Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Στο ιστορικό νησί της Κρήτης και πιο συγκεκριμένα, στο Ρέθυμνο, εντοπίζεται η μονή Αρκαδίου, μία εντυπωσιακή μονή, με αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική. Η μονή αυτή, πέραν της επιβλητικής ομορφιάς της, αποτελεί φορέα μίας συγκλονιστικής ιστορίας, η οποία αναδεικνύει το θάρρος δεκάδων αγωνιστών της Κρήτης, κατά την πολιορκία του τόπου από τους Οθωμανούς.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η μονή βρίσκεται στο Ρέθυμνο, σ’ ένα εύφορο οροπέδιο και φυλάσσεται από ένα ψηλό και παχύ τείχος. Το έτος ίδρυσης της μονής δεν έχει αποσαφηνιστεί, αλλά οι πιο πρόσφατες μελέτες το χρονολογούν γύρω στον 11ο αιώνα, με ιδρυτή έναν μοναχό με το όνομα Αρκάδιο, ενώ, κατά το 1600, φαίνεται να απέκτησε τη σημερινή, ολοκληρωμένη μορφή του. Η μεγαλειώδης εκκλησία εντός της μονής, η οποία θυμίζει ιστορικό κτήριο της Μεσαιωνικής Ευρώπης, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο και στην Αγία Ελένη. Η σπάνια αρχιτεκτονική της μορφή, έχει φανερά ρωμαϊκά, αλλά και πιο σύγχρονα μπαρόκ στοιχεία με ξεκάθαρες αναγεννησιακές επιρροές, ολοκληρώνοντας ένα εντυπωσιακό κτίσμα.
Η μονή ήταν ευρέως γνωστή ανά τους αιώνες, αφού είχε λειτουργήσει ως σημαντικό εργαστήρι. Ειδικότερα, τον 17ο αιώνα λειτούργησε ως γνωστό κέντρο αντιγραφής χειρογράφων. Αντίθετα, κατά τον 18ο αιώνα, λειτούργησε ως εργαστήρι χρυσοκεντητικής, με τους μοναχούς να υφαίνουν εκκλησιαστικά και ιερατικά υφαντά και άμφια, τα οποία πωλούσαν σε εκκλησίες της περιοχής, ώστε να εξασφαλίσουν πόρους για τη μονή. Τόσο χειρόγραφα, όσο και διάφορα αριστουργήματα υφαντικής τέχνης, όπως εκκλησιαστικά άμφια και κεντήματα με ιδιαίτερη τεχνοτροπία, φυλάσσονται και εκτίθενται στο μουσείο της μονής.
Το 1866, η μονή έγινε γνωστή, όχι μόνο εντός τη Ελλάδας, αλλά και στον Ευρωπαϊκό κόσμο, λόγω ενός συγκλονιστικού γεγονότος. Έπειτα, σκληρής πολιορκίας των Οθωμανών, 943 Κρήτες, κυρίως γυναικόπαιδα, βρήκαν καταφύγιο εντός της μονής. Όταν ο Οθωμανικός στρατός έφτασε ως το μοναστήρι, οι κατατρεγμένοι Κρήτες κλείστηκαν εντός της μπαρουταποθήκης και μαζί, με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Γιαμπουδάκη, έβαλαν φωτιά, με αποτέλεσμα η πυριτιδαποθήκη να εκρήγνυται, αφαιρώντας τη ζωή του μεγαλύτερου μέρους των εγκλωβισμένων, αλλά και περίπου 1.500 Τούρκων στρατιωτών. Λέγεται πως εντός της αποθήκης βρισκόταν και ο Ηγούμενος Γαβριήλ Μαρινάκης. Ωστόσο, υπάρχουν και πιθανότητες να σκοτώθηκε ήδη από την πρώτη μέρα της πολιορκίας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στην Ευρώπη, με τα φιλελληνικά αισθήματα να «φουντώνουν» όλο και περισσότερο. Τα λείψανα των ανθρώπων της μονής φυλάσσονται, μέχρι και σήμερα, σ’ έναν ειδικά σχεδιασμένο χώρο της μονής, ενώ έργα προς τιμήν τους μπορεί κανείς να εντοπίσει τόσο στην Πινακοθήκη της μονής, όσο και στα κατάλοιπα της πυριτιδαποθήκης, όπου υπάρχει μία αναπαράσταση της ανατίναξης.
Καταλήγοντας, στη μονή, σήμερα, δραστηριοποιούνται επτά μοναχοί, ενώ πολλοί είναι εκείνοι, οι οποίοι επισκέπτονται τη μονή τόσο από θρησκευτικής, όσο και από ιστορικής πλευράς, με τη μονή να αποτελεί ένα πραγματικά εντυπωσιακό, πολιτιστικό και ιστορικό μνημείο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
