Του Θεμιστοκλή Καγκέλη,
Στο Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, μια πρόσφατη νομοθετική αναθεώρηση (“Making Queensland Safer Bill”) υποχρεώνει ανήλικους να αντιμετωπίζουν ποινές ενηλίκων σε περιπτώσεις σοβαρών εγκλημάτων. Ψηφισμένοι υπό την κυβέρνηση του Φιλελεύθερου Εθνικού Κόμματος (LNP), οι νόμοι αντικατοπτρίζουν μια αμφιλεγόμενη προεκλογική υπόσχεση, που ωθείται από τη δημόσια κατακραυγή για εγκλήματα υψηλού προφίλ και την ανάγκη υπεράσπισης των θυμάτων. Οι επικριτές, συμπεριλαμβανομένων των ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και της ίδιας της αντιπολίτευσης, υποστηρίζουν ότι αυτά τα μέτρα δίνουν προτεραιότητα στην παραδειγματική τιμωρία, γεγονός που μακροπρόθεσμα περιθωριοποιεί το άτομο και δυσχεραίνει την επανένταξή του στην κοινωνία.
Η νομοθεσία που ψηφίστηκε την προηγούμενη Πέμπτη με συντριπτική πλειοψηφία, επιβάλλει αυστηρότερες ποινές στα παιδιά, όπως για παράδειγμα την ισόβια κάθειρξη για φόνο με ελάχιστη περίοδο κράτησης τα 20 έτη. Έτσι, έχουμε κατάφορη παράκαμψη του Νόμου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Κουίνσλαντ καθώς και δυσανάλογη επίπτωση στις κοινότητες των ιθαγενών. Εκτός αυτού, ενώ η κυβέρνηση υπερασπίζεται τους νόμους ως απαραίτητους για την καταπολέμηση της «κρίσης στην εγκληματικότητα ανηλίκων», οι αντίπαλοι ισχυρίζονται ότι βαθαίνουν τα συστημικά προβλήματα που οδηγούν σε αυτή την κρίση, όπως οι υπερκορεσμένοι χώροι κράτησης κι οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα αστυνομικά φυλάκια.
Παρά τις αντιδράσεις, ο πρωθυπουργός David Crisafulli, με motto “Adult Crime, Adult Time” (έγκλημα για ενήλικες, φυλάκιση για ενήλικες) δηλώνει ότι οι ιστορίες των θυμάτων δικαιολογούν πλήρως τις αλλαγές, τονίζοντας την ανάγκη μείωσης της εγκληματικότητας κι ενίσχυσης της δημόσιας τάξης. Το LNP υπόσχεται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, με μια δεύτερη νομοθετική φάση που θα εισάγει μέτρα, όπως ένα δημόσιο μητρώο που θα καταγράφονται οι κατηγορούμενοι για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων. Ακόμα, η κυβέρνηση σχεδιάζει να αντισταθμίσει τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις με επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις κι εναλλακτικές επιλογές κράτησης και να αξιολογήσει τους νόμους μέσω μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων.
Το σύστημα δικαιοσύνης της Αυστραλίας μεταχειρίζεται άτομα ηλικίας 10-17 ετών με ξεχωριστές διατάξεις απ’ ότι τους ενήλικες. Περιστασιακά το ίδιο ισχύει και για δράστες 18-20 ετών, δηλαδή νεαρούς ενήλικες οι οποίοι ενδέχεται να παραμείνουν υπό την επίβλεψη του κράτους ή να αντιμετωπίσουν εναλλακτικές ποινές, όπως το “dual-track” σύστημα της πολιτείας Victoria, όπου, με την έγκριση του δικαστηρίου, ένας δράστης μπορεί να εκτίσει την ποινή του είτε σε φυλακή ενηλίκων ή ανηλίκων. Ο νόμος προστατεύει ανήλικους σε μία σειρά από εγκλήματα, όπως κλοπές από καταστήματα, επικίνδυνη οδήγηση, φθορά ξένης περιουσίας κ.α, που εφαρμόζεται απλώς ένα σύστημα προειδοποιήσεων και δίνονται εύκολα δεύτερες ευκαιρίες. Φυσικά, τα πράγματα αλλάζουν αν ένας δράστης δε συνετιστεί ή επιδοθεί σε αποτρόπαιες πράξεις, όπως σεξουαλική κακοποίηση, βία ή διακίνηση ναρκωτικών.
