Της Έλενας Μπασατή,
Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας (Smoke Sauna Sisterhood) είναι ένα φεμινιστικό αφήγημα γεμάτο ρεαλισμό, χιούμορ και ειλικρίνεια, το οποίο σκηνοθετεί η Άννα Χιντς, με σκοπό να εισάγει το κοινό σε έναν κόσμο που αναδεικνύει τη γυναικεία φύση και αλληλεγγύη. Μέσα σε μια μικρή ξύλινη καλύβα, χαμένη στα δάση της Εσθονίας, αυτές οι γυναίκες ακολουθούν το αρχαίο έθιμο της καπνιστής σάουνας, μια παράδοση που έχει αναγνωριστεί ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά από την UNESCO. Απομονωμένες από τον εξωτερικό κόσμο, οι γυναίκες αφήνονται στη θερμότητα της σάουνας και σε μια εμπειρία που αγγίζει τα όρια του μυστικισμού, μετατρέποντας την καθαριότητα του σώματος σε πράξη συναισθηματικής και ψυχικής κάθαρσης.
Αυτός ο χώρος, χωρίς την παρεμβολή της εξωτερικής ανδρικής ματιάς, επιτρέπει στις γυναίκες να απελευθερωθούν από τις ενοχές και τα στερεότυπα της κοινωνίας. Η ειλικρίνεια στις συζητήσεις τους και η δύναμη της γυναικείας αλληλεγγύης αναδεικνύονται μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις τους, καθιστώντας το κοινό συμμέτοχο στην προσωπική τους διαδικασία εξαγνισμού. Στην καρδιά της ταινίας βρίσκεται η έννοια της γυναικείας αδελφότητας. Η Χιντς αποτυπώνει τη γυναικεία συλλογική εμπειρία με τρόπο ειλικρινή και ανεπιτήδευτο, αναδεικνύοντας στιγμές αλληλεγγύης και συντροφικότητας που λειτουργούν θεραπευτικά για τις πρωταγωνίστριες. Οι πέντε γυναίκες αρχίζουν να συζητούν για τις πιέσεις που δέχτηκαν από την κοινωνία και τους γύρω τους, για να ανταποκριθούν σε συγκεκριμένα πρότυπα ομορφιάς. Ακολουθεί μια οδυνηρή αλλά και απελευθερωτική ανταλλαγή εμπειριών για τις περίπλοκες σχέσεις με τις μητέρες τους, για τον καρκίνο του μαστού, τον βιασμό, την αποβολή, τη σεξουαλικότητα, την εμμηνόρροια, και τη συχνά σιωπηρή λέξη «αγάπη», στην εσθονική κουλτούρα. Αν και τα παραπάνω θέματα είναι αρκετά συναισθηματικά φορτισμένα από μόνα τους, οι πρωταγωνίστριες τα παρουσιάζουν χωρίς επιπρόσθετο βάρος ή υπερβολική δραματοποίηση, αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά το ψυχικό σθένος του γυναικείου φύλου.
