Του Γιάννη Μπότσα,
Όσοι ασχολούνται με τις διεθνείς εξελίξεις και τη διεθνή οικονομική είναι εξοικειωμένοι με τους όρους γεωπολιτική και γεωοικονομία. Μέσω αυτών των δύο «σχολών» ανάλυσης μπορεί κανείς να κατανοήσει καλύτερα την πορεία και τις αιτίες των εξελίξεων και συχνά να κάνει ακόμα και προβλέψεις για μελλοντικά συμβάντα με βάση την κατανομή της ισχύος αλλά και της γεωγραφίας των κρατών. Ένας όρος λιγότερο διαδεδομένος είναι αυτός της γεω-επιχειρηματικότητας. Τι είναι η γεω-επιχειρηματικότητα; Από πότε την παρατηρούμε; Τι κάνουν οι γεω-επιχειρηματίες;
Από την ελληνική ηγεμονία στη βρετανική αυτοκρατορία
Οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων, προκειμένου να επενδύσουν σε μια περιοχή δημιουργούσαν αποικίες (Μασσαλία, Νότια Ιταλία και Σικελία, Περιοχή του Εύξεινου Πόντου κλπ). Έτσι έλεγχαν λιμάνια κι ερχόντουσαν σε επαφή με τον γηγενή πληθυσμό, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του και συνάπτοντας εμπορικές σχέσεις. Κατά κάποιο τρόπο οι Έλληνες έδειξαν πρώτοι το δρόμο: για να φέρεις επενδύσεις πρέπει να πραγματοποιήσεις επενδύσεις, κάτι που σήμερα είναι κοινή πρακτική σε όλες τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις στον κόσμο. Η γεω-επιχειρηματικότητα παράλληλα παρατηρείται και στην ελληνική μυθολογία με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Ιάσωνα και την αργοναυτική εκστρατεία.
Ένα άλλο παράδειγμα γεω-επιχειρηματικότητας ήταν τα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου αλλά κι ευρύτερα η εποχή των ανακαλύψεων. Προφανώς δεν ήταν το πάθος για εξερεύνηση κι ανακάλυψη (αποδείχθηκε εξάλλου αργότερα) που έπεισε το στέμμα για να χρηματοδοτήσει την ανακάλυψη νέων εμπορευματικών οδών μέσα από επικίνδυνα και συχνά αβέβαια ταξίδια. Ούτε τα πληρώματα αυτών των πλοίων κατακλύζονταν από αγνές προθέσεις. Ήταν η ανάγκη για απόκτηση ή επιβολή ισχύος με οικονομικά μέσα. Η ίδια η φύση του αποικισμού εξάλλου δεν διαφέρει πολύ με μια εταιρεία. Οι πρώτοι άποικοι που εγκαθίσταται στις περιοχές ήταν κάτι σαν προνομιούχοι μέτοχοι κι οι επόμενοι που πήγαιναν αγόραζαν γη (δικαιώματα) από τους πρώτους.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση, όμως, γεω-επιχειρηματικότητας δεν είναι τόσο οφθαλμοφανής. Θεωρούμε πως η Βρετανική Αυτοκρατορία κατέκτησε την περιοχή των Ινδιών, στην πραγματικότητα, όμως, την κατέκτησε η Βρετανική εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, η οποία, μάλιστα, διέθετε ακόμη και το δικό της…στρατό. Ο εν λόγω οικονομικός οργανισμός που ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια του παγκόσμιου εμπορίου κι έλυσε προβλήματα που μέχρι τότε το εμπόριο δεν είχε αντιμετωπίσει θέτοντας τη βάση της νεότερης οικονομίας αλλά και της βιομηχανικής επανάστασης που θα ακολουθούσε. Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι πως δεν αποτέλεσε κρατική εταιρεία, παρόλο που υπήρχε κρατικός έλεγχος και συντονισμός. Αυτό κυρίως, ωστόσο, που κατάφερε ήταν να ανοίξει το δρόμο για να γίνει η Βρετανική Αυτοκρατορία η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο και να ξεπεράσει τη Γαλλία η οποία βάσισε την επέκταση και τις αποικίες της στον κρατικό έλεγχο και το εμπόριο της μόνο σε μεγάλους ναυτικούς.