Πάμε, λοιπόν, σε κάποια στατιστικά. Θεωρούμε δεδομένο πως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σχετική αύξηση στην εγκληματικότητα των ανηλίκων σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά σήμερα θα επικεντρωθούμε στην Αυστραλία, όπου πέρυσι, τέτοια εποχή, κατεγράφησαν 1.182 περιστατικά εγκληματικότητας στα οποία δράστες ήταν ανήλικα παιδιά. Αυτό το νούμερο ανησυχεί ιδιαίτερα, καθώς στην περίοδο 2019-2020 υπήρχαν μόλις τα μισά περιστατικά, σύμφωνα με την Εισαγγελία της Βόρειας Επικρατείας Αυστραλίας. Ωστόσο, το Κουίνσλαντ, όπου και ψηφίστηκε το νομοσχέδιο, έχει υπό καθεστώς κράτησης ήδη περισσότερα παιδιά από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία, ένα στατιστικό που αναμένεται να αυξηθεί σύμφωνα με τους νέους νόμους. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να εφαρμοστεί πολιτική μεταγωγής κρατουμένων ηλικίας 18+ αυτομάτως σε φυλακές ενηλίκων, ώστε να αποσυμφορηθούν επιτέλους τα σωφρονιστικά ιδρύματα, όπως έγινε στη Δυτική Αυστραλία.
Συνεπώς, είναι δικαιολογημένη η στάση της κυβέρνησης; Η απάντηση είναι διττή. Αφενός, δεδομένου ότι η εγκληματικότητα δείχνει να αυξάνεται στα ηλικιακά γκρουπ 10-17, τότε προφανώς η πολιτεία είναι αναγκασμένη να πάρει μέτρα για να εγγυάται την ασφάλεια των πολιτών. Αφετέρου, όπως είπαμε, υπάρχει σοβαρό θέμα σύγκρουσης με το Queensland Human Rights Act που ορίζει ρητά τη διαφορετική μεταχείριση των παιδιών που διαπράττουν εγκλήματα και συνεπώς θα χρειαστεί να παρακαμφθεί για πολλοστή φορά από τη σύνταξή του το 2019. Ως ένα γενικό σχόλιο αξίζει να πούμε πως ακόμα κι αν αυξάνονται σε ένα βαθμό τα εγκλήματα από ανήλικα παιδιά, αυτό δε σημαίνει ότι το σύνολο της εγκληματικότητας εκπορεύεται από αυτά. Αντιθέτως, η ίδια η αυστραλιανή κυβέρνηση έχει δημοσιεύσει εκθέσεις και μελέτες, από τις οποίες διαφαίνεται ότι η πλειοψηφία των εγκλημάτων διαπράττεται από άτομα ηλικίας 18 κι άνω, δηλαδή νεαρούς ενήλικες κι άρα η πολιτεία οφείλει να εστιάσει στη ρίζα του προβλήματος κι όχι στην εξαίρεση που αποτελούν τα νέα παιδιά.
Κάθε έφηβος έχει δικαίωμα σε μία δεύτερη ευκαιρία, ιδίως, όταν, πολλές φορές, η ωριμότητά του δεν του επιτρέπει να δρα λογικά και συνετά στην καθημερινότητά του. Επιπροσθέτως, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι σε περίπτωση λανθασμένης καταδίκης, ένας έφηβος που κατηγορείται για ανθρωποκτονία από πρόθεση θα αναγκαστεί να περάσει τη ζωή του πίσω απ’ τα σίδερα, να μη προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, να μην κάνει οικογένεια, να μην απολαύσει τη ζωή γενικότερα, χωρίς καν να έχει διαπράξει το αδίκημα. Αν αυτός δεν είναι ο ορισμός της αδικίας, τότε δε ξέρω τι είναι. Και, τέλος, έχει αποδειχθεί στη νομική επιστήμη ότι αυστηρότεροι νόμοι δεν οδηγούν απαραίτητα σε μείωση της εγκληματικότητας, ιδίως, όταν μιλάμε για τα πιο σοβαρά εγκλήματα του ΠΚ. Οι νομοθεσίες θα πρέπει να προσαρμόζονται στα άτομα για τα οποία προορίζονται. Για παράδειγμα, αν αύριο επαναφέραμε τη θανατική καταδίκη ως ποινή για την οδήγηση πάνω απ’ το όριο ταχύτητας, τότε ναι, οι παραβλέψεις του ΚΟΚ θα μειώνονταν δραματικά. Γιατί; Γιατί στο δρόμο υπάρχουν κατά μέσο όρο φυσιολογικοί άνθρωποι. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο για έναν που θα διαπράξει ανθρωποκτονία. Στα βαριά εγκλήματα δεν υπάρχει λογική από πίσω.
Ένας που θέλει να σκοτώσει ή να βιάσει, ασχέτως ηλικίας, δε θα κάτσει να σκεφτεί τις συνέπειες κι άρα δε θα επηρεαστεί από το ενδεχόμενο μιας αυστηρότερης ποινής. Για αυτούς τους λόγους, η κυβέρνηση κατ’ εμέ αστοχεί με το συγκεκριμένο ψήφισμα, πέραν του ότι τίθενται θέματα νομιμότητας κι ως εκ τούτου θα πρέπει να αναθεωρήσει πως να πατάξει την εγκληματικότητα στην Αυστραλία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Trends & issues in crime and criminal justice, Australian Institute of Criminology, διαθέσιμο εδώ
- About the youth justice system, Youth Law Australia, διαθέσιμο εδώ
- Youth offenders now face ‘adult crime, adult time’ laws, Australian Associated Press, διαθέσιμο εδώ
