Του Γιώργου Γκέργκη,
Στον σημερινό κόσμο, η σχέση μας με τη διατροφή και την εικόνα μας βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο. Ωστόσο, για εκατομμύρια ανθρώπους, η καθημερινή αυτή σχέση γίνεται μια πραγματική μάχη. Οι διαταραχές διατροφής δεν αφορούν απλώς τη διατροφή, είναι σύνθετες ψυχολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν τόσο την ψυχή όσο και το σώμα. Με μια πιο προσεκτική ματιά, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι είναι οι διαταραχές αυτές, πώς αναγνωρίζονται και ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας για μια πιο ισορροπημένη ζωή.
Πώς ορίζονται οι διαταραχές διατροφής;
Οι διαταραχές διατροφής, σύμφωνα με το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), περιλαμβάνουν ψυχολογικές δυσλειτουργίες που συνδέονται με την πρόσληψη τροφής και τη συνολική αντίληψη για το σώμα. Οι πιο γνωστές μορφές διαταραχών περιλαμβάνουν την ψυχογενή ανορεξία, τη βουλιμία και τη διαταραχή υπερφαγίας, οι οποίες εκδηλώνονται μέσα από συμπεριφορές και συνήθειες.
Αναγνώριση των συμπτωμάτων
Η διαταραγμένη σχέση με το φαγητό δεν είναι απλώς μια πρόκληση αυτοελέγχου, αποτελεί ένα περίπλοκο σημάδι βαθύτερων συναισθηματικών και ψυχολογικών ζητημάτων. Για την ακριβή αναγνώριση και θεραπεία, απαιτείται η συμβολή ειδικών, με τη διάγνωση να βασίζεται στα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-5, που βοηθούν στην κατανόηση των διαταραχών διατροφής με ακρίβεια. Ας δούμε τις κύριες μορφές διαταραχών διατροφής και τα χαρακτηριστικά τους.
- Ψυχογενής Ανορεξία (Anorexia Nervosa): Σύμφωνα με το DSM-5, η ανορεξία περιλαμβάνει (α) την έντονη μείωση της πρόσληψης τροφής που οδηγεί σε σημαντικά χαμηλό βάρος για την ηλικία και το φύλο του ατόμου, (β) τον έντονο φόβο αύξησης του βάρους ή την επίμονη συμπεριφορά αποφυγής του, και (γ) μια διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος. Οι πάσχοντες από ανορεξία δυσκολεύονται να αντιληφθούν την πραγματική τους σωματική εικόνα, βιώνοντας το σώμα τους ως «παχύ» ακόμη και όταν είναι εξαιρετικά αδύνατοι.
- Βουλιμία (Bulimia Nervosa): Τα άτομα με βουλιμία βιώνουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, τα οποία συνοδεύονται από έντονη ντροπή και ενοχή. Σύμφωνα με το DSM-5, τα επεισόδια αυτά συνοδεύονται από αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως πρόκληση εμετού, υπερβολική άσκηση ή χρήση καθαρτικών, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα για περίοδο τουλάχιστον τριών μηνών.
- Διαταραχή Υπερφαγίας (Binge Eating Disorder): Χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα, χωρίς την παρουσία αντισταθμιστικών συμπεριφορών. Για τη διάγνωση, το DSM-5 απαιτεί (α) τουλάχιστον ένα επεισόδιο υπερφαγίας την εβδομάδα για τουλάχιστον τρεις μήνες, και (β) την ύπαρξη συναισθημάτων απώλειας ελέγχου, ντροπής και δυσφορίας κατά τη διάρκεια ή μετά από την υπερφαγία.
Πώς ξεκινάει μια διαταραχή διατροφής
Οι διαταραχές διατροφής δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας επιθυμίας για αδυνάτισμα – πηγάζουν από ένα περίπλοκο σύμπλεγμα γενετικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες, συχνά σε συνδυασμό, συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτών των διαταραχών, διαμορφώνοντας βαθιά την αυτοαντίληψη και τις καθημερινές συνήθειες του ατόμου.
- Βιολογικοί Παράγοντες: Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι γενετικές προδιαθέσεις παίζουν σημαντικό ρόλο. Ορισμένα άτομα είναι βιολογικά πιο επιρρεπή στην εμφάνιση διαταραχών διατροφής, πιθανώς λόγω μεταβολών στη λειτουργία του εγκεφάλου ή σε κληρονομικά στοιχεία που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και τη διατροφική συμπεριφορά.
