Της Εύης Κατέλα,
Το μεγάλο ταξίδι της Κολομβίας μέσα στο χρόνο, ως μια μεγάλη σε έκταση χώρα και με άφθονο φυσικό πλούτο, έχει παράλληλα χρωματιστεί και από την ιστορική της σύνδεση με το εμπόριο ναρκωτικών. Μελετώντας τη συγκεκριμένη περίπτωση, αντιλαμβανόμαστε ότι οι εμπορικές συναλλαγές ναρκωτικών και η ύπαρξη των καρτέλ, δεν απασχολούν μόνο νομικά και οικονομικά ζητήματα της χώρας, αλλά όλο το κοινωνικοπολιτικό της σύστημα και την γενικότερη εικόνα της στο διεθνές επίπεδο. Η προσοδοφόρα γεωγραφική της θέσης, με τα πυκνά δάση και τις ορεινές περιοχές, σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα φτώχειας και την παγκόσμια ζήτηση ναρκωτικών, κατέστησε την Κολομβία σε κύριο κέντρο παραγωγής και διακίνησης κοκαΐνης.
Ήδη από τα αποικιακά χρόνια και λίγο αργότερα με την άνιση κατανομή γαιών, η Κολομβία γνώρισε τις βαθιές οικονομικές αδικίες. Αυτές με τη σειρά τους οδήγησαν σε έντονες κοινωνικές ανισότητες και σ’ ένα ευρύ φάσμα φτώχειας για τις αγροτικές περιοχές. Όσες κοινότητες βίωσαν την περιθωριοποίηση, πολύ γρήγορα, στράφηκαν στις παράνομες καλλιέργειες κόκας. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και η Ευρώπη αποτελούν ακόμη και σήμερα, τους «αγαπημένους πελάτες» των ναρκεμπόρων, γεγονός που πυροδότησε την αύξηση και οργάνωση του εμπορίου. Απόρροια αυτού; Τα καρτέλ ναρκωτικών και η ολοένα μεγαλύτερη εμπλοκή τους στον πολιτικό έλεγχο της χώρας. Οι φυτείες της κόκας καλλιεργούνταν μέσα στα τροπικά δάση, ώστε να μη γίνονται εύκολα αντιληπτές, αλλά και να διευκολύνεται η ανάπτυξή τους. Οι συνθήκες αυτές, οδήγησαν πολλές επαναστατικές και αντάρτικες οργανώσεις της Κολομβίας, που διέμεναν μέσα στα δάση, ώστε να έχουν μεγαλύτερη κάλυψη και να μπορούν να συνεχίζουν την επαναστατική δράση τους, να έχουν άμεση πρόσβαση στις φυτείες.
Τα καρτέλ ναρκωτικών αντιλήφθηκαν πολύ γρήγορα, τη δύναμη την οποία είχαν οι αντάρτες και την χρησιμότητα την οποία θα επέφερε η συνεργασία μαζί τους, για την ασφαλή διακίνηση των ναρκωτικών, καθώς ήξεραν καλύτερα από κάθε άλλο τις δύσβατες περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι FARC, μία από τις ισχυρότερες ομάδες ανταρτών στη Κολομβία, οι οποίοι αξιοποίησαν το εμπόριο ναρκωτικών ως κύρια πηγή χρηματοδότησης για τις στρατιωτικές και πολιτικές τους ενέργειες. Βοηθούσαν τα καρτέλ παρέχοντας προστασία στις εκτάσεις με τις καλλιέργειες από κρατικούς ελέγχους ή από την επίθεση αντίπαλων καρτέλ. Το κέρδος των ανταρτών ήταν ο εξοπλισμός, ο οποίος περιλάμβανε όπλα αλλά και χρήματα. Συμβολικό ρόλο έπαιξε και η δράση των ELN, μια αντάρτικη ομάδα με μαρξιστική ιδεολογία, η οποία στην προσπάθειά της να επιβιώσει και να αποφύγει διάφορες πιέσεις, συνεργάστηκε με διακινητές ναρκωτικών.
Η Κολομβία γνώρισε έντονα την δράση δύο μεγάλων καρτέλ. Το Καρτέλ του Μεδεγίν ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1970 με ηγέτη τον Πάμπλο Εσκομπάρ, γνωστός ως «βασιλιάς της κοκαΐνης». Η δράση του απέκτησε τεράστιες διαστάσεις και κατάφερε να ελέγχει σχεδόν ολόκληρη την παραγωγή και εξαγωγή κοκαΐνης. Οι τρόποι με τους οποίους κυριάρχησε βασίστηκαν σε τρομοκρατικές μεθόδους, εξαγγελίες βίας αλλά και δολοφονίες. Η κατάρρευσή του ακολούθησε μετά τη δολοφονία του αρχηγού του Πάμπλο Εσκομπάρ το 1993. Παράλληλη δράση ανέπτυξε και το Καρτέλ του Κάλι. Ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, με αρχηγούς τους τους αδερφούς Χιλμπέρτο και Μιγκέλ Ροντρίγκεζ Ορεχουέλα. Η δράση του ήταν πιο ήπια σε σύγκριση με το Καρτέλ του Μεδεγίν. Δεν κρίθηκαν τόσο για τις βίαιες επιθέσεις τους, όσο την δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων με στόχο να νομιμοποιήσουν τα έσοδά τους από το εμπόριο κοκαΐνης. Το καρτέλ διαλύθηκε μέσα στη δεκαετία του 1990, μετά την σύλληψη των κύριων ηγετών. Τα καρτέλ διέθεταν πολλά μέσα για να μπορούν να διακινούν και να νομιμοποιούν τα χρήματα που λάμβαναν από το εμπόριο ναρκωτικών. Στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν στη κατοχή τους αεροπλάνα και υποβρύχια για να μετακινούν με μυστικό τρόπο το εμπόρευμα προς την Κεντρική Αμερική. Οι σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των ανταρτών και των καρτέλ αποτέλεσαν για πολλές κυβερνήσεις της Κολομβίας, τροχοπέδη για την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου στη χώρα.
Η διαφθορά και η εγκληματικότητα έγιναν κομμάτι της πολιτικής ζωής στη Κολομβία. Αρκετοί πολιτικοί παράγοντες έπεσαν θύματα των καρτέλ, καθώς οι ομάδες των ναρκέμπορων προσπάθησαν ολοένα και περισσότερο να εισχωρήσουν στο εσωτερικό των πολιτικών αποφάσεων, με στόχο να διευκολύνουν την δράση τους και την ενίσχυση των οικονομικών τους πόρων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- FARC: Colombian militant group, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Revolutionary Armed Forces of Colombia (FARC) and the Illicit Drug Trade, tni.org, διαθέσιμο εδώ.
- drug cartel, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Cali Group and Traffickers from Mexico, pbs.org, διαθέσιμο εδώ.
