Της Βασιλικής- Ζωής Αετοπούλου,
Το Alzheimer είναι μια νευροεκφυλιστική διαταραχή του εγκεφάλου, η οποία χαρακτηρίζεται από διαταραχή της μνήμης, καθώς και έκπτωση σε τουλάχιστον μια από τις παρακάτω γνωστικές λειτουργίες: αφασία, απραξία, αγνωσία, ή διαταραχή των εκτελεστικών λειτουργιών, ώσπου εν τέλει επηρεάζεται η ικανότητα διεκπεραίωσης ακόμα και απλών, καθημερινών καθηκόντων. Αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία άνοιας μεταξύ των υπερηλίκων, με τις περισσότερες περιπτώσεις όψιμης έναρξης να εμφανίζονται στη δεκαετία των εβδομήντα, ενώ, η πρώιμη έναρξη της νόσου είναι σπάνια και συμβαίνει μεταξύ της τριακοστής και της πεντηκοστής δεκαετίας.
Η διγλωσσία, από την άλλη πλευρά, ορίζεται ως η ικανότητα των ανθρώπων να ομιλούν δύο γλώσσες. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε γιατί στο οικογενειακό περιβάλλον ομιλούνται δύο γλώσσες, είτε λόγω εκμάθησης μιας γλώσσας πέραν της μητρικής σε οποιαδήποτε ηλικία, ή ακόμα και κατά τη διαμονή σε χώρες που ομιλούνται παραπάνω από δύο γλώσσες.
Η συχνή χρήση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών ενδεχομένως να αποτελεί έναν σημαντικό τροποποιήσιμο παράγοντα για την καθυστέρηση της εκδήλωσης των πρώτων συμπτωμάτων της νόσου Alzheimer. Στη βιβλιογραφία, γίνεται αναφορά για όψιμη εκδήλωση συμπτωμάτων σε δίγλωσσα άτομα, κατά προσέγγιση τέσσερα με πέντε έτη αργότερα, σε σύγκριση με μονόγλωσσα. Ακόμα μια σύγκριση μεταξύ δίγλωσσων και μονόγλωσσων προκύπτει από νευροαπεικονιστικά δεδομένα, τα οποία υποδεικνύουν τη συσχέτιση της διγλωσσίας με την ύπαρξη μεγαλύτερου εγκεφαλικού και γνωστικού αποθέματος.
Αφενός, το εγκεφαλικό απόθεμα θεωρείται ότι αυξάνεται κατά τη διάρκεια της ζωής, ως αποτέλεσμα διαφόρων ερεθισμάτων και εμπειριών και ενδεχομένως περιλαμβάνει το μέγεθος του εγκεφάλου και τον αριθμό των συνάψεων. Το άτομο με μεγαλύτερο εγκεφαλικό απόθεμα εικάζεται πως χρειάζεται περισσότερη παθολογία στον εγκέφαλο προκειμένου να εκδηλώσει γνωστικά ελλείμματα. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, φαίνεται πως η διγλωσσία παρατείνει το απαιτούμενο χρονικό διάστημα για την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων της νόσου.
Αφετέρου, το γνωστικό απόθεμα θεωρείται πως έχει ρόλο σε περιπτώσεις, όπως σε μια εκάστοτε νευρολογική βλάβη προκειμένου να την αντισταθμίσει ή σε νευροεκφύλιση λόγω ηλικίας, αποτελώντας έναν νευροπροστατευτικό μηχανισμό. Σχετίζεται με την ικανότητα χρήσης προϋπαρχόντων εγκεφαλικών αποθεμάτων, ώστε να διατηρηθεί η, κατά το δυνατόν, φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία. Αυτό το γεγονός εξηγεί και την ασυμφωνία μεταξύ του βαθμού νευροπαθολογίας και κλινικών συμπτωμάτων.
Η διγλωσσία συσχετίστηκε με μεγαλύτερο εγκεφαλικό απόθεμα σε περιοχές του εγκεφάλου σχετιζόμενες με την ομιλία, ενώ παράλληλα παρατηρήθηκε περισσότερη φαιά ουσία σε υγιείς νεαρούς, καθώς και σε μεγαλύτερα δίγλωσσα άτομα στον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου (σχετίζεται με την προσοχή, την επεξεργασία του συναισθήματος, τη μνήμη, τη μάθηση) και στον βρεγματικό λοβό (σχετίζεται με την αντίληψη και την ερμηνεία αισθητικών ερεθισμάτων).
Ομοίως, τα δίγλωσσα νεαρά άτομα εμφάνισαν μεγαλύτερο πάχος φλοιού στην κάτω μετωπιαία έλικα (σχετίζεται με το κινητικό κέντρο του λόγου, το κέντρο του Broca), τα βασικά γάγγλια (σχετίζονται με τον κινητικό έλεγχο, τις γνωσιακές διεργασίες, τα συναισθήματα και τη μάθηση), το θάλαμο (σχετίζεται με την έκφραση συναισθημάτων, τη μνήμη, την ενστικτώδη συμπεριφορά, τη σκέψη, την κρίση και την αντίληψη) και την παρεγκεφαλίδα (σχετίζεται με την ομαλή εκτέλεση συντονισμένων κινήσεων, τη μνήμη την κινητική μάθηση), ενώ τα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα παρουσίασαν μεγαλύτερο ιππόκαμπο (έχει κυρίαρχο ρόλο στη μάθηση και τη μνήμη). Αν και η βιβλιογραφία που συσχετίζει τη διγλωσσία και της δομικές μεταβολές του εγκεφάλου είναι μικρή, αναφέρεται βραδύτερος ρυθμός εκφύλισης του εγκεφαλικού παρεγχύματος σε περίοδο 7 μηνών σε δίγλωσσα, συγκρινόμενα με μονόγλωσσα άτομα.
Φυσικά, τα δεδομένα από κάθε σχετική μελέτη είναι αντικρουόμενα και μεταβλητά, καθώς η διγλωσσία δεν αποτελεί παρά μόνο έναν παράγοντα στη ζωή του ατόμου που ενδεχομένως παρατείνει την υγεία του εγκεφάλου. Παρόλα αυτά, αν και είναι πρόκληση η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας, εφόσον φαίνεται να δρα προστατευτικά έναντι της γνωστικής έκπτωσης αξίζει της προσοχής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Bilinguals show evidence of brain maintenance in Alzheimer’s disease, Cambridge University Press, διαθέσιμο εδώ
