Της Βάλιας Πλακουδάκη,
Το 1662 η Τζάνετ ΜακΝικόλ η οποία ζούσε στο Isle of Bute της Σκωτίας, βρέθηκε στο δικαστήριο με την κατηγορία της μαγείας. Η κατηγορούμενη ομολόγησε, πιθανώς κάτω από την πίεση βασανιστηρίων, πως είχε συναντηθεί τρεις φορές με τον διάβολο, αφότου αυτός την επισκέφτηκε με ανθρώπινη μορφή και την έσωσε από βέβαιο πνιγμό. Για άγνωστους λόγους, η ΜακΝικόλ κατάφερε να ξεφύγει της καταδίκης για δεκατρία χρόνια. Όταν συνελήφθη για δεύτερη φορά το 1673, βρέθηκε αντιμέτωπη με την τιμωρία που έβρισκε συνήθως αυτούς που κατηγορούνταν για μαγεία, στραγγαλισμό και θάνατο στην πυρά.
Στη Σκωτία από τα μέσα του 16ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα σημειώνονται αμέτρητα παρόμοια περιστατικά. Από σύγχρονες πηγές της εποχής μαθαίνουμε πως περίπου 4000 άνθρωποι, επί το πλείστον γυναίκες, βρέθηκαν να συνδέονται με τις σκοτεινές τέχνες και τα δύο τρίτα αυτού του αριθμού εκτελέστηκαν. Την περίοδο αυτήν, οι βίαιες καταδιώξεις και εκτελέσεις ήταν συχνό φαινόμενο στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα όμως στη Σκωτία, ο αριθμός των κατηγορουμένων μαγισσών έφτασε να ξεπερνά τέσσερις με πέντε φορές τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ένα περιστατικό που περιγράφει τον πανικό που χαρακτήρισε το κυνήγι των μαγισσών στη Σκωτία είναι η περίπτωση του Βόρειου Μπέργουικ. Περισσότεροι από 70 άτομα ανακρίθηκαν στο δικαστήριο, με την υποψία ότι προκάλεσαν καταιγίδες εις βάρος του βασιλιά Ιακώβου ΣΤ΄ και της νέας συζύγου του Άννα της Δανίας, με σκοπό να τους δολοφονήσουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους στη Βόρεια Θάλασσα. Οι ύποπτοι βασανίστηκαν μέχρι που αναγκάστηκαν να ομολογήσουν τα αδικήματά τους. Η ανάμειξη του ίδιου του βασιλιά στις δίκες των κατηγορουμένων αποδεικνύει την έκταση που είχε πάρει το κυνήγι των μαγισσών.
Οι υποθέσεις διωγμού μαγισσών έχουν καταγραφεί από την αρχαιότητα. Οι φόβοι του απλού λαού ότι θα βρεθούν θύματα επιθέσεων μέσω μαγικών μέσων βρίσκονται καταγεγραμμένοι στις πηγές μας πολύ πριν από τον 16ο αιώνα. Αυτό, όμως, που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη περίοδο είναι η πίστη ότι η μαγεία ήταν συνδεδεμένη με τον διάβολο. Χαρακτηριστικά, η ιδέα ενός ανθρώπου, συνήθως μιας γυναίκας, που συνάπτει συμφωνία με τον διάβολο και ως αποτέλεσμα εισπράττει δαιμονικές ικανότητες. Αυτό το θρησκευτικό έγκλημα ήταν μια καινούργια έννοια που διαδόθηκε από τη μορφωμένη ελίτ της εποχής.
Οι δίκες των μαγισσών συνέβησαν σε μια περίοδο κατά την οποία, λόγω της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, τα θεσμικά όργανα της Βόρειας Ευρώπης και ιδιαίτερα της Σκωτίας αναδιαμορφώνονταν. Η βουλή πέρασε τη νομοθεσία κατά της μαγείας το 1563, μόλις τρία χρόνια αφότου η χώρα υιοθέτησε επίσημα τον προτεσταντισμό. Καθώς το κράτος παρότρυνε τον κόσμο να αποδεχθεί τη νέα πίστη, ο διωγμός των μαγισσών ενθαρρύνθηκε από τον βασιλιά, ο οποίος το 1597 εξέδωσε ένα σύγγραμα που προωθούσε το κυνήγι των μαγισσών, το Daemonologie. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψιν τις ιδέες της εποχής που καθιστούσαν τις γυναίκες πιο ευάλωτες στη διαφθορά και συνεπώς ήταν πιο εύκολο γι’ αυτές να διαφθαρούν από τον διάβολο. Έτσι, μπορούμε να εξηγήσουμε τον συνεχή πανικό της κοινωνίας στον οποίο οι γυναίκες βρίσκονταν στο επίκεντρο ενός ευρέως διαδεδομένου φόβου και θρησκευτικών αναταραχών.
Επίσημα, το τέλος του διωγμού των μαγισσών ήρθε στη Σκωτία στις αρχές του 18ου αιώνα. Η νομοθεσία κατά της μαγείας αποσύρθηκε από το κοινοβούλιο το 1735. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική προσπάθεια να έρθει στο φως της ιστορικής έρευνας το κυνήγι των μαγισσών που οδήγησε στην εκτέλεση χιλιάδων θυμάτων. Ως αποτέλεσμα μικρά μνημεία έχουν ανεγερθεί στη μνήμη αυτών που βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν.
Βιβλιογραφία
- Witch Hunt Propaganda: News from Scotland. (2000). In Witchcraft in Early Modern Scotland: James VI’s Demonology and the North Berwick Witches (p. 290). Liverpool University Press.
- Wasser, M. (2003). The Privy Council and the Witches: The Curtailment of Witchcraft Prosecutions in Scotland, 1597–1628. Scottish Historical Review, 82(1), 20-46.
- Monter, E. (2004). Re-contextualizing British Witchcraft. Journal of Interdisciplinary History, 35(1), 105-111.
