έχουν θετικότερες εμπειρίες στις ερωτικές τους σχέσεις. Εκφράζουν ορθά τις επιθυμίες και τα όρια τους, γεγονός που προάγει τη σωστή επικοινωνία. Μπορούν να αναγνωρίσουν τις σχέσεις που αξίζουν και να αισθανθούν ασφαλείς μέσα σε αυτές. Παρουσιάζουν ισορροπημένη αντίληψη όσον αφορά την οικειότητα και μπορούν να εμπιστευθούν τους συντρόφους τους. Επιπλέον, μπορούν να αισθανθούν ότι τους εκτιμούν μέσα στη σχέση, όταν βέβαια αυτό συμβαίνει όντως. Τέλος, καταγράφονται μεγάλα ποσοστά θετικών σεξουαλικών εμπειριών, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν όλα τα παραπάνω.
Αγχώδης τύπος δεσμού
Στον αγχώδη τύπο δεσμού οι γονείς προκαλούν έντονο άγχος στο παιδί τους, ενδεχομένως «μεταφέροντας» το δικό τους άγχος κι επιβαρύνοντας το με δικά τους προβλήματα. Δεν το έχουν εκπαιδεύσει στη σωστή διαχείριση των συναισθημάτων του και στη θέσπιση ορίων. Επίσης, είναι συχνό το φαινόμενο οι γονείς να αποφεύγουν να επιβραβεύουν το παιδί και να μην του μεταφέρουν το μήνυμα ότι το αποδέχονται, έχοντας ως αποτέλεσμα να αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση από αυτούς.
Τα άτομα που ανέπτυξαν αγχώδη τύπο δεσμού στην παιδική τους ηλικία παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα άγχους στις σχέσεις τους. Μέσα σε αυτές, μπορεί να δίνουν μεγαλύτερη προτεραιότητα στην ικανοποίηση και την ευτυχία του συντρόφου τους, παρά στη δική τους. Παρουσιάζουν δυσκολία στην έκφραση των προσωπικών τους αναγκών και βιώνουν συχνά φόβο απόρριψης ή εγκατάλειψης. Τα αισθήματα απογοήτευσης και δυσαρέσκειας που μπορεί να δημιουργηθούν μέσα σε μια σχέση, μεγιστοποιούνται από τα συγκεκριμένα άτομα, με αποτέλεσμα είτε να τα βιώνουν πιο έντονα, είτε να τους προκαλούν υπερβολικό άγχος. Σε κάποιες περιπτώσεις, δημιουργείται μη υγιής προσκόλληση, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε διάλυση της σχέσης. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε αρνητικές σεξουαλικές εμπειρίες, παραδείγματος χάρη λόγω εμφάνισης άγχους επίδοσης ή αδυναμίας διεκδίκησης προσωπικής ευχαρίστησης.
Αποφευκτικός τύπος δεσμού
Ο αποφευκτικός τύπος δεσμού δημιουργείται συνήθως, όταν οι γονείς ακολουθούν ένα αυταρχικό μοντέλο ανατροφής. Δεν καταφέρνουν ή αποφεύγουν να δημιουργήσουν συναισθηματικό δέσιμο με τα παιδιά τους. Ακόμα, συχνά δεν επιτρέπουν, άμεσα ή έμμεσα, στα παιδιά τους να εκφράζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματα τους.
Κύριο χαρακτηριστικό των ατόμων που βίωσαν αποφευκτικό τύπο δεσμού, είναι η αποφυγή δημιουργίας συναισθηματικής σύνδεσης κι η περίπλοκη σχέση με την εγγύτητα. Μπορεί να την επιθυμούν, αλλά ταυτόχρονα και να τη φοβούνται με αποτέλεσμα να έχουν την τάση να κρατούν τους συντρόφους τους σε απόσταση. Χαρακτηριστικό τους μπορεί να είναι η απουσία συναισθηματικής διαθεσιμότητας, η οποία εμποδίζει την ανάπτυξη βαθιάς οικειότητας. Τείνουν να αναζητούν περισσότερο συναλλακτικές σεξουαλικές συνευρέσεις, παρά συναισθηματικά συνδεδεμένες. Τέλος, μπορεί να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν επιθυμίες τους, οδηγώντας εύκολα σε συναισθήματα δυσαρέσκειας και σε δημιουργία παρεξηγήσεων.
Αποδιοργανωμένος τύπος δεσμού
Όπως και στον αποφευκτικό τύπο δεσμού, τα άτομα με αποδιοργανωμένο τύπο έχουν συγκρουόμενα συναισθήματα σχετικά με την εγγύτητα και την οικειότητα, όπως ακριβώς είχαν και μέσα στη σχέση τους με τους γονείς τους. Το «αυτοσαμποτάρισμα» είναι χαρακτηριστικό τους στη προσπάθεια δημιουργίας και διατήρησης ερωτικής σχέσης, ενώ στη σεξουαλική τους ζωή μπορεί να παρουσιάσουν επικίνδυνες συμπεριφορές. Αναπτύσσουν συχνά αποδιοργανωμένη προσκόλληση απέναντι στον σύντροφό τους, η οποία μπορεί να προέρχεται από πρώιμο τραύμα ή ασυνεπή φροντίδα. Γενικά, ένα άτομο που έχει βιώσει αποδιοργανωμένο τύπο δεσμού τείνει να περιπλέκει τις σχέσεις στην ενήλικη ζωή του και να δημιουργεί ζητήματα όσον αφορά την εδραίωση εμπιστοσύνης και συναισθηματικής ασφάλειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- John Bowlby’s Attachment Theory, simplypsychology.org, διαθέσιμο εδώ
- Bowlby and Attachment Theory: Insights and Legacy, attachmentproject.com, διαθέσιμο εδώ
