Της Ελένης Κοκαβέση,
Στις μέρες μας, οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι δεν είναι ρατσιστές και αποδέχονται τους ξένους στην χώρα μας, χωρίς να τους ενοχλεί ότι μιλάνε άλλη γλώσσα, έχουν άλλη καταγωγή και διαφορετικές συνήθειες. Σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, είναι απολύτως φυσιολογικό στην καθημερινή ζωή να συναναστρεφόμαστε με αλλοεθνείς. Έχουμε συνηθίσει πλέον ότι θα έχουμε συναδέλφους από άλλη χώρα, συμμαθητές στο σχολείο που δεν είναι ντόπιοι κλπ. Όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στην υγεία, στο χώρο εργασίας, στα μισθολογικά κλιμάκια κλπ. Είναι, όμως, οι ξένοι πραγματικά ενσωματωμένοι με τον ίδιο τρόπο στην κοινωνία μας ή το γεγονός πως κατάγονται από άλλη χώρα καθορίζει ακόμη τις ζωές τους;
Το ότι έχουμε συνηθίσει την συμβίωση με ξένους είναι γεγονός. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι τους έχουμε αποδεχτεί απολύτως στην ζωή μας και ότι δεν δείχνουμε ένα είδος ρατσισμού προς αυτούς. Επειδή συνεργαζόμαστε μαζί τους στον εργασιακό χώρο, τους συμπεριλαμβάνουμε στην παρέα μας, δεχόμαστε να κάνουν παρέα τα παιδιά τους με τα παιδιά μας, δεν σημαίνει ότι έχουμε απαλλαχθεί από τα κοινωνικά στερεότυπα και τις διακρίσεις προς το μέρος τους. Μία πρόχειρη ματιά να ρίξουμε γύρω μας, παρατηρούμε ότι ακόμη αρκετοί από εμάς είμαστε προκατειλημμένοι εναντίον τους. Πόσες φορές έχουμε ακούσει στις ειδήσεις μία εγκληματική ενέργεια που διέπραξε κάποιος ξένος και έχουμε αναφωνήσει «μα φυσικά, ξένος δεν είναι;»; Πόσες φορές στα ΜΜΕ βλέπουμε δημοσιογράφους και εκπομπές να αναλύουν τα γεγονότα, εστιάζοντας στην καταγωγή του δράστη; Πόσες φορές έχουμε ακούσει κάποιον να λέει «να πάνε πίσω στην χώρα τους;»;
Στο σχολείο, πόσα παιδιά πέφτουν θύματα bullying, επειδή απλώς έχουν άλλη καταγωγή, αλλά ακόμη και να μην πέφτουν θύματα bullying, αντιμετωπίζουν υποτιμητικές συμπεριφορές από τους συμμαθητές τους; Γιατί είναι δεδομένο στην συνείδηση κάποιον, πως το παιδί που δεν είναι Έλληνας, δεν θα είναι καλός μαθητής, δεν θα παίρνει τους ίδιους βαθμούς με τους ντόπιους, δεν θα έχει την ίδια εκπαίδευση με τα ελληνόπουλα, δεν θα περάσει στο ίδια πανεπιστήμιο με τα άλλα παιδιά; Αργότερα, στον χώρο εργασίας, γιατί κάποιοι θεωρούν πως οι ξένοι δεν θα έχουν τις ίδιες δουλείες με τους Έλληνες, δεν θα παίρνουν τα ίδια λεφτά, δεν θα έχουν κάποιοι είδους οικονομική ευμάρεια;
Η απάντηση που δίνουν συνήθως όσοι έχουν αυτές τις αντιλήψεις, εστιάζει στον τόπο προέλευσης του ατόμου και όχι σε κάτι άλλο. Επειδή είναι ξένος θα έχει αυτή την ζωή γεμάτη δυσκολίες και ανέχεια, που θα τον τοποθετούν πάντα ένα σκαλί πιο κάτω κοινωνικά από τους Έλληνες, που βρίσκονται φυσικά πιο πάνω κοινωνικά. Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση ως προς το γιατί δεν μπορούν να κάνουν τα ίδια πράγματα με τους ντόπιους εκτός από την καταγωγή τους. Δεν είναι ότι υστερούν σε κάτι σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους, απλώς έτυχε να είναι πολίτες άλλης εθνικότητας που δεν τα κατάφεραν για διάφορους λόγους να ζουν στην χώρα τους και έτσι, αναγκάζονται να επιβιώσουν σε μία άλλη χώρα, που ενώ θα προσπαθούν πάντα για το καλύτερο, για κάποιους δεν θα είναι αρκετό για να έχουν την ίδια μεταχείριση με τους υπόλοιπους.
Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως «ιεραρχικός ρατσισμός», δηλαδή η αποδοχή των αλλοεθνών στην ζωή μας και η ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό ιστό, αλλά όντας πάντα ιεραρχικά κατώτεροι κοινωνικά από εμάς. Για κάποιους, δεν νοείται να έχουν τις ίδιες δυνατότητες, δικαιώματα και παροχές με τους γηγενείς γιατί πάντα θα υστερούν. Εάν συμβιβαστούν με αυτήν την πραγματικότητα, τότε θα χαίρουν της εκτίμησης των γηγενών που θα τους συμπεριλαμβάνουν στον κοινωνικό τους κύκλο, θα τους κάνουν παρέα, μπορεί να τους βοηθάνε και οικονομικά αλλά πάντα θα τους θεωρούν υποτελείς. Δημιουργείται, έτσι, μία καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, που η κοινωνία χωρίζεται ιεραρχικά σε ανώτερους και κατώτερους και ο καθένας καταλαμβάνει την θέση που του αρμόζει. Οι Έλληνες θα έχουν όλα τα εφόδια να κατακτήσουν όποια θέση επιθυμούν ιεραρχικά, ενώ οι ξένοι θα καταβάλουν προσπάθεια να τους φτάσουν, χωρίς να τα καταφέρνουν όμως.
