Της Μαρίας Κουλούρη,
Η ιστορία του ελληνικού κράτους από την αρχή της δημιουργίας του αποτελεί μια θεματική, την οποία αρκετοί συγγραφείς έχουν προσεγγίσει μέσα από το έργο τους. Πλήθος ιστοριογραφιών σπεύδουν να ενημερώσουν το αναγνωστικό κοινό για τα γεγονότα και τις αλλαγές που υπέστη η χώρα τους τρεις αιώνες ύπαρξής της. Παρατηρούμε, ωστόσο, την ιστορία μας με σωστό τρόπο; Σε αυτό το καίριο ερώτημα φαίνεται να απαντά το βιβλίο Ξανακοιτώντας την ιστορία του κράτους στην Ελλάδα (19ος – 21ος αιώνας) του Κώστα Κωστή, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.
Σχετικά με τον συγγραφέα του βιβλίου, Κώστα Κωστή, είναι γεννημένος στην Αθήνα το 1957, ενώ σπούδασε στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και Οικονομική Ιστορία στην École des hautes études en sciences sociales του Παρισιού. Από το 2023 είναι διευθυντής του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, ενώ από το 2004 διδάσκει Οικονομική και Κοινωνική Ιστορία στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κάποια από τα δημοσιεύματά του αποτελούν τα: Η ιστορία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (1914-1940), 2003 και Κράτος και επιχειρήσεις στην Ελλάδα: Η ιστορία του «Αλουμινίου της Ελλάδος», 2013.
Επιστρέφοντας στα του βιβλίου, αυτό διαρθρώνεται σε δέκα κεφάλαια τα οποία επί της ουσίας αποτελούν κείμενα του Κωστή που γράφτηκαν μέσα σε διάστημα είκοσι χρόνων, με το παλαιότερο να χρονολογείται στο 2002 και το πιο πρόσφατο στο 2021. Το πρώτο κεφάλαιο, που φέρει τον τίτλο «Για την ιστορία του κράτους στην Ελλάδα», αναλύει τους στόχους της συγγραφής του πονήματος από τον Κ. Κωστή, ο οποίος τονίζει πως δεν θα προβεί σε μια απλή ιστορική αναδρομή στα γεγονότα του διαστήματος του 19ου – 21ου αιώνα που λίγο — πολύ όλοι γνωρίζουμε, αλλά πως η μελέτη στοχεύει σε μια ανάλυση της διαδικασίας διαμόρφωσης του ελληνικού κράτους μέσα σε ένα διεθνές πλαίσιο. Κάπου εδώ αξίζει να αναφέρουμε μια επισήμανση στην οποία προβαίνει ο συγγραφέας σε αυτό το κεφάλαιο· μπορεί νομικά το ελληνικό κράτος να ιδρύθηκε το 1830, όμως μέχρι το 1870 δεν παρουσίαζε κάποιον ιδιαίτερο εθνικό προσανατολισμό, αφού οι συγκοινωνίες της χώρας βρίσκονταν σε απαρχαιωμένο στάδιο, με αποτέλεσμα οι ελληνικές περιοχές να μην επικοινωνούν άμεσα και να μην χαρακτηρίζονται από κάποια υποτυπώδη ομοιογένεια εθνικά.
Το επόμενο κεφάλαιο, στο οποίο αξίζει να κάνουμε μια ειδική μνεία, είναι το έκτο, που φέρει τον τίτλο «Η διαμόρφωση του κράτους στην Ελλάδα κατά τον 20ο και 21ο αιώνα: Μερικές σκέψεις και παρατηρήσεις». Ο συγγραφέας σε αυτό το κεφάλαιο σημειώνει αρχικά το έντονο μιλιταριστικό στοιχείο του 20ου αιώνα, τόσο για την Ελλάδα όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Στον αιώνα αυτό, οι αλλεπάλληλες πολεμικές συρράξεις οδήγησαν στην αυξανόμενη δύναμη του στρατού, με αποτέλεσμα την έντονη συμβολή του στα πολιτικά πράγματα, με αποκορύφωμα την άνοδο των δικτατορικών κινημάτων στην εξουσία τη δεκαετία του ’30. Ως προς τον 21ο αιώνα, οι πληροφορίες εστιάζουν στα οικονομικά δεδομένα της χώρας, επισημαίνοντας την εθνική οικονομική «ευφορία» έως το 2007, η οποία επετεύχθη, κατά κύριο λόγο, χάρη στην ικανότητα της Ελλάδας να δανείζεται από το εξωτερικό με ευνοϊκούς όρους, αλλά και την οικονομική κρίση του 2007 — 2008, που είχε —και έχει— βαρύτατες συνέπειες για τη χώρα.
Αναμφισβήτητα, στην παρούσα βιβλιοκριτική δεν θα μπορούσαν να παρουσιαστούν όλες οι διαφωτιστικές πληροφορίες που μας παρέχει ο συγγραφέας. Καταληκτικά, πρόκειται για ένα πόνημα που, μέσα από μία νέα οπτική, χαρίζει στο αναγνωστικό πληροφορίες σχετικά με τη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους, εγείροντας προβληματισμούς και ερωτήματα που αφορούν την πολιτικό-οικονομική πορεία της Ελλάδας μέχρι σήμερα.
