Του Βασίλη Τρικούπη,
Σομαλία, η χώρα που για τρεις δεκαετίες σχεδόν έχει γίνει χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτυχημένου κράτους, το οποίο δηλαδή αποτυγχάνει να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο και λειτουργίες στο εσωτερικό του, καθώς και στοιχειώδη κυριαρχία. Μεταποικιοκρατικά και μετά από 30 χρόνια συγκρούσεων κυρίως με την Αιθιοπία και είκοσι σχεδόν χρόνια εμφυλίου, ο σομαλικός λαός διαιρείται σε τέσσερα κράτη (Σομαλία, Αιθιοπία, Κένυα, Τζιμπουτί) και η επικράτεια αποτελεί ομοσπονδία με το βόρειο κομμάτι να έχει ανακηρύξει μονομερώς ανεξαρτησία, ενώ συνολικά η κεντρική κυβέρνηση και ο σομαλικός στρατός του Mohamad Abdullahi Farmajo δεν ασκεί ομοιόμορφο έλεγχο, με παραστρατιωτικές ομάδες, ισλαμικές τρομοκρατικές ομάδες, φυλετικές πολιτοφυλακές να υπονομεύουν την ασφάλεια και την ενότητα της χώρας και οι τοπικές κυβερνήσεις να αμφισβητούν την κυριαρχία της κεντρικής κυβέρνησης.
Εξ αυτών η Al-Shabaab, παρακλάδι της Al-Qaeda που δρα κυρίως στα κεντρικά και νότια της χώρας, αποτελεί σήμερα μια εκ των πιο επικίνδυνων οπλισμένων ομάδων στην Αφρική με ισλαμικό υπόβαθρο και απειλή για τη σταθερότητα του Κέρατος της Αφρικής, καθώς επιχειρεί και στη συνορεύουσα Κένυα ιδιαίτερα με πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις. Για την κατανόηση της πολυπλοκότητας και των προκλήσεων ασφαλείας της χώρας, πέρα από τις εσωτερικές διαιρέσεις και τις επιμέρους επιδιώξεις για πλήρωση των κενών ισχύος, πρέπει να ληφθεί υπόψη η γεωπολιτική ιδιαιτερότητα της περιοχής, τα αμφισβητούμενα σύνορα με την Αιθιοπία και την Κένυα καθώς και η ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε μεθοριακές περιοχές.
Ακόμη, σε συνδυασμό μάλιστα την εγγύτητα και τις αλληλεπιδράσεις με το περιφερειακό υποσύστημα της Μέσης Ανατολής και των δρώντων όπως των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η χώρα σχεδόν νομοτελειακά βρίσκεται εγκλωβισμένη στην αστάθεια. Μερίδιο ευθύνης για την εξέλιξη της σύγχρονης ιστορίας της περιοχής, φέρουν βεβαίως και οι μεγάλες δυνάμεις και οι διεθνείς δρώντες. Ήδη από τον Ψυχρό Πόλεμο και τους πολέμους της ολοκλήρωσης του σομαλικού κράτους, οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ συνέβαλαν με οπλισμό και χρηματοδότηση, ιδιαίτερα στις συγκρούσεις με την Αιθιοπία.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο οι στρατιωτικές επεμβάσεις ιδιαίτερα των ΗΠΑ και ειδικά οι αεροεπιδρομές προς υποστήριξη του επίσημου καθεστώτος, έχουν δεχτεί την κριτική αρκετών αναλυτών, δεδομένου των θανάτων πολυάριθμων αμάχων, ενώ οι ανθρωπιστικές αποστολές στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών (UNOSOM) κατηγορούνται, ως προς τον τρόπο που διεκπεραιώνονται διαχρονικά, πως οξύνουν τον ήδη υπάρχοντα ανταγωνισμό και τη βία επί των περιορισμένων πόρων. Επομένως, βάσει αυτών τίθεται το ερώτημα αν διαφαίνεται πραγματικά περιθώριο ειρήνευσης σε μια από τις πιο ταλαιπωρημένες περιοχές του πλανήτη. Χωρίς αμφιβολία δεν μπορεί να δοθεί σαφής απάντηση, χωρίς αδιάσειστα στοιχεία που να αποδεικνύουν πως τα μέρη έμπρακτα συνειδητοποιούν τα οφέλη της συνεργατικής οδού. Πόσο μάλλον όταν ακόμα η ζυγαριά δεν γυρνάει ανεπιστρεπτί προς μια ισχυρή κυβέρνηση ικανή να ενοποιεί, όχι να διαχωρίζει.