- Ψυχολογικοί Παράγοντες: Ο ψυχισμός του ατόμου συχνά καθορίζει πως θα αντιδράσει στις κοινωνικές και βιολογικές πιέσεις. Καταστάσεις όπως το έντονο άγχος, η κατάθλιψη, και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορούν να επιτείνουν την εσωτερική ανάγκη για έλεγχο μέσω του φαγητού, ενώ παράλληλα τροφοδοτούν τη διαταραχή. Για πολλά άτομα, η διατροφή γίνεται ένας τρόπος διαχείρισης συναισθημάτων που νιώθουν αδύναμοι να διαχειριστούν αλλιώς.
- Κοινωνικοί Παράγοντες: Η σύγχρονη κοινωνία, με τις ισχυρές επιρροές από τα κοινωνικά μέσα και τα ιδανικά του «τέλειου» σώματος, ενισχύει τη διάχυτη ανασφάλεια και την αίσθηση ανεπάρκειας. Οι εικόνες και τα πρότυπα που αναπαράγονται καθημερινά δημιουργούν έναν ακατάπαυστο «διάλογο» με τον εαυτό μας, θέτοντας μη ρεαλιστικούς στόχους που συχνά οδηγούν σε συναισθηματική δυσφορία και σε πολλές περιπτώσεις, σε διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές.
Θεραπευτική διαδρομή
Η θεραπεία των διαταραχών διατροφής είναι ένα προσεκτικά σχεδιασμένο ταξίδι προς την αποκατάσταση της ψυχικής ισορροπίας και της αυτοεκτίμησης. Σε κάθε βήμα, οι ειδικοί προσαρμόζουν τις μεθόδους και τις τεχνικές στις προσωπικές ανάγκες του ατόμου, προσφέροντας μια πολύπλευρη προσέγγιση που περιλαμβάνει υποστήριξη ψυχικής υγείας, διατροφική καθοδήγηση και όπου χρειάζεται, φαρμακευτική αγωγή. Κάθε πτυχή της θεραπείας λειτουργεί με έναν μοναδικό τρόπο για να επαναφέρει το άτομο σε μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό και το σώμα του.
- Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): Αυτή η θεραπευτική μέθοδος βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν και να αμφισβητήσουν τις παραμορφωμένες σκέψεις και τις επιβλαβείς συμπεριφορές που συχνά συνοδεύουν τις διαταραχές διατροφής. Βήμα προς βήμα, αναπτύσσεται η δυνατότητα ελέγχου των αρνητικών σκέψεων, δίνοντας στο άτομο χώρο να βιώσει πιο υγιείς τρόπους αντίδρασης και να ξαναβρεί τη χαμένη ισορροπία του.
- Οικογενειακή Θεραπεία: Ιδιαίτερα αποτελεσματική για εφήβους και νεαρούς ενήλικες, η οικογενειακή θεραπεία προάγει την υποστήριξη και τη συνεργασία μέσα από τον στενό οικογενειακό κύκλο. Η παρουσία των κοντινών ανθρώπων προσφέρει όχι μόνο ψυχική υποστήριξη, αλλά και ενθάρρυνση για συνέχιση της θεραπείας, κάτι που μπορεί να είναι καθοριστικό σε μια ευαίσθητη φάση αποκατάστασης.
- Διατροφική Αποκατάσταση και Καθοδήγηση: Οι ειδικοί στη διατροφή και τη διαιτολογία καθοδηγούν τον πάσχοντα στην επίτευξη μιας ισορροπημένης και υγιεινής σχέσης με το φαγητό. Αυτή η διαδικασία δεν αφορά μόνο την ανάκτηση της σωστής πρόσληψης τροφής, αλλά και τη σταδιακή απομάκρυνση από τους περιορισμούς και τις υπερβολές που μπορεί να σχετίζονται με τη διαταραχή. Η διατροφική υποστήριξη δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να χτίσει μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με το φαγητό και με τον εαυτό του.
Οι διαταραχές διατροφής είναι πραγματικά μια μεγάλη πρόκληση, αλλά η θεραπεία είναι δυνατή. Με τη στήριξη των επαγγελματιών και των ανθρώπων του περιβάλλοντος, οι πάσχοντες μπορούν να βρουν ξανά το δρόμο τους προς την υγεία και την αυτοεκτίμηση. Η κατανόηση και η αποδοχή είναι βασικά βήματα προς μια ζωή με ισορροπία και αυθεντικότητα, όπου το σώμα και η ψυχή βρίσκονται σε αρμονία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Current approach to eating disorders: a clinical update, wiley online library, διαθέσιμο εδώ
- Risk factors for eating disorders: findings from a rapid review, springer link, διαθέσιμο εδώ
- Διατροφικές διαταραχές-επικαιροποιημένα στοιχεία, polynoe lib uniwa, διαθέσιμο εδώ