Φαίνεται πως η γεω-επιχειρηματικότητα αλλάζει συχνά την ιστορική πορεία των κρατών κι αυτοκρατοριών αλλά και διαμορφώνει τη δυναμική τους. Ο Βασίλης Κοψαχείλης ορίζει τη γεω-επιχειρηματικότητα ως την επιθυμία ορισμένων επιχειρηματιών (που διαφέρουν από τους ολιγάρχες) να επιβάλλουν τις ιδέες τους κρατικά ή διεθνώς, πολλές φορές με κοινωνικο-πολιτικά μέσα. Αυτή τους η επιθυμία δημιουργεί τις βάσεις για την απόκτηση ισχύος κι ηγεμονικής θέσης σε επίπεδο κρατών που θα τους επιστρέψει να το πραγματοποιήσουν.
Ποίος είναι ο ρόλος της Ελλάδας;
Η Ελλάδα κι οι Έλληνες ναυτικοί ξέρουν πως να κυριαρχούν σε ένα διεθνές περιβάλλον από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φυσικά δεν είναι ο μόνος κλάδος που δίνει ευκαιρίες στη χώρα μας για γεω-επιχειρηματική ανάπτυξη. Το ελληνικό λόμπι κατάφερε να είναι ισχυρό στην απέναντι πλευρά του ατλαντικού πολύ συχνά λόγω τις καινοτομίας και τις επιχειρηματικότητας, δεν είναι λίγα τα ονόματα που κατάφεραν να πρωταγωνιστήσουν: Σ. Σκούρας (20TH Century Fox), οι πιο γνωστοί στο ευρύ κοινό Ωνάσης και Νιάρχος και πολλοί άλλοι που ισχυροποίησαν το brand name της χώρας μας και της έδωσαν πολιτική και πολιτισμική επιρροή, όπου δραστηριοποιήθηκαν. Σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι που δραστηριοποιούνται (Οικογένειες Χασιώτη και Τζάχαρη), τους λείπει, όμως, ο συντονισμός κι η βοήθεια από το εθνικό κέντρο που θα τους δώσει τα κίνητρα με την επιρροή τους να βοηθήσουν επενδυτικά και την Ελλάδα.
Τρέχουσα κατάσταση κι επόμενη ημέρα
Φυσικά υπάρχουν και σήμερα γεω-επιχειρηματίες. Ένας τέτοιος είναι ο Ίλον Μασκ κι η συνεργασία του με τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ Τραμπ αποτελεί ακριβώς αυτό. Δηλαδή, την προσπάθεια του να επιβάλει ιδέες και πολιτικές. Μελετώντας την επιχειρηματική του πορεία, μπορεί κανείς εύκολα να καταλάβει τη στόχευση του προς το διάστημα μέσω της εταιρείας του, SpaceX. Στα επόμενα χρόνια θα μας απασχολήσουν πολύ τα οικονομικά του διαστήματος, παρόλο που το υφιστάμενο δίκαιο έχει πολλούς περιορισμούς ως προς την εκμετάλλευση εξωπλανητικών πόρων. Τι είναι και γιατί είναι σημαντικά τα οικονομικά του διαστήματος και φυσικά, αν η Ελλάδα μπορεί να έχει ρόλο σε αυτά, θα τα απαντήσουμε σε σχετικό άρθρο. Το ζήτημα είναι πως ο κόσμος βρίσκεται σε περίοδο αλλαγών, κι όπως σε κάθε ιστορική περίοδο, εκείνοι που προσαρμόζονταν καλύτερα και ταχύτερα στις αλλαγές αποκτούσαν και την ηγεμονική θέση στην παγκόσμια σκηνή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Γεω-επιχειρηματίες, Βασίλης Κοψαχείλης, εκδ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Αθήνα 2024