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις πως οι σχέσεις με τους γείτονες εισέρχονται σε μια τροχιά κανονικότητας. Τις προηγούμενες ημέρες υπήρξαν συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις του Σομαλικού Ομοσπονδιακού Στρατού και τις δυνάμεις της αυτόνομης νότιας περιοχής Jubbaland στη μεθοριακή περιοχή με την Κένυα Bula Howa, οδηγώντας την Κένυα να ανεβάσει τους τόνους και να θίξει εκ νέου το ζήτημα παραβίασης των συνόρων της και παρενόχλησης των ακριτών κατοίκων της, με αποτέλεσμα να σταλεί αντιπροσωπεία στον πρόεδρο Farmajo με σκοπό τη συγκρότηση επιτροπών για την επίλυση των χερσαίων και θαλάσσιων εδαφικών διαφόρων και μάλιστα, με υποκίνηση από την αιθιοπική πλευρά.
Έως τώρα, μπορεί να μην γίνεται να μιλήσουμε για μια κοινότητα ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή, ωστόσο διαφαίνεται πως οι πλευρές συνειδητοποιούν τα οφέλη της διπλωματικής και οικονομικής συνεργασίας που ο γόνιμος διάλογος μπορεί να επιφέρει. Ως προς το εσωτερικό, η κατάσταση πολύ αργά μόνο φαίνεται να εξελίσσεται. Μόλις τον προηγούμενο μήνα ο Πρόεδρος Farmajo υπέγραψε έναν ιστορικό ομοσπονδιακό νόμο που θα θέσει τα θεμέλια για τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές από το 1969, με διατήρηση του συστήματος αντιπροσώπευσης των φατριών, χωρίς φυσικά οι εκλογές να προϋποθέτουν ουσιαστική βελτίωση της εσωτερικής συνοχής.
Η συνοχή αυτή και η ειρήνευση, βέβαια, ουδόλως πρόκειται να επιτευχθεί αν οι διάφοροι πυρήνες δεν αφοπλιστούν με όρους βιώσιμους για την ειρήνη και το κράτος δεν στηριχτεί στους εγχώριους μηχανισμούς του αντί των εξωτερικών επεμβάσεων. Θετική εξέλιξη ενδεχομένως, μπορεί να θεωρηθεί η επιτυχής εξόντωση του Bashir Mohamed Qorgab, ανώτατου στελέχους της Al-Shabaab και υπεύθυνου για την ενορχήστρωση σειράς τρομοκρατικών ενεργειών σε Σομαλία και Κένυα, μετά από αμερικανική αεροπορική επιδρομή. Επομένως, ο δρόμος της ειρήνευσης και της οικοδόμησης είναι μακρύς και κακοτράχηλος για έναν λαό που σχεδόν έχει ξεχάσει την ειρήνη.
Γεννήθηκε το 1999 στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και εργάζεται στον χώρο της εστίασης. Ασχολείται ερευνητικά με την Ανατολική Ευρώπη, την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο στο Εργαστήριο Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών του Πανεπιστημίου. Είναι ενεργός πολιτικά στα τοπικά της Ηλιούπολης στην οποία και μεγάλωσε και συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγής Erasmus+. Μιλάει Αγγλικά και Τουρκικά.