Με αυτό το σκεπτικό, είναι δικαιολογημένο να διαπράττονται εγκληματικές ενέργειες από αλλοεθνείς, τα παιδιά τους να μην έχουν καλές επιδόσεις στα σχολεία και να ζορίζονται, στο οικονομικό τομέα να ζουν πάντα σε καθεστώς ανέχειας, να εργάζονται σε χειρωνακτικές κυρίως εργασίες, γιατί δεν έχουν τα εφόδια να κάνουν κάτι καλύτερο σε σύγκριση με τους γηγενείς. Αυτό φαίνεται πολύ έντονα κυρίως στα χωριά και τις μικρές κωμοπόλεις όπου ο τοπικισμός είναι έντονος. Σε αυτές τις μικρές κοινωνίες, οι ντόπιοι πάντα πρωτοστατούν, λόγω κυρίως της καταγωγής τους και τις βαθιές ρίζες που έχουν δημιουργήσει από παλαιότερες γενιές με τον τόπο τους, ενώ οι «ξένοι», όπως τους χαρακτηρίζουν, πάντα θα ακολουθούν τελευταίοι και καταϊδρωμένοι, επειδή δυστυχώς δεν έχουν τα ίδια προνόμια με αυτούς.
Τι γίνεται όμως όταν ο «ξένος» αποκτήσει την δύναμη και φτάσει στο ίδιο επίπεδο με τους ντόπιους; Τι γίνεται όταν, για παράδειγμα, έχει σαν παιδί τις ίδιες επιδόσεις με τα παιδιά των ντόπιων στο σχολείο, στην συνέχεια περάσει σε κάποια καλή σχολή, όπως αυτοί, βρει μία καλή δουλεία και αποκτήσει μία οικονομική κατάσταση ικανή για να επιβιώνει χωρίς την ελεημοσύνη κάποιων; Τι γίνεται όταν σπάσει τον κοινωνικό κλοιό και διεκδικήσει μία θέση σε «ανώτερα» κοινωνικά κλιμάκια; Εκεί, η αντιμετώπιση από αυτούς που τον θεωρούσαν κατώτερο είναι ιδιαίτερη, διότι όσα ήξεραν μέχρι πρότινος αρχίζουν να ανατρέπονται. Η ιεραρχικά δομημένη κοινωνία που είχαν φανταστεί δεν υπάρχει πια. Αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι η καταγωγή δεν παίζει κανένα ρόλο στην σταδιοδρομία κάποιου και πως ο κάθε άνθρωπος έχει τις δυνατότητες να επιτύχει οτιδήποτε θελήσει στην ζωή του, αρκεί να το θελήσει και να προσπαθήσει ο ίδιος.
Και όταν συνειδητοποιήσουν ότι η καταγωγή τους δεν αποτελεί κανένα προνόμιο κοινωνικά τότε για να δικαιολογήσουν το γεγονός ότι ο «ξένος» μπορεί να επιτύχει τα ίδια πράγματα με αυτούς —ακόμη και περισσότερα— ξεκινάνε το αφήγημα των ευκαιριών και προνομίων που απολαμβάνουν οι ξένοι στην χώρα μας, για αυτό και κατάφεραν να επιτύχουν στην ζωή τους. Άλλωστε, δεν θα μπορούσαν διαφορετικά να κατακτήσουν μία καλύτερη «ιεραρχικά» κοινωνική θέση, εάν δεν τους βοηθούσε το ελληνικό κράτος και οι Έλληνες με την φιλοξενία τους.
Σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, το να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε κοινωνικές «κάστες» με κριτήρια τον τόπο καταγωγής δεν συμβαδίζει με το κλίμα της εποχής. Ο διαχωρισμός των πολιτών και η τοποθέτηση τους σε κοινωνικά στρώματα με κανόνες ιεραρχίας δεν εξυπηρετεί τίποτα περισσότερο παρά τον σωβινισμό που κρύβεται στην συνείδηση κάποιων, που επειδή δεν κατάφεραν να επιτύχουν αυτά που είχαν ονειρευτεί στην ζωή τους και δεν αισθάνονται υπερήφανοι με τους εαυτούς τους, προσπαθούν να απαλύνουν το αίσθημα κατωτερότητας που τους διακατέχει, μένοντας προσκολλημένοι στο παρελθόν. Αντί να αποδεχτούν ότι η καταγωγή δεν παίζει κανένα ρόλο στην ζωή του ανθρώπου και πως ο καθένας θα καταφέρει ότι καταφέρει στην ζωή του με βάση την προσπάθεια που καταβάλει, προτιμούν να ακολουθούν «παλιακές» απόψεις, για να δώσουν περισσότερη αξία στην ζωή τους.
Για αυτό, προτού βιαστούμε να αποχαρακτηρίσουμε τους εαυτούς μας ως ρατσιστές, ας αναλογιστούμε πρώτα, εάν ακολουθούμε έστω και κάποιες από αυτές τις απόψεις. Προτού αποτινάξουμε την ρετσινιά του ρατσιστή από πάνω μας, ας αποβάλλουμε τέτοιου είδους συμπλέγματα που μας εμποδίζουν να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας.