Επιπρόσθετα, η επιλογή της Χιντς να εστιάσει στα γυναικεία σώματα και όχι πρόσωπα δεν είναι τυχαία. Σκοπός της σκηνοθέτριας είναι να αναδείξει τα γυναικεία γυμνά σώματα όχι υπό το πρίσμα της αντικειμενοποίησης, αλλά με διάθεση αποδοχής, επιτρέποντας στον θεατή να κατανοήσει την ενδυνάμωση που απορρέει το γυναικείο σώμα όταν δεν αποτελεί μόνο μέσο ερωτικής ικανοποίησης. Από τα πρώτα κιόλας λεπτά της ταινίας γίνεται φανερό ότι η καπνιστή σάουνα δεν είναι απλά ένα μέρος συνάντησης, αλλά ένας ιερός χώρος γεμάτος ιστορία και πολιτιστική βαρύτητα, καθότι παραδοσιακά, οι σάουνες αυτές φιλοξενούσαν τοκετούς. Οι σάουνες, επομένως, αποτελούσαν ανέκαθεν μάρτυρες της γυναικείας εμπειρίας και πόνου. Η Χιντς, που μεγάλωσε με αυτήν την παράδοση χάρη στη γιαγιά της, μας βυθίζει στο εσθονικό τελετουργικό χωρίς εξηγήσεις ή αφηγήσεις, απλώς μας ζητά να παρατηρήσουμε μέσα από την κλειδαρότρυπα τις γυναίκες, καθώς μοιράζονται τις πιο προσωπικές τους ιστορίες. Η σάουνα λειτουργεί ως καθαρτήριο· η καυτή ατμόσφαιρα, το αλάτι για να διώξουν τα «κακά» και το “viht”, κλαδιά με φύλλα που χρησιμοποιούνται για την απολέπιση και την κυκλοφορία του αίματος ενισχύουν τη σωματική αναγέννηση. Όμως, είναι προφανές ότι αυτή η τελετουργία προχωρά πέρα από το σωματικό επίπεδο. «Βγάζουμε τον πόνο μας, βγάζουμε τους φόβους μας» λένε οι γυναίκες καθώς ενώνουν τη φωνή τους και αναγεννώνται μέσα από την πράξη του μοιράσματος και της αλληλοκατανόησης.
Η φύση περιβάλλει το τελετουργικό της σάουνας, δημιουργώντας ένα τοπίο άγριας ομορφιάς, από τα καταπράσινα δάση μέχρι τις παγωμένες λίμνες. Οι πρωταγωνίστριες, γυμνές και ελεύθερες, λιάζονται κάτω από τον ουρανό, βουτούν στις παγωμένες λίμνες και αναδύονται από τα καταπράσινα δάση, αποδεικνύοντας ότι η γυναικεία ύπαρξη είναι πλήρης και ανέγγιχτη από τα περιοριστικά σύνορα που η κοινωνία θέτει. Είναι μια έκφραση του Αρχέτυπου της Μητέρας, όπως το περιγράφει ο Νιούμαν. Η μητέρα-γη είναι εκείνη που προσφέρει ζωή, αναγέννηση και προστασία, ενώ, ταυτόχρονα, κρύβει μέσα της τις δυνάμεις της καταστροφής και του θανάτου. Στην Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας αναδεικνύεται η θηλυκή ενέργεια, μέσα από την αλληλεγγύη και την κοινή προσπάθεια κάθαρσης.
Όπως σημειώνει ο Γιουνγκ, το συλλογικό ασυνείδητο εκφράζεται μέσα από τα αρχέτυπα και τα σύμβολα, τα οποία επανεμφανίζονται σε κάθε εποχή και κουλτούρα. Η φύση της σάουνας ως «ιερού χώρου» και το τελετουργικό της καθαρτικής διαδικασίας δεν είναι απλώς μια φυσική εμπειρία· είναι μια έκφραση αυτών των βαθιών ψυχικών μοτίβων που αναδύονται όταν οι γυναίκες αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, αποδεχόμενες τη σύνδεσή τους με τον φυσικό κόσμο, τον οποίο και ταυτίζουν με την ίδια τη ζωή και τη μητρότητα.
Έτσι, η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας δεν είναι απλώς μια ταινία, είναι ένα ζωντανό ποίημα, μια τελετουργία χωρίς λέξεις, που αγγίζει την καρδιά και την ψυχή του θεατή. Είναι η φωνή των γυναικών που αντηχεί στους αιώνες, μέσα από τη φύση και το κάλεσμα της αλήθειας, μια φωνή που μας καλεί να αναγνωρίσουμε εκείνες τις αλήθειες που κρύβονται βαθιά μέσα μας. Στη σάουνα, οι γυναίκες δεν είναι πια αντικείμενα επιθυμίας, δεν είναι εικόνες που φτιάχνει ο κόσμος. Είναι ζωντανές, ολοκληρωμένες, ακέραιες. Και αυτό το μυστικό τους, αυτή η ιερή δύναμη που κουβαλούν, ανήκει μόνο σε αυτές – και μόνο σε εκείνες μπορεί να ανήκει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Smoke Sauna Sisterhood, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